Radio-gesprek met de minister-president na de ministerraad (NOS, Met het Oog
op Morgen, Radio 1)
Radio / TV-interview | 05-12-2008
Minister-president Balkenende, na afloop van de wekelijkse
ministerraad, over de verwachte recessie, de kabinetsmaatregelen en de
eventuele bezuinigingen.
SLOTBOOM:
Een dramatische boodschap vandaag van de premier en ik vroeg waarom
hij daar vandaag mee kwam.
BALKENENDE:
Ik heb gezegd dat we rekening moeten houden met de komst van een
recessie. En dat is iets dat we de afgelopen maanden eigenlijk nog
niet voor mogelijk hielden.
SLOTBOOM:
Een recessie, laten we even helder zijn, dat is?
BALKENENDE:
Dat betekent dat je gedurende twee kwartalen die direct op elkaar
volgen een negatieve economische groei hebt. Dus naar een krimp van je
economie. Normaal gesproken is het zo dat je gewoon groei hebt. We
krijgen nu te maken niet met een groei, maar met een krimp van de
economie. Dus dan is het niet plus één procent, maar min en dan komt
er een getal achter.
SLOTBOOM:
Waar baseert u deze voorspelling op?
BALKENENDE:
Dat is op dit moment gebaseerd op signalen die we horen vanuit de
internationale instellingen, als IMF, OESO, of de Europese Commissie.
Het is ook een verwachting die ik ook een beetje stoel op basis van
gesprekken die ik deze week had met ondernemers.
SLOTBOOM:
U heeft gesproken met bijvoorbeeld?
BALKENENDE:
Ondernemers van bijvoorbeeld Nedcar, DAF, Corus, mensen uit de
bouwwereld.
SLOTBOOM:
Wat zeggen die?
BALKENENDE:
Die zijn erg somber, omdat zij nu iets zien wat zij nog nooit mee
hebben gemaakt op deze manier. Een enorm inzakken van orders.
Portefeuilles die leeg raken. De productiecapaciteit is veel groter
dan men nu op het ogenblik kan verkopen. Dat betekent dat deze
bedrijven zich genoodzaakt zien een aantal weken de productie te
staken.
SLOTBOOM:
Investeringen storten in. Mensen moeten verdwijnen?
BALKENENDE:
Ja, als je dat bij elkaar optelt kom je tot een heel vervelend
economisch beeld.
SLOTBOOM:
En dan krijgen we nog de cijfers van het Centraal Planbureau, die
komen volgende week maandag. Dat zal ook niet vrolijker zijn, kunnen
we verwachten. Dat is, u zei het al, feitelijk is het een unieke
situatie. Het is misschien wel die combinatie van die kredietcrisis en
die economische crisis.
BALKENENDE:
Dat is het probleem van dit moment. Het is zo dat in de economie heb
je altijd periodes van hoogconjectuur en van laagconjectuur. Er zijn
tijden dat het beter gaat. Dat het soms moeilijk is om mensen te
krijgen. Er zijn tijden dat het tegen zit. Dat wisselt elkaar af. Dan
heb je een normale conjectuurbeweging. Maar wat we nu meemaken dat is
eigenlijk van totaal ander orde, want het is begonnen met een
financiële crisis. Toen merkte je dat het wantrouwen begon toe te
nemen. Dan is het een kwestie van wachten tot het moment dat ook de
aandelenmarkten geïnfecteerd raken. Dat is gebeurd. Vervolgens, en dat
zien we nu wereldwijd, zien we dat mensen twijfels hebben gekregen.
