Nederlandse Vereniging van Journalisten
Auteursrecht online: behoefte aan helderheid
vrijdag 10 oktober 2008 | Internet en Auteurswet: `Het is alsof je een
hond in huis neemt tegen inbrekers en niet in de gaten hebt dat de
hond tegen jou is gaan grommen', aldus Erik van Heeswijk tijdens het
debat Auteursrecht Online. Jatten, gunnen of gewoon afrekenen.'
Terwijl de één vindt dat de scherpe kantjes van de Auteurswet er wel
afmogen, meent de ander dat online werk auteursrechtelijk beschermd
moet zijn. Misschien wordt het tijd voor een tussenvorm.
Hoe kan de journalistiek eindelijk gaan verdienen aan internet? En is
het auteursrecht nu essentieel hiervoor of vormt het juist een
obstakel? Juristen en journalisten gingen gisteren met elkaar in
discussie. Dat debat werd georganiseerd door de NVJ en de sectie
Internet ter gelegenheid van het afscheid van Erik van Heeswijk als
vice-voorzitter van de NVJ.
Wie op internet publiceert loopt het risico om gekopieerd te worden.
Maar wat is nog acceptabel? Voor AD Nieuwsmedia is het in elk geval
welletjes en begon een rechtszaak tegen RegioSelect, de online
regionale nieuwsdienst van Telegraaf Media Groep. RegioSelect wordt
beschuldigd van diefstal van artikelen. Op zekere hoogte nieuws
overnemen vindt AD Nieuwsmedia nog aanvaardbaar maar als de lezer
überhaupt geen reden meer heeft om nog door te linken naar het
oorspronkelijke bericht dan is dat een stap te ver. De zaak tussen AD
en RegioSelect wordt met grote belangstelling gevolgd. Door ANP
bijvoorbeeld, dat moet toezien dat contentverzamelaars met haar
berichten op de loop gaan zonder een cent te betalen. Sales-directeur
Rob Jacobs: `Wij sluiten contracten met onze klanten en maken met hen
afspraken over wat er wel en niet met de content mag gebeuren maar we
kunnen nauwelijks traceren als nieuws van de sites wordt gekopieerd en
in een weblog wordt hergebruikt.' Als content bij een niet-klant wordt
aangetroffen en als er geld wordt verdiend zal ANP zeker actie
ondernemen. Maar vaak is de eigenaar van de website niet meer te
achterhalen of loont het niet de moeite. Hoeveel schade het ANP
hierdoor oploopt is niet te zeggen. Cijfers ontbreken, aldus Jacobs.
Volgens NVJ-secretaris Thomas Bruning is bij een Zweedse equivalent
van ANP ongeveer 400.000 euro achterhaald in een jaar. `Het gaat dus
op grote bedragen.'
Remixcultuur
Er wordt veel door de vingers gezien. Terwijl beide partijen behoefte
hebben aan helderheid. Zoals AD Nieuwsmedia ook in haar rechtszaak
stelt: er moet duidelijkheid komen over wat de toegestane omvang mag
zijn van overname van nieuwsberichten bij digitale exploitatievormen.
Maar niet iedereen is gediend van een strakke begrenzing. ICT-jurist
Arnout Engelfriet rept over een remixcultuur waarin informatie vrij
moet zijn. Bovendien geeft hij bloggers sowieso het voordeel van de
twijfel, omdat lang niet iedereen op de hoogte is van de wettelijke
regels. `Wat krijg je bij een principiële uitspraak? Dat een blogger
netjes vraagt om toestemming. Die krijgt hij niet, moet vervolgens
naar bijvoorbeeld het ANP waar het bericht vandaan komt en krijgt daar
te horen dat hij het bericht mag plaatsen mits er een jaarcontract
wordt getekend. Dat is niet haalbaar.' Volgens Jacobs valt dat laatste
wel mee. Ook is hij het met Engelfriet niet eens dat informatie vrij
mag zijn. `We hebben een structurele basis. Dan vind ik het niet meer
dan normaal dat je daar afspraken over maakt.'
Claims
Engelfriet op zijn beurt vindt dat er sprake is van excessen als
bloggers worden geconfronteerd met torenhoge claims van duizenden
euro's.' De kleinere bloggers zijn zich vaak van geen kwaad bewust.
Petronel van Leeuwen, advocaat bij de NVJ, is daar niet zo zeker van.
Jaarlijks behandelt de NVJ zestig zaken van auteursrechtschending en
krijgt daarnaast veel adviesaanvragen. `We spreken de sites aan en we
krijgen dan vaak te horen dat ze het niet wisten. Maar als er onder
een tekst een voettekst staat met copyrightregels, dan zet ik wel
vraagtekens bij die onwetendheid.' Sinds kort heeft de NVJ een
plagiaatdienst geopend waar journalisten zelf auteursrechtschendingen
kunnen opsporen. In de afgelopen maand is hier al enkele honderden
malen gebruik van gemaakt. Of er ook al geld is teruggevorderd dankzij
de dienst is nog niet onderzocht. Het standpunt van de NVJ is om bij
auteursrechtschending direct opheldering te vragen, verwijdering te
eisen en een schadevergoeding van 300 procent van het oorspronkelijk
honorarium te vorderen. `Je kunt echter moeilijk aantonen wat die
schade concreet is', zegt Van Leeuwen, `daar wordt door rechters
verschillend over gedacht.' Het gaat echter niet alleen om het
honorarium dat een journalist heeft gemist, vindt Van Leeuwen. `Het
gaat er ook om dat je niet wilt dat jouw werk op sites wordt
gepubliceerd waarmee je niet geassocieerd wil worden.' Ze brengt de
kwestie Wilders en de Deense cartoonist Kurt Westergaard in
herinnering.
De hedendaagse praktijk vraagt om nieuwe initiatieven. Enerzijds is er
`file sharing' of gratis kopiëren, anderzijds zijn er de rigide
beschermingsmaatregelen tegen piraterij. Dat zijn niet de oplossingen
die voor iedereen toereikend zijn. Prof. mr. P.B. Hugenholtz stelt in
juridisch maandblad Ars Aequi een tussenmodel voor: het afsluiten van
collectieve licenties door organisaties waarbij internetgebruikers
tegen een kleine extra vergoeding onbeperkt mogen down- en uploaden.
Niet alleen de internetgebruikers zijn blij, schrijft Hugenholtz. `De
auteurs en rechthebbenden die eindelijk betaald krijgen; de
rechterlijke macht die niet langer met lastige handhavingsproblemen
belast wordt.'