Gezondheidsraad
Health Council of the Netherlands
Aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
Onderwerp : Briefadvies Beoordelingskader voor voedselkwaliteit
Uw kenmerk : VD.2007/2576
Ons kenmerk : 48/EJS/algemeen Publicatienr. 2008/23
Bijlagen : 1
Datum : 11 november 2008
Geachte minister,
Goede voeding is van groot belang voor de volksgezondheid. Met waardering heb ik dan ook
kennis genomen van de initiatieven die uw ministerie, deels in samenwerking met het ministerie
van VWS, de afgelopen jaren ontplooid heeft om gezondheid een expliciete plaats te geven in het
voedselkwaliteitsbeleid. Zo wordt nadrukkelijk zichtbaar dat gezondheid een essentieel aspect van
voedselkwaliteit is, naast andere waarden zoals dierwelzijn, milieu- en natuurkwaliteit,
productiviteit en eerlijke handel.
Tegelijk rijst daarmee de vraag hoe deze verschillende waarden bij concrete beleidsvraagstukken
onderling kunnen worden afgewogen en welk gewicht zij daarbij in de schaal leggen. Dat
probleem is ook de kern van de adviesaanvraag die u mij, mede namens uw collega van VWS,
toezond (opgenomen als bijlage A).
In dit briefadvies ga ik in op de door u aan de orde gestelde kwesties, gehoord de Beraadsgroep
Voeding. Conform uw verzoek zal ik mij daarbij ook richten op thema's waarover de
Gezondheidsraad om nader advies kan worden gevraagd.
Toespitsing op voedselveiligheid is te beperkt
U vraagt hoe de diverse in het geding zijnde belangen "meer structureel en transparant betrokken
kunnen worden bij de ontwikkeling en implementatie van het nationale, Europese of mondiale
voedselveiligheidsbeleid".
In de jaren negentig van de vorige eeuw ging de publieke aandacht inderdaad vooral uit naar
voedselveiligheidsproblemen. Zo hebben de BSE- en dioxinecrisis destijds sterk bijgedragen aan
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 71 80 Telefax (070) 340 75 23
E-mail:ej.schoten@gr.nl www.gr.nl
Gezondheidsraad
Health Council of the Netherlands
Onderwerp : Briefadvies Beoordelingskader voor voedselkwaliteit
Ons kenmerk : 48/EJS/algemeen Publicatienr. 2008/23
Pagina : 2
Datum : 11 november 2008
Europese plannen voor de oprichting van EFSA (European Food Safety Authority), die
uiteindelijk in 2002 haar beslag kreeg. Een bredere belangstelling voor gezond voedsel en gezonde
voedingspatronen is vooral van recentere datum. De zorgwekkende toename van het aantal
mensen met overgewicht en obesitas zal daarbij zeker een rol hebben gespeeld.
Dat brengt mij bij mijn eerste opmerking. Natuurlijk kan men specifiek geïnteresseerd zijn in
manieren om de veiligheid van voedsel rechtstreeks af te wegen tegen andere maatschappelijke
waarden. In de praktijk zal dat echter steeds beginnen met en verlopen via een afweging tussen
gezondheidsbedreigende en bevorderende eigenschappen van voedsel. Anders gezegd, is een
veelomvattend beleidsafwegingskader rond voedselkwaliteit aan de orde, dan is het nodig om de
veiligheid en gezondheid van voedsel in onderlinge samenhang te beschouwen.
Recent ontwikkelde beoordelingskaders voor voedselveiligheid, zoals A General Framework for
the Precautionary and Inclusive Governance of Food Safety1 ruimen weliswaar een plaats in voor
een bredere maatschappelijke en economische afweging, maar laten in het midden hoe zo'n
afweging vorm kan krijgen.
Veiligheid en gezondheid in samenhang bezien
Als een voedingsmiddel zowel gezondheidsbevorderende als -bedreigende componenten heeft, is
zoals gezegd een afweging tussen nut en risico nodig. In verschillende rapporten zijn aanzetten te
vinden voor de opzet van een dergelijk afwegingsproces.
