SRON Netherlands Institute for Space Research
____________
Space instrument HIFI successful through last test on earth
15 Dec 2008
Ruimte-instrument HIFI glansrijk door laatste test op aarde
Het ruimte-instrument HIFI is klaar voor het echte werk in de ruimte
aan boord van de komend jaar te lanceren ruimtetelescoop Herschel. De
ruimteonderzoekers van SRON concludeerden dit na de laatste zware test
van Herschel in nagebootste ruimteomstandigheden: vacuüm en extreem
gekoeld. Projectleider Frank Helmich: `Het was de laatste keer op
aarde dat we nog eventuele onzuiverheden uit het signaal van HIFI
konden wegpoetsen. HIFI is loepzuiver nu.'
Herschel wordt in de Large Space simulator getakeld. (beeld: ESA)
Herschel wordt in de Large Space simulator getakeld. (beeld: ESA)
De spanning was te snijden in de controlekamer van de Large Space
Simulator bij het onderzoekscentrum ESTEC van de Europese
ruimtevaartorganisatie ESA. Terwijl Herschel voor het eerst de barre
ruimteomstandigheden ervoer, staarden ingenieurs en onderzoekers
koortsachtig naar de monitoren die in getallen en grafieken de
toestand van de patiënt weergaven. De test duurde alles bij elkaar
zo'n drie weken. SRON-medewerkers kregen 11 dagen om aan HIFI te
werken. Helmich: `Dat is eigenlijk heel erg kort voor wat we allemaal
wilden checken. Sommigen hebben dan ook echt werkdagen van 20 uur
moeten maken.'
Er hing ook nogal wat van af. Het was de eerste en ook enige
gelegenheid waarop de hele ruimtetelescoop, met alles erop, eraan en
erin, getest kon worden in een situatie vergelijkbaar met de
uiteindelijke werkomstandigheden op 1,5 miljoen kilometer van de
aarde. Daar moet HIFI na de lancering volgend jaar gegevens gaan
verzamelen over het ontstaan van sterren en planeten. Als er dus nog
iets gecheckt of afgesteld moest worden, dan was nu de laatste kans.
HIFI mengt het signaal uit de ruimte met een kunstmatig opgewekt
signaal. (beeld: SRON/Peter Prijs)
HIFI mengt het signaal uit de ruimte met een kunstmatig opgewekt
signaal. (beeld: SRON/Peter Prijs)
De aandacht van de ruimteonderzoekers van SRON was met name gevestigd
op de local oscillator, een soort synthesizer op HIFI die een
kunstmatig signaal levert waarmee het signaal uit de ruimte gemengd
wordt. Uit het gemengde signaal kan HIFI de informatie over
omstandigheden in de uithoeken van het heelal halen. Maar dan moet de
local oscillator wel een extreem zuiver signaal geven. Frank Helmich:
`En juist daar hadden we nog een zorg. Ongeveer twee jaar geleden
deden we de laatste gekoelde test van de local oscillator in ons
laboratorium in Groningen. Toen bleek hij voor het allergrootse deel
al loepzuiver te zijn maar in het golflengtegebied waar koolstof
straalt een paar bijgeluiden te produceren. Hierdoor zou het waarnemen
van koolstofatomen in het heelal onmogelijk worden.' Internationaal is
onder wetenschappers juist voor die koolstofatomen veel
belangstelling, omdat ze een belangrijke schakel vormen in het
ontstaan van leefbare omstandigheden.
HIFI gaat als een van de drie wetenschappelijke instrumenten op
Herschel informatie verzamelen over het ontstaan van sterren en
planeten. (beeld: ESA)
HIFI gaat als een van de drie wetenschappelijke instrumenten op
Herschel informatie verzamelen over het ontstaan van sterren en
planeten. (beeld: ESA)
Stalen zenuwen
Tijd om het probleem in Groningen op te lossen was er niet, want HIFI
moest ingebouwd worden in Herschel. Helmich: `We hadden dus een beetje
de gok genomen en nu slechts een paar dagen om het op te lossen.' Met
stalen zenuwen en gebruik makend van al het technologisch talent dat
aanwezig was in het door SRON geleide HIFI-consortium, werden alle
procedures die HIFI doorloopt nauwgezet nagelopen. `We hebben in drie
weken ongeveer drie manjaar aan werk verzet', vertelt Helmich. En dat
heeft zijn vruchten afgeworpen. HIFI is zuiver. Helmich: `Ik ben
ongelofelijk trots op het team. We hebben met HIFI een fantastisch
instrument dat straks in de ruimte voor geweldige wetenschap gaat
zorgen.'
Het werk aan Herschel bij ESTEC loopt nu ten einde. Als de
ruimtetelescoop weer uit de Large Space Simulator getakeld is beginnen
de voorbereidingen voor het transport naar de Europese lanceerbasis op
Frans Guyana. Daar zal Herschel in de loop van volgend jaar gelanceerd
worden door een Ariane-5 raket. Een team van SRON zal meereizen naar
de lanceerbasis om tot het laatste moment voor lancering de gezondheid
van HIFI te monitoren.
* Een animatie van de werking van HIFI op Herschel is hier te zien.