De Nederlandse Bank
Tijdig meebewegen met SEPA biedt ondernemers voordelen!
Speech
Datum 10 oktober 2008
Tijd 14:00 uur
Lokatie Seminar MKB-Nederland SEPA, e-factureren, betalingsverkeer
beweegt en verandert!
Spreker Jacqueline Rijsdijk, divisiedirecteur Betalingsverkeer van DNB
en voorzitter Afstemgroep SEPA Nederland
Derde seminar dat MKB-Nederland organiseert over SEPA.
Met veel plezier sta ik voor u op alweer het derde seminar dat
MKB-Nederland over SEPA voor haar achterban organiseert. U bent, of
vertegenwoordigt, zowel ondernemers actief in het internetbankieren,
als ondernemers in het toonbankverkeer. Zojuist heeft EZ-ambassadeur
Marco Pastors ons uitleg gegeven over wat e-factureren, ofwel
e-invoicing, is en welke maatschappelijke besparingen bereikt kunnen
worden als overheid en bedrijfsleven meer gebruik gaan maken van het
digitaal versturen van rekeningen. Door de hoge graad van
internetaansluitingen in Nederland en het voortschrijden van de
techniek kunnen veel meer bedrijven dan een paar jaar geleden hiervan
eenvoudig en voordelig gebruikmaken. Nederlandse bedrijven kunnen
volgens schattingen van VNO-NCW en MKB-Nederland circa EUR 10 miljard
per jaar besparen als ze hun facturen volledig elektronisch
afhandelen.
Vanuit maatschappelijk belang juicht DNB e-facturering van harte toe.
Immers de efficiency van het economisch leven wordt hierdoor bevorderd
en het betalingsverkeer kan hierbij volledig worden geïntegreerd.
Denkt u maar aan de opkomst van Electronic Bill Presentment Payments
systemen, kortweg EBPP waarbij e-invoicing en betaling geïntegreerd
zijn en enkele muisklikken voldoende zijn om de factuur administratief
en uw betaling geautomatiseerd af te wikkelen. Inmiddels zijn er al
diverse toepassingen door Nederlandse banken ontwikkeld b.v. digitale
nota. Bij dit alles staat klantgemak, betrouwbaarheid en veiligheid
voorop. Als voorschot op de paneldiscussie maak ik nu alvast graag het
punt dat er zoveel verschillende initiatieven voor e-factureren en
EBPP gaande zijn dat verdere standaardisatie gewenst is. Zo zijn er
initiatieven van EDI, de Belastingdienst, is er het
overheidsprogramma E-government, is de Europese Commissie met een
zware werkgroep aan de slag en wordt er ook in het kader van Holland
Financial Centre gewerkt aan e-invoicing. Vanuit gebruikersperspectief
is het daarom best lastig om te bewegen en te kiezen.
E-factureren en EBPP zijn parallelle ontwikkelingen aan SEPA. Ze
kunnen heel goed van elkaar profiteren. De dynamiek en schaalvoordelen
van de uniforme Europese betaalmarkt zal zeker bijdragen aan de
verdere ontwikkeling van e-factureren en EBPP. Graag ga ik daarom nu
verder in op het SEPA-project en in het bijzonder hoever SEPA is
gevorderd.
De uitgangspunten van SEPA
Wat is SEPA? Waarom SEPA? Hoe wordt SEPA gerealiseerd? Dit zijn de
basisvragen over SEPA waar wij in dit gezelschap wellicht vrij snel
doorheen kunnen. SEPA staat voor Single Euro Payments Area hetgeen
uniforme Europese betaalmarkt betekent. SEPA vloeit logisch voort uit
het hebben van een gemeenschappelijke munt, de euro. Er zijn goede
politieke en economische redenen waarom SEPA bijdraagt aan de interne
markt en het versterken van de Europese concurrentiekracht. SEPA is
strikt genomen echter geen rechtstreeks project van de Europese
overheden en centrale banken, maar een project dat door de Europese
banken en andere marktpartijen wordt geleid en uitgevoerd. Zij leggen
de basis voor de realisatie, maar kunnen het zeker niet alleen. De
Europese Commissie, nationale regeringen en centrale banken steunen
SEPA in de rol van regelgever, gebruiker of als katalysator van het
proces. De ECB en de Europese Commissie publiceerden in 2006 hun
gezamenlijke verklaring om SEPA te dragen. Marktwerking en
concurrentie zijn de belangrijkste factoren om SEPA tot een succes te
maken. Landen hebben hun eigen nationale betalingsculturen en
gewoonten zodat vervolgens hiermee rekening houdend binnen zekere
afspraken het nationale migratieproces kan worden georganiseerd. SEPA
is dan ook anders dan de invoering van de euro een meer decentraal te
organiseren project.
