Rijksuniversiteit Groningen

Persbericht
Rijksuniversiteit Groningen / nummer 159 / 15 december 2008

Radiotherapie met protonen: doel-treffende high-tech

Protonentherapie is technologisch en financieel mogelijk, maar voor het maximaal benutten van de mogelijkheden is een bundeling nodig van het onderzoek in de (technische) fysica, radiobiologie en medische wetenschap. Dit bepleit prof.dr.ir. Marco Schippers in zijn oratie, die hij 16 december 2008 uitspreekt bij het aanvaarden van de leerstoel Radiotherapie, in het bijzonder de Toegepaste Fysica Partikeltherapie aan de Rijksuniversiteit Groningen/Universitair Medisch Centrum Groningen.

Behandeling van kanker met behulp van protonenstraling vermindert de bijwerkingen van een bestralingsbehandeling en verhoogt de kans op genezing. Dit komt doordat protonenstraling nauwkeuriger op de tumor kan worden gericht en minder gezond weefsel treft dan de normaal gebruikte röntgenstraling.

Radiotherapie

Radiotherapie vernietigt kankercellen met een hoge stralingsdosis. De mogelijkheden worden echter beperkt doordat gezond weefsel, dat onvermijdelijk ook wordt mee bestraald, niet te veel schade mag oplopen. Dit kan onacceptabele bijwerkingen veroorzaken. Het Universitair Medisch Centrum Groningen ontwikkelt daarom plannen voor een behandeling met protonenstraling voor patiënten waarbij dit probleem een grote rol speelt. Volgens Schippers is de verdeling van de stralingsdosis over tumor en gezond weefsel veel gunstiger als protonenstraling wordt gebruikt: "Dat komt omdat een proton (kern van het waterstofatoom) in het menselijk lichaam geleidelijk afremt en de meeste dosis afgeeft aan het eind van zijn vrijwel rechte pad door het lichaam. Daar voorbij wordt geen dosis gedeponeerd, in tegenstelling tot röntgenstraling die de dosis dwars door het hele lichaam afgeeft. De indringdiepte van de protonen kan je nauwkeurig instellen. Met geavanceerde technieken kan je een tumor met een protonenstraal in drie dimensies precies aftasten en daarmee doeltreffend vernietigen."

Protonentherapie in Groningen

Voor de protonentherapie is een nieuwe bestralingsunit op het UMCG-terrein gepland, met drie behandelruimtes en veel "high-tech" apparatuur om de protonen te versnellen en nauwkeurig te richten op de tumor. Een team van fysici, radiobiologen en medici van het Kernfysisch Versneller Instituut (KVI), de Rijksuniversiteit Groningen en de afdeling Radiotherapie van het UMCG heeft, aldus Schippers, inmiddels veel ervaring opgebouwd en verricht zeer succesvol onderzoek aan verschillende aspecten van protonentherapie. "Voor sommige organen hebben we bijvoorbeeld aangetoond dat je een relatief hoge dosis in een klein deel van een gezond orgaan kan toelaten, als de rest van dat orgaan dan maar geen dosis krijgt. Het heeft dus ècht zin om zelfs een lage dosis in gezond weefsel te vermijden." Op medisch en technologisch gebied werken het UMCG en KVI al enige tijd samen met het Zwitserse Paul Scherrer Instituut (PSI), waar in een intensief R&D programma de meest geavanceerde protonenbehandelingen ter wereld worden uitgevoerd. Volgens Schippers kan zodra de financiering rond is, dankzij de aanwezige kennis en ervaring, een vliegende start gemaakt worden met protonentherapie in Groningen.

Curriculum vitae

Marco Schippers (1959, Rotterdam) was na zijn studie aan de TuDelft en promotie in de kernfysica, verantwoordelijk voor instrumentatie-ontwikkeling op het gebied van stralingsdetectie en deeltjesversnellers op het KVI. In 1990 nam hij het eerste initiatief tot de plannen voor protonentherapie in Groningen en startte diverse onderzoeksprojecten op dit gebied. In 1998 werkte hij in de VS aan de nieuwe protonentherapiefaciliteit van het Mass. General Hospital en de Harvard Universiteit. Sinds 2001 is hij projectleider "versneller en instrumentatieontwikkeling" in het protonentherapieproject van het PSI in Zwitserland.