Zo heeft het RIVM enkele jaren geleden in het rapport Ons eten gemeten2 uitvoerig geanalyseerd
wat er bekend is over het verband tussen voeding en gezondheid. Daarbij zijn de positieve en
negatieve effecten van voeding op de volksgezondheid tegen elkaar afgewogen met
gebruikmaking van het begrip DALY (Disability Adjusted Life Year). In een vorig jaar
verschenen advies heeft de Gezondheidsraad aandacht geschonken aan de voorwaarden waaronder
zo'n gebruik van DALY's zinnig is.3
Internationaal is er eveneens toenemend belangstelling voor methoden om nut en risico van
voedingsmiddelen tegen elkaar af te wegen. Een voorbeeld is het symposium dat EFSA in 2006
aan dit thema wijdde4. Ook daar kwam de bruikbaarheid van DALY's ter sprake.
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 71 80 Telefax (070) 340 75 23
email: ej.schoten@gr.nl
Gezondheidsraad
Health Council of the Netherlands
Onderwerp : Briefadvies Beoordelingskader voor voedselkwaliteit
Ons kenmerk : 48/EJS/algemeen Publicatienr. 2008/23
Pagina : 3
Datum : 11 november 2008
Verbreding naar andere maatschappelijke waarden behelst meer dan wetenschap
Is een afweging tussen gezondheidsbevorderende en -bedreigende eigenschappen van
voedingsmiddelen vaak al lastig, des te meer geldt dat wanneer ook andere in de adviesaanvraag
genoemde maatschappelijke waarden bij de beschouwing worden betrokken. Wat te verwachten is,
blijkt ook uit een recent onderzoek van het LEI (Landbouw Economisch Instituut): verschillende
groepen mensen hechten uiteenlopend belang aan de diverse waarden rond voedsel5
Een ander rapport van het LEI bevat een uitgebreid overzicht van besliskundige technieken om de
meestal impliciete afwegingen die hierbij in het geding zijn, transparanter en inzichtelijker te
maken.6 De auteurs komen, mede op basis van ervaringen in het buitenland, tot de conclusie dat
een zogeheten participatieve multi-criteria analyse de beste papieren heeft om operationeel
gemaakt te kunnen worden voor een transparant beleidsafwegingskader. Daarbij wordt
systematisch in kaart gebracht welke weegfactoren door belanghebbende partijen aan de relevante
waarden worden toegekend.
Zoals de auteurs zelf stellen, moet de bruikbaarheid van deze en andere methodieken zich in de
praktijk verder bewijzen. Inmiddels is daar enige ervaring mee opgedaan en is een
vervolgpublicatie verschenen die het afwegingskader rond voedselkwaliteit nader
operationaliseert7.
Aan de analyse van het LEI heeft de Gezondheidsraad wetenschappelijk niets toe te voegen. Mij
zijn in ieder geval geen wetenschappelijke gegevens of inzichten bekend die een wezenlijk ander
licht op de zaak werpen. Bovendien is het maken van beleidsafwegingen uiteindelijk geen
wetenschappelijk maar een politiek-normatief proces. Wel is het daarbij uiteraard van belang dat
de informatie die in zo'n afwegingsproces gebruikt wordt de toets der wetenschappelijke kritiek
kan doorstaan.
Waar kan de Gezondheidsraad zijn diensten bewijzen?
Voor zover de zojuist bedoelde informatie betrekking heeft op gezondheid, kan een rol voor de
Gezondheidsraad zijn weggelegd. De raad heeft immers tot taak regering en parlement voor te
lichten over de stand van wetenschap met betrekking tot volksgezondheidsvraagstukken.