Binnen de 15 landen van het Eurogebied, waar overigens op 1 januari
2009 Slowakije bijkomt, zal er in SEPA uiteindelijk geen verschil zijn
tussen binnenlandse en grensoverschrijdende betalingen. Zowel qua
betrouwbaarheid, tempo als tarief maakt het in SEPA niet waar een
Europese betaling gebeurt. Vanaf één betaalrekening kan met Europese
betaalmiddelen iedereen in SEPA worden betaald. Nationale
betaalproducten en verwerkingspraktijken zullen geleidelijk
verdwijnen. Nationale betaalmarkten worden onderdeel van één grote
betaalmarkt waar bedrijven, overheidsgebruikers, consumenten,
winkeliers en banken de vruchten van kunnen plukken. Uiteraard zullen
deze voordelen vooral gelden als de gemeenschappelijke betaalmarkt is
voltooid. Dit betekent dat een belangrijke uitdaging is om de
verschillen tussen de eurolanden in systemen, standaarden en producten
en regels in het betalingsverkeer te laten verdwijnen. Hierbij gaat
het niet alleen om de 2% grensoverschrijdende betalingen, maar vooral
om de 98% binnenlandse betalingen. Als alle betalingen op Europese
grondslag zijn gevestigd, ontstaan er aanwijsbare schaalvoordelen en
kunnen de kosten verminderen. Kortom om grenzenloos te betalen moet
het betalingsverkeer flink bewegen!
Hoe ver is SEPA gevorderd?
SEPA is er al! Op 28 januari van dit jaar is met de lancering van de
Europese overschrijving de eerste fase van SEPA begonnen. Ruim 4.000
Europese banken zijn in het kader van het zogenoemde
Reachability-project in staat om de Europese overschrijving te
ontvangen en te verwerken. Daarnaast is er een groeiend aantal banken
dat dit product aanbiedt aan hun klanten. Meestal zakelijke klanten,
maar ook al aan particuliere klanten. Ook in Nederland. Wie van u
heeft al met de Europese overschrijving betaald? Het gebruik van de
Europese overschrijving loopt in Nederland en andere landen overigens
nog geen storm omdat hierbij, net als in het huidige internationale
betalingsverkeer, het International Bank Account Number (IBAN) en de
Bank Identifier Code (BIC) moeten worden gebruikt. Het IBAN is nodig
om klanten uniek te kunnen vinden en de BIC is nodig om bij de
routering van betalingsberichten de precieze bank te bereiken. Begin
2009 zullen Nederlandse banken met verrijkingsdiensten komen om grote
bestanden nationale bankrekeningnummers snel en efficiënt om te zetten
in IBAN-nummers. Op deze wijze kunnen ook handig adresboeken in
internetbankierbestanden worden geconverteerd. Voor particulieren
worden soortgelijke faciliteiten ontwikkeld.
Voor het goede functioneren van de interne markt is het van cruciaal
belang dat banken en andere marktpartijen op dezelfde voorwaarden in
Europa kunnen concurreren, dat de voorwaarden van betalingsproducten
transparant zijn, dat adequaat toezicht en oversight op
betalingsproducten wordt uitgeoefend. Daarnaast dient de
consumentenbescherming te zijn gewaarborgd. De harmonisatie van het
speelveld wordt gerealiseerd bij de doorvoering van de Richtlijn
Betalingsdiensten in de nationale wetgeving. Overeenkomstig Europese
afspraken moet de richtlijn op 1 november 2009 zijn doorgevoerd. De
formele consultatie van marktpartijen is inmiddels afgesloten en het
wetgevingstraject is volop in bedrijf.
