Grote zorg in senaat over monumentenbeleid
10 december 2008
In de Eerste Kamer leven groter zorgen over de toekomst van de
monumentenzorg in Nederland. Dit is dinsdag gebleken tijdens de
behandeling van het voorstel om de dubbele advisering over kleine
veranderingen aan rijksmonumenten uit de Monumentenwet te schrappen
(31.345). Minister Plasterk van OCW heeft met een diezelfde dag
uitgekomen visiedocument over de modernisering van de monumentenzorg
'Een lust, geen last' veel vragen opgeroepen. Daarom deed de minister
uiteindelijk de toezegging dat hij in een besloten overleg met zijn
collega van VROM in de Eerste Kamer komt uitleggen hoe de zorg voor
monumenten in de toekomst wordt ingepast in de Wet Ruimtelijke
Ordening en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo).
De minister kreeg het nadrukkelijke verzoek om in overleg met de VNG
een modelverordening te ontwerpen voor de instelling van gemeentelijke
monumentencommissies die zo onafhankelijk mogelijk moeten kunnen
opereren. Er mogen geen raadsleden en ambtenaren in zitten. Daarnaast
kreeg de minister een motie (EK 31.345, H) van de heer Asscher van de
VVD voorgelegd, waarin hem wordt gevraagd stadsherstellichamen
blijvend te compenseren voor het verlies aan budget door de
vennootschapsbelasting die zij moeten betalen. Het gaat in 2008 om een
bedrag van 2 miljoen euro. Minister Plasterk ontraadde de motie, omdat
hij niet met de steun in de rug van de Eerste Kamer het overleg met
staatssecretaris De Jager van Financiën wil ingaan. Maar zijn
intentie is wel om de voorzet van de Eerste Kamer in dat overleg in te
koppen.
De minister deed o.a. op verzoek van woordvoerder Schouw van D66 de
toezegging dat hij via een website opening van zaken geeft over de
verzoeken die hem als minister bereiken om bouwwerken op de
monumentenlijst te plaatsen. Als invoeringsdatum legde de minister
zich vast op 1 maart 2009.
De stemming over het wetsvoorstel dat de extra advisering van de
Rijksdienst voor Archeologie Cultuurlandschap en Monumenten (RACM)
schrapt is uitgesteld tot dinsdag 16 december op verzoek van de
fractie van de ChristenUnie. Senator De Boer van de CU, die tevens
sprak namens de SGP, maakte er bezwaar tegen dat de minister en de
RACM al in februari en april van dit jaar hebben laten weten dat de
dubbele advisering geschrapt zou zijn, terwijl de Eerste Kamer er nog
over moest oordelen. Senator De Boer zei ook dat CU en SGP het gevoel
hebben dat de bescherming van monumenten langzaam maar zeker aan
erosie onderhevig is. Net als andere fracties waren ook zij verontrust
over een onderzoek dat heeft uitgewezen dat in 35% van de gemeenten de
gemeentelijke monumentencommissie zich niet voldoende voorbereid acht
op de nieuwe adviestaak. Het wetsvoorstel zou daardoor niet goed
uitvoerbaar zijn. Om die reden pleitte senator De Boer voor uitstel
van de inwerkingtreding van de wet voor die gemeenten. Een soortgelijk
pleidooi hield mevrouw Tan namens de PvdA-fractie. Maar minister
Plasterk wees deze verzoeken af omdat de invoeringsdatum in de wet
zelf staat.
Mevrouw Tan kwam met de casus van een klooster in Limburg dat sinds
1990 wordt bewoond door de Maharischi Mahesh Yogi en zijn Maharishi
University of Management (Meru) en dat sinds 1997 de status van
rijksmonument heeft. Desalniettemin is de gemeente Roerdalen akkoord
met sloop van het klooster. Enkele belangengroepen kwamen daartegen
met succes op bij de Raad van State. De sloopvergunning wordt echter
niet ingetrokken en in 2001 wordt met de sloop begonnen. Een nieuwe
procedure leidt ertoe dat de sloop wordt stilgelegd. Later komt er een
verzoek van de provincie om het klooster van de monumentenlijst af te
halen. Maar na het overlijden van de Maharishi begin 2008 besluit de
minister uiteindelijk op 10 oktober dit jaar dat het klooster de
status van Rijksmonument houdt. Mevrouw Tan kwam met dit voorbeeld om
aan te geven hoe weerbarstig en tijdrovend de monumentenzorg kan
uitpakken.
Senator Dölle van het CDA wees er o.a. op dat de decentralisatie die
nu wordt doorgevoerd ertoe kan leiden dat in de ene gemeente beter
wordt omgesprongen met monumenten dan in de andere gemeente. Ook
kunnen er verschillen ontstaan tussen gemeenten omdat er voor de
gewenste onafhankelijkheid van de gemeentelijke monumentencommissies
naar de indruk van het CDA te weinig waarborgen in de wettekst zijn
opgenomen. 'Behalve het lidmaatschap van collegeleden, zijn er verder
geen incompatibiliteiten geformuleerd.' De redenering van de regering
dat gemeenten dit zelf nader moeten bepalen stelt de heer Dölle niet
gerust.
Woordvoerder Slager van de SP-fractie had grote zorgen over de vele
monumenten die niet de status van rijksmonument hebben gekregen. Hij
had liever dat de zorg centraal in handen blijft van een rijksdienst
of dat gemeenten ten minste in staat worden gesteld de zorg voor
rijksmonumenten op zich te nemen.
Eerste Kamer der Staten Generaal