Men koopt geen auto's meer, of veel minder auto's. Men is bang om
duurzame consumptiegoederen aan te schaffen. Het wantrouwen slaat
gewoon om zich heen. We zitten midden in die toestand. Dat is ook wat
ik hoorde van mensen uit het bedrijfsleven. Die zeggen: wat we nu zien
dat hebben we eigenlijk nog nooit meegemaakt. Vanwege de enorme omvang
van de terugval. En dat gaat erg hard. Want ik hoorde dus ook van
bedrijven dat nu ineens tijdelijke werknemers, uitzendkrachten, die
worden eigenlijk allemaal nu, die krijgen allemaal te horen: het zit
er niet meer in. We moeten je nu laten gaan. Bedrijven als Nedcar, wat
ik erg jammer vond. Ik heb een paar jaar geleden meegemaakt dat ze het
toen moeilijk hadden. Sommige modellen werden niet meer geproduceerd.
Het was moeilijk voor het bedrijf en dat heeft er dus ook voor gezorgd
dat sommige werknemers andere banen konden vinden. En wat merk je nu
de laatste tijd? Er konden andere type auto's worden geproduceerd,
werknemers die er vroeger werkten werden terug naar het bedrijf
gehaald. Men zat dus weer in de way-up, het ging dus weer beter. En nu
ineens merkt men het inzakken van de automarkt. Dat is heel tragisch.
SLOTBOOM:
Het wordt een neerwaartse spiraal. Dat is inderdaad die dramatische
boodschap. U bent het kabinet. Wat doet u eraan? Ik weet, u heeft
allerlei maatregelen aangekondigd. Die hoeven we niet na te lopen,
maar die houden dit echt niet tegen.
BALKENENDE:
We kunnen als staat nooit de economie overnemen. Dat moeten we ook
niet willen. We kunnen nooit alle onzekerheden voor eigen rekening
gaan nemen. Ook dat kan niet, daar moet ik eerlijk in zijn. We hebben
elkaar op het ogenblik heel hard nodig en ik ga uitleggen waarom. Het
is een verantwoordelijkheid, ook van werkgevers en werknemers, om te
kiezen voor -dat zeiden we eerder al tegen elkaar- een verantwoorde
loonontwikkeling. Ik weet ook dat een vakbeweging zegt: voor ons geldt
dat de werkgelegenheid altijd op de eerste plaats komt. Dat is één.
Tweede is: juist in deze tijd zal het er op neerkomen van ben je in
staat om door middel van innovatie, nieuwe technologie, kijken hoe je
je productie anders kunt organiseren, wellicht nieuwe diensten en
producten op de markt brengen. Dat je deze moeilijke tijd ook ziet als
een bepaalde kans om zaken anders of beter te gaan doen.
SLOTBOOM:
Wat ik u hier hoor zeggen is eigenlijk een anti-Keynesiaans standpunt.
U zegt die crisis die is er, dat zal een hoop betekenen. Een heleboel
vervelende zaken. Daar moet men zich op instellen. Wat u zult gaan
krijgen, dat kun je nu al voorspellen, is dat -en dat is dan die
Keynesiaanse tactiek- bedrijven, vakbonden zullen zeggen: die
bestedingen die inzakken die moet de overheid gaan compenseren.
BALKENENDE:
Als ik nu zie wat er op dit moment gebeurt, (onverstaanbaar, red.).
Dus het deel van het nationaal inkomen, dat wij noemen dat is de
staatsschuld. Dat niveau was 42 procent. Dat is nu gestegen naar 57.
Dat is enorm. Dat zit hem in de overnames van banken, de
kapitaalinjecties. Dat komt wel weer terug.
SLOTBOOM:
Maar ook niet verder omhoog?
BALKENENDE:
Het is een behoorlijk groot getal. Dat is wat we dan doen ten aanzien
van de financiële sector. Het pakket hoeven we nu niet met elkaar te
bespreken, maar we hebben de nodige dingen gedaan om de economie te
ondersteunen. Maar we doen het wel op een manier dat we zeggen: we
gaan niet zomaar geld pompen in e economie. Bijvoorbeeld, ik heb
vorige week kritische opmerkingen gemaakt over het Verenigd
Koninkrijk. Men gaat daar de BTW verlagen. Dat is een duur instrument
en het heeft alleen maar zin om zoiets te doen als je ook zeker weet
dat mensen dan meer gaan besteden.