Voor het welslagen van SEPA is het belang dat meer Europese
betaalproducten op de markt komen. Het gaat hierbij vooral om de
Europese incasso en om Europese betaalkaarten. De Europese incasso
komt vanaf eind 2009 op de markt. Begin september hebben de Europese
Commissie en de ECB hun steun uitgesproken voor het business model dat
voor het Europese incasso kan gelden. Voortaan zal ook
grensoverschrijdend incasso mogelijk zijn waarbij onder voorwaarden
(geen overwinsten en tijdelijk) gebruik mag worden gemaakt van een
multilaterale interchange fee om de kosten tussen de bank van de
crediteur en de bank van de debiteur te verrekenen.
Sommige Nederlandse banken zijn gestart met de uitrol van Nederlandse
betaalpassen die voorzien zijn van de veilige EMV-chip. Deze zijn
minder fraudegevoelig dan de traditionele magneetstrip. Met een
Europese betaalpas kan bij elke geldautomaat geld worden opgenomen en
bij elke betaalautomaat in winkels worden afgerekend. Hierdoor kan het
gebruik van het elektronische betalingsverkeer in Europa verder
groeien en kan het gebruik van het maatschappelijk relatief dure
contante geld worden verminderd.
U ziet het dat er door de banken, Currence, DNB en de overheid tal van
zaken zijn voorbereid zodat in de komende jaren de massale migratie
naar Europese betalingsproducten op gang kan komen. Zover is het
echter nog niet. Basisvoorwaarde voor de massale overgang is dat
gebruikers goed zijn aangesloten op wat hen te wachten staat en
rekening kunnen houden met de ingrijpende wijzigingen die in het
betalingsverkeer op stapel staan. De voorlichting vanuit de banken
naar hun klanten is begonnen en vooral de grote zakelijke markt is tot
nu toe benaderd. In de komende tijd zal het MKB volgen. Uw leden
dienen inzicht te krijgen in de nieuwe Europese betaalproducten,
moeten kunnen nagaan wat de gevolgen zijn voor de bedrijfsvoering en
de ruimte hebben om weloverwogen een invoeringsstrategie kunnen
bepalen. Hierbij moeten we rekening houden met de gebruikelijke
budget- en investeringcyclus van bedrijven. Het is belangrijk dat
ondernemers hun bedrijf laten doorlichten waar de bedrijfsvoering door
SEPA wordt geraakt. Banken hebben checklists waarmee een SEPA-scan kan
worden gemaakt. Bedenk dat tijdig bewegen substantiële voordelen kan
opleveren bij de massale migratie naar SEPA, die naar verwachting
tussen 2009 en 2013 zal plaatsvinden.
Het Nederlandse Migatieplan van SEPA en de zorgpunten van het MOB
In Nederland wordt de overgang naar SEPA geregisseerd door de
Stuurgroep SEPA. In deze groepen zitten de banken, Currence (de
eigenaar van girale betaalproducten als PIN) en DNB. Deze partijen
zijn verantwoordelijk voor het Nederlandse migratieplan dat vorig jaar
mei in het Maatschappelijke Overleg Betalingsverkeer is behandeld. Het
MOB heeft met een positieve houding kennis genomen van het plan, maar
tevens 10 zorgpunten vastgesteld die een obstakel kunnen vormen bij de
soepele invoering van het Europese betalingsverkeer. Aan deze punten
is de afgelopen 1,5 jaar vooral door de banken hard gewerkt zodat
passende oplossingsrichtingen zijn gevonden of in ontwikkeling zijn.
Zo komen er voor bedrijven en publiek services om bestanden met
nationale rekeningnummers en adresboeken te converteren in Europese
rekeningnummerbestanden. Voorts zal het zeer waarschijnlijk niet nodig
zijn om voor de Europese incasso mandaten opnieuw af te sluiten. Ook
wordt er gewerkt aan oplossingen om de veiligheid van het product voor
geïncasseerden in de grotere Europese markt te verbeteren. Verheugend
is ook dat er oplossingen worden ontwikkeld om in de Nederlandse
context de door rekeninghouders gewaardeerde Overstapservice voor de
Europese overschrijving en de Europese incasso te kunnen voortzetten.