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 71 80 Telefax (070) 340 75 23
email: ej.schoten@gr.nl
Gezondheidsraad
Health Council of the Netherlands
Onderwerp : Briefadvies Beoordelingskader voor voedselkwaliteit
Ons kenmerk : 48/EJS/algemeen Publicatienr. 2008/23
Pagina : 4
Datum : 11 november 2008
In de achterliggende jaren heeft de Gezondheidsraad, mede aan uw ministerie, adviezen
uitgebracht over uiteenlopende facetten van het thema `voeding en gezondheid'. Zo is een reeks
adviezen verschenen over normen voor macro- en micronutriënten en, algemener, over richtlijnen
voor goede voeding. Ook zijn diverse adviezen gewijd aan de veiligheid van bestaande of nieuwe
voedingsmiddelen. Andere onderwerpen die aandacht hebben gekregen zijn antimicrobiële
groeibevorderaars, voedingsmiddelen en -supplementen met claims, overgewicht en obesitas, het
zoönosenprobleem en voedselallergie.
Binnenkort brengt de Gezondheidsraad een advies uit dat in verband met het onderwerp van deze
brief interessant is, namelijk over logo's ter bevordering van een gezonde voedselkeuze. Verder
zal de raad op uw verzoek komend jaar adviseren over de kwaliteit van biologisch geteelde
levensmiddelen.8
In het verlengde van dit laatste onderwerp zijn er nog meer potentiële adviesthema's. Te denken
valt aan een vergelijkende beoordeling van voedingsmiddelen die op traditionele wijze geteeld dan
wel via genetische modificatie verkregen zijn. Een andere actuele kwestie betreft de
voedingskundige waarde van zogeheten specifiek gezondheidsbevorderende voedingsmiddelen
vergeleken met die van basisvoedingsmiddelen. Ook de relatie tussen een gezonde en duurzame
consumptie werpt vragen op.
Algemener gesteld kunt u een beroep doen op de raad wanneer de aspecten `gezondheid en
veiligheid' op het niveau van het voedingsmiddel voor wetenschappelijke beoordeling in
aanmerking komen. Graag zal de Gezondheidsraad daarvoor in goed overleg met uw ministerie
ruimte maken op zijn toekomstige werkprogramma's.
Hoogachtend,
Prof. dr. ir. D. Kromhout,
Vice-voorzitter
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 71 80 Telefax (070) 340 75 23
email: ej.schoten@gr.nl
Gezondheidsraad
Health Council of the Netherlands
Onderwerp : Briefadvies Beoordelingskader voor voedselkwaliteit
Ons kenmerk : 48/EJS/algemeen Publicatienr. 2008/23
Pagina : 5
Datum : 11 november 2008
Literatuur
1 Dreyer M, Renn O, Ely A, e.a. A General Framework for the Precautionary and Inclusive
Governance of Food Safety. DIALOGIK gGmbH, Stuttgart 2007.
2 RIVM. Ons eten gemeten. Bilthoven, 2004.
3 Gezondheidsraad. Maten voor milieugezondheidseffecten. Den Haag: Gezondheidsraad,
2007; publicatienr. 2007/21.
4 EFSA. The EFSA's 6th Scientific Colloquium Report. Risk-benefit analysis of foods:
methods and approaches. Parma, 2007.
5 Beekman V, Kornelis M, Van der Heijden C, e.a. In gesprek over voedselkwaliteit. LEI,
Den Haag, 2007.
6 Beekman V, Stijnen, D, De Bakker, E, e.a. Evenwichtskunst. Op zoek naar een
beleidsafwegingskader rond voedselkwaliteit. LEI, Den Haag, 2007.
7 Bracke M, De Bakker E, Beekman V, e.a. TRAK: Voedselkwaliteit op het spoor. LEI,
Den Haag, 2008.
8 Gezondheidsraad. Werkprogramma 2009. Den Haag: Gezondheidsraad, 2008;
publicatienr. A0/06.
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 71 80 Telefax (070) 340 75 23
email: ej.schoten@gr.nl