SLOTBOOM:
Maar hoe lang gaat u dit volhouden? Want ik zei het al, volgende
maand, over twee maanden, die vraag die komt. Als die investeringen,
dat kunnen we nu al voorspellen, die zakken weg. De consumptie die
zakt weg. Dan wordt de vraag, ik zeg het al: wie gaat die vraag
creëren dat die economie overeind blijft?
BALKENENDE:
Het gaat er mij wel om dat we dan ook de zaken heel goed en scherp met
elkaar bekijken en analyseren. Neem nu bijvoorbeeld de
inkomenssituatie van mensen in Nederland. Die inkomenssituatie volgend
jaar is nog helemaal niet zo slecht.
SLOTBOOM:
Nee, maar dat zal echt nog wel veranderen.
BALKENENDE:
Het ergste is als je je baan verliest, want dan krijg je een
inkomensterugval. Maar degene die gewoon hun baan houden, het
overgrote deel van de mensen houdt gelukkig wel de baan, dan heb
bijvoorbeeld te maken met CAO's die zijn afgesloten tegen de
achtergrond van hogere inflatieontwikkeling. Vervolgens zakt die
inflatie wat betekent dat je gewoon in feite netto meer in de
portemonnee overhoudt. Dus de inkomenssituatie die zie ik voorlopig
nog helemaal niet zo slecht. En als de inkomenssituatie niet slecht is
voor mensen dan speelt er heel iets anders. Dan hoeven we er niet
extra geld bij te stoppen, maar hoe kun je zorgen dat mensen het geld
ook besteden. Bij alles wat we doen moet je die dingen doen die ook
echt zoden aan de dijk zetten. Dat is heel wat anders dan maar wat
geld in de economie pompen, want dat moet echt meer gericht gebeuren.
SLOTBOOM:
Ik snap het. U kiest voor een behoedzame aanpak. Tot slot. Recessie,
dan is het woordje bezuiniging niet ver weg. Moeten we dat ook niet
gaan aanschuiven?
BALKENENDE:
Het is goed om even uit te leggen hoe de techniek werkt. U weet dat
het stabiliteits- en groeipact in Europa zegt dat landen niet een
financieringstekort mogen hebben van meer dan drie procent. We hebben
in Nederland gezegd: we laten het niet zo ver komen. Als je bij die
min twee komt moet je echt even op gaan passen.
SLOTBOOM:
Gaan we daar komen?
BALKENENDE:
Voorlopig zijn we daar nog helemaal niet aan toe.
SLOTBOOM:
Bezuiniging is nog niet aan de orde?
BALKENENDE:
Nee, en er komt nog iets anders bij. We hebben in Nederland nu de
begrotingssystematiek, we noemen dat het trendmatige begrotingsbeleid,
dat wanneer je aan het begin van een kabinetsperiode je uitgavenkaders
gewoon vaststelt, dan kan je die ook volhouden gedurende die periode.
Tenzij je op een gegeven moment in die kritische zone komt van de min
twee. Zo ziet het er voorlopig nog niet uit. We zullen wel zien dat
het begrotingsoverschot, dat zal wel eens om kunnen slaan naar een
tekort op grond van die ontwikkelingen die nu dramatisch zijn. Maar
dat is nog geen ombuigen.
SLOTBOOM:
Ik hoop dat de luisteraar het nog kan volgen. Maar de conclusie is,
geloof ik, het is nog niet tijd voor bezuinigingen.
BALKENENDE:
Voorlopig is dat even niet nodig, omdat uitgavenkaders vast zijn en we
zitten nog niet in de buurt van de min twee.
SLOTBOOM:
Ik dank u voor het gesprek.
BALKENENDE:
Graag gedaan.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd)
Ministerie van Algemene Zaken