Banken komen met oplossingen om de toegankelijkheid van Europese
producten voor kwetsbare groepen extra gebruiksvriendelijk te maken.
Als voorzitter van de ASN spreek ik graag mijn tevredenheid uit over
de vooruitgang bij het oplossen van deze zorgpunten.
Twee zorgen kan het MOB helaas niet rechtstreeks wegnemen, maar er mag
vertrouwen bestaan dat marktwerking uiteindelijk goede oplossingen mag
genereren. Het betreft de zorg over prijzen van SEPA-producten en de
keuzemogelijkheden met betrekking tot het merk Europese betaalpas.
Nederland staat internationaal bekend om haar relatief efficiënte en
goedkope betalingsverkeer zodat we de verworven efficiency niet mogen
verliezen in een mager Europees gemiddelde. De zorg spitst zich vooral
toe op PIN waarvan het onzeker is of het Nederlandse merk in het
Europese krachtenveld zelfstandig zal blijven voortbestaan. De schaal
van PIN lijkt hiervoor te klein. Hierdoor is de zorg dat Nederland zou
worden overgeleverd aan de internationale betaalpasmerken Maestro van
MasterCard en V PAY van VISA.
Ik denk dat het uiteindelijk in Nederland wel goed zal komen met de
tarieven van Europese betaalpas-transacties. Het gaat er namelijk om
dat in de markt voldoende krachten aanwezig zijn die waarborgen dat
Nederland in de Europese markt efficiënt, veilig en goedkoop kan
blijven pinnen. Zowel op issuing als acquiring niveau zal de
concurrentie tussen banken alleen maar toenemen. Aandachtspunt hierbij
is wel welk business model gevolgd mag worden. De Europese Commissie
heeft zoals bekend het systeem van multilaterale vergoedingen van
MasterCard en VISA wegens het tariefopdrijvend effect voor
grensoverschrijdende transacties verboden. De markt dient hiervoor
alternatieve business modellen te ontwikkelen, hetzij een systeem van
bilaterale afspraken hetzij systemen waardoor de kaarthouders direct
worden geconfronteerd met de kosten van een betaalpastransactie. Zoals
bekend is het Eurosysteem warm voorstander van een derde merk
betaalpas in Europa. Er zijn diverse initiatieven gaande waaruit een
derde Europees merk zich zou kunnen ontwikkelen. Ik denk b.v. aan de
European Association van Payment Schemes (EAPS) een systeem van
nationale samenwerkende merken, het Monnet-initiatief van Franse en
Duitse banken en PayFair waar vooral retailorganisaties in
samenwerken. Een derde Europees merk zou op merkenniveau de
concurrentie kunnen verscherpen. Het zal echter nog jaren duren
voordat een dergelijk merk voldoende gewicht in de markt kan krijgen.
Verder mag bedacht worden dat internationale merken wel het voordeel
van hun grote schaal hebben, die zowel in de merkkosten zelf als op
processingniveau tot uiting komt. En de internationaal opererende
Nederlandse banken kunnen kostenvoordelen bereiken als ze op hun
passen nog maar één merk betaalpas hoeven op te nemen. De 'default'
interbancaire vergoeding kan worden vermeden als banken, zoals nu in
de Nederlandse markt al is gebeurd, bilateraal lagere vergoedingen
afspreken. Behalve het vertrouwen in marktkrachten kan ook het
gezamenlijke belang dat banken en winkeliers hebben bij een goedkope
en efficiënte manier om met de betaalpas te betalen er toe bijdragen
dat een goede oplossing voor de Nederlandse markt wordt gevonden. Er
zijn gesprekken gaande tussen banken en retailorganisaties om te
bezien of het Convenant Betalingsverkeer uit 2005 kan worden aangepast
aan de Europese wereld. Een overeenkomst zal zeker een verdere impuls
geven aan de overgang naar de Europese betaalpas en het pinnen
stimuleren.
In het Nederlandse migratieplan is vastgelegd dat medio 2009 een
evaluatie zal plaatsvinden over de overgang naar SEPA. Dan zal tevens
meer bekend zijn over de ontwikkelingen op de cardsmarkt en de over de
toekomst van PIN. Licentiehouders zullen zich dan hebben uitgesproken
over de vraag of zij PIN ook op de chip gaan aanbieden (PIN uit Chip).
Voorts zal dan ook een nadere discussie worden gevoerd over eventuele
einddata van de nationale betalingsproducten. De duale periode dient
zo lang mogelijk te zijn als nodig is en tevens zo kort mogelijk te
duren als mogelijk is. Marktwerking zal het tempo bepalen. Niettemin
is het voor iedereen handig als ongeveer bekend is welke einddata
gelden zodat maatschappelijk gezien ook niet meer kosten worden
gemaakt dan nodig. Het vaststellen van einddata heeft bovendien het
grote voordeel dat dit de migratie naar SEPA zal stimuleren. In het
Nederlandse migratieplan wordt er impliciet van uitgegaan dat vijf
jaar een redelijke termijn is om nationale producten uit te faseren.
Gevolgen van SEPA voor ondernemers
De overgang naar Europese betalingsproducten en systemen zal uw
betalingsverkeer grondig wijzigen. Uiteraard vergt dit proces de
nodige jaren. De concurrentie tussen voorheen afgeschermde nationale
markten kan bedrijven meer keuzes bieden voor de levering van
betaaldiensten. Als de concurrentie en grensoverschrijdende
consolidatie in Europa toenemen kunnen op termijn kosten en tarieven
van het betalingsverkeer afnemen door het optreden van schaaleffecten
en door verdergaande standaardisatie. Daarom is het belangrijk dat u
in overleg met uw bank de consequenties van SEPA voor uw bedrijf
nagaat. U kunt dan zelf slim bewegen naar SEPA als het schikt voor uw
bedrijf.
Bedrijven kunnen interne kosten besparen door:
* gebruik te maken van het nieuwe pan-Europees incassoproduct
* een toenemend aandeel van automatisch te verwerken transacties
* verbetering van de betaalprocessen doordat alle inkomende en
uitgaande betalingen hetzelfde formaat gebruiken dat meer
betaalinformatie kan bevatten
* verbetering van cash- en treasurymanagement a.g.v. uniform
pan-Europese clearing & settlement en omdat betalingen en
ontvangsten over minder rekeningen lopen
* het optreden van schaaleffecten bij de interne verwerking van
betalingsverkeer als gevolg van de verwachte grotere concurrentie
en grensoverschrijdende consolidatie in Europa.
Wat kan SEPA winkeliers opleveren?
* Aangezien EMV als standaard is gekozen voor alle cards in SEPA,
zal de veiligheid van het toonbankverkeer toenemen omdat de
magneetstrips op alle creditcards en betaalpassen vervangen worden
door moeilijk te kopiëren chips. In combinatie met het verplichte
gebruik van een pincode i.p.v. een gemakkelijk te kopiëren
handtekening zal de kaartfraude afnemen.
* SEPA kan de efficiency van het toonbankverkeer vergroten door het
te verwachten toenemende gebruik van cards i.p.v. cash.
* De concurrentie tussen voorheen afgeschermde nationale markten kan
toonbankinstellingen meer keuzes bieden voor de levering van
terminals en betaaldiensten.
* Als de concurrentie en grensoverschrijdende consolidatie in Europa
toenemen, kunnen op termijn kosten en tarieven van het
elektronisch betalen lager worden door het optreden van
schaaleffecten. Bijvoorbeeld bij de productie en het aanbod van
terminals en software, en bij de autorisatie en verwerking van de
transacties.
* Grote, internationaal opererende toonbankinstellingen zullen in
Europa kunnen volstaan met één enkele aanbieder die transacties in
en uit alle SEPA-landen kan verwerken. Ook kunnen zij mogelijk
profiteren van verbeterd cashmanagement via pan-Europees clearing
& settlement en via het gebruik van pan-Europese betaalproducten
voor hun uitgaand betalingsverkeer.
* De voordelen zijn groter naarmate toonbankinstelling meer
buitenlandse klanten trekken, zoals in toeristencentra en in
grensstreken.
* SEPA kan webwinkeliers meer en efficiëntere mogelijkheden bieden
om gelden te innen van klanten uit het brede SEPA-gebied via het
Europese incasso en via eveneens nieuw te ontwikkelen
grensoverschrijdend te gebruiken e-paymentsoplossingen.
Wat zal SEPA voor consumenten betekenen?
* Consumenten zullen met hun Europese betaalpas gemakkelijker
grensoverschrijdend geld kunnen opnemen en betalen.
* Consumenten zullen moeten wennen aan het gebruik van IBAN en BIC,
maar hiervoor komen banken met handige oplossingen.
* Consumenten krijgen grotere keuze m.b.t. betaalrekeningen en
-producten.
* In Europa komen veel meer acceptatiepunten voor de betaalpas. Any
card at any terminal. Cash zal minder nodig zijn.
Aandachtspunten
Graag zet ik nog even voor u op een rij de belangrijkste aspecten van
het SEPA-project. SEPA is van start gegaan en zal geleidelijk aan
steeds meer richting geven aan uw betalingsverkeer. De route naar SEPA
is best lastig, maar inmiddels zijn er oplossingsrichtingen gevonden
voor de meeste zorgpunten die het MOB heeft gezet bij de bespreking
van het migratieplan in 2007. Uiteindelijk zal SEPA voordelen bieden
voor alle bedrijven en consumenten in Europa, ook voor Nederland met
zijn huidige hoge graad van efficiency. Marktwerking en goede
afspraken tussen partijen kunnen ervoor zorgen dat de huidige
betaalpas ook in SEPA aantrekkelijk blijft voor winkelier en
consument. Het belangrijkste is evenwel dat SEPA niet zal stoppen bij
de drie Europese betaalinstrumenten. Concurrentie en innovatie in
Europa zullen zorgen voor een verdere dynamiek. Ik kom dan weer terug
bij het begin van mijn presentatie en denk aan innovaties als
e-invoicing, EBPP, online betalen (b.v. via iDEAL), mobiele betalen,
contactloos betalen enz. Zeker bij e-invoicing zal er maatschappelijk
veel voordeel worden behaald als er tot verdere standaardisatie kan
worden gekomen.
Tot slot geef ik u graag een laatste uitsmijter mee. Wie van u kijkt
naar de belevenissen van de populaire tv-serie Gooische Vrouwen? Ik
zal u verklappen dat ik een fan ben van deze serie. De absurde
belevenissen van deze vrouwen en mannen uit het Gooi maken een
karikatuur van het leven. Wie goed naar de serie kijkt ziet hoe knap
deze in elkaar zit. Ik kan ook volop genieten van het goede
acteerwerk. Wat denkt u van de losgeslagen rol van Anouk, de platte
volkszanger Martin Moreiro en psycholoog dr Rossi die in zijn praktijk
vrijwel geen woord hoeft te zeggen. Geld is in de serie meestal geen
probleem. Wat heeft Gooische Vrouwen nu met SEPA te maken?
Ogenschijnlijk weinig want er wordt in de serie niet over de Europese
betaalproducten gesproken. Dit zou trouwens wel goed zijn voor de
naamsbekendheid van SEPA want iedere week kijken ruim 1,5 miljoen
mensen naar deze populaire tv-serie. Nee, de overeenkomst zit hem in
het feit dat tv-kijkers zich herkennen in de karakters en smullen van
de ongekende belevenissen. Dit moet ook met SEPA gaan gebeuren. Daarom
is mijn laatste boodschap is dat u zich herkent in SEPA en hiervan
uiteindelijk ook kunt genieten. Kortom laat uw fantasie gaan en u ziet
dat SEPA dichterbij is dan u denkt. SEPA is er al. Een zorgvuldige
voorbereiding zal uw overgang op het Europese betalingsverkeer
bevorderen.