Agenda Botanische Tuin De Kruidhof Achtkarspelen 2009
Tarieven (incl. toegang tot het IJstijdenmuseum)
|Volwassenen |E 4,50 | |Kinderen 0-4 jaar |gratis | |Kinderen 5-12 jaar |E 2,00 | |65+ / groepen > 15 personen |E 3,25 | |Rondleiding |op aanvraag | |Museumkaart |gratis |
|04-04-2009|Start seizoen 2009 | | |Opening seizoen. Vanaf nu zijn onze tuinen weer te | | |bezichtigen. Ons thema voor dit jaar: "Kruiden: gif of gift?".| | |Tot en met 30 april een speciale toegangsprijs van E 2,00. | |4/5-04-200|Museumweekend. Thema dit jaar is 'Verleiden'. Toegang E 2,00. | |9 | | |12/13-04-2|Pasen: ook op maandag geopend | |009 |Op Paaszondag geopend van 12-17 uur en op Paasmaandag van 10 | | |tot 17 uur | |25-04-2009|Tuindag Buitengewoon | | |Specialistendag. Kwekers uit de regio bieden hun bijzondere | | |assortiment aan. | |31-05-2009|Pinksteren: ook op maandag geopend | | |31 mei en 1 juni: Pinksterzondag en -maandag geopend van 12.00| | |tot 17.00 uur | |21-06-2009|Zonnewende: openluchttheater voor jong en oud | | |Op de mystieke avond van 21 juni, de Zonnewende, wordt een | | |toneelstuk opgevoerd in de Muziektuin van De Kruidhof. Tuin | | |geopend vanaf 19.00 uur. De voorstelling begint om 20.00 uur | | |en duurt ongeveer één uur. Na afloop is er gelegenheid om in | | |het tuincafé iets te eten en te drinken. Kosten E 5,00, incl. | | |toegang. Kinderen tot 12 jaar half geld. | |05-08-2009|Natuurmarkt | | |De Natuurmarkt is een jaarlijks terugkerend evenement dat | | |samenvalt met het beroemde Concours Hippique van Buitenpost. | | |Van heinde en verre stromen de bezoekers dan toe. | | |Meer dan vijftig standhouders worden verwacht .Natuurbehoud en| | |duurzaamheid staan centraal, met informatieve stands en leuke | | |activiteiten voor de kinderen. Originele, handgemaakte | | |artikelen, kleding en sieraden, natuurproducten voor de in- en| | |uitwendige mens, kunstnijverheid, solide tuinplanten van | | |bekende kwekers en advies. | | | | | |Van 10 tot 17 uur vrij entree voor markt, botanische tuinen | | |van De Kruidhof en IJstijdenmuseum. Talant verzorgt in en om | | |het tuincafé o.a. soep en broodjes. Grote plantenverkoop in de| | |Verkooptuin van De Kruidhof. | |28-08-2009|Nationale Nachtvlindernacht | afgelast! zie http://www.opennieuwsbank.nl/inp/2009/08/28/R007.htm | |Onder begeleiding van leden van de Vlinderwerkgroep Fryslân | | |gaat u op zoek naar nachtvlinders. Ook kunt u rupsen uit eigen| | |tuin meenemen voor determinatie. Zelf een zaklantaarn | | |meenemen. Toegang gratis. Aanvang 21.00 uur. | |05-09-2009|Bollen en Giftendag | | |Verkoop van o.a. bijzondere bloembollen en knollen door o.a. | | |"Bolle-Jist" uit Finkum. | |10-10-2009|Oogst- en Giftshow | | |Op de gezellige markt in de Kloostertuin vindt u diverse | | |standhouders met o.a. jams, kaas, biologisch fruit , | | |tuingereedschap, sieraden, waddenproducten etc. Ook de fruit- | | |en pompoenenoogst wordt op een fraaie manier gepresenteerd. | | |En verder leuke kinderactiviteiten zoals pompoenen snijden en | | |een verhalenvertelster. Toegang gratis | |24-10-2009|Laatste dag van het seizoen | | |Dit is de laatste kans om in 2009 De Kruidhof te bezoeken. In | | |april 2010 hopen wij u te mogen begroeten tijdens ons 80-jarig| | |jubileum. Het IJstijdenmuseum organiseert een Kunst- en | | |Kitschdag. Laat uw schatten beoordelen door deskundigen. |Xpr\agenda2009\Agenda de Kruidhof 2009 versie 1 externe doeleinden.doc Laatst afgedrukt op 5-12-2008 10:44:00
---- --
2009 staat bij botanisch museum De Kruidhof in Buitenpost in het teken van planten die erg giftig zijn, maar die ons ook iets te bieden hebben: "Gif of Gift".
Sterkste gif is een gift voor de geneeskunde
Professor Dr. F.H.L. van Os (1907 - 2001), de grondlegger van de Geneeskrachtige Kruidentuin van botanisch museum De Kruidhof te Buitenpost, maakte een indeling van geneeskrachtige planten in 24 groepen, die ieder bij een categorie aandoeningen passen. Veel van deze planten veroorzaken bij inname vergiftigingsverschijnselen. Toch horen deze planten volgens Van Os in de Geneeskrachtige Kruidentuin thuis. Dezelfde planten zijn bij een lage dosering geneeskrachtig. Verschillende behandelmethoden maken gebruik van geneeskrachtige kruiden: de fytotherapie, de homeopathie en de gangbare geneeskunde.
Fytotherapie
Fytotherapie wordt in de volksmond kruidengeneeskunde genoemd. Een algemeen aanvaarde definitie van fytotherapeutica luidt: "Geneesmiddelen die als actieve ingrediënten uitsluitend planten, delen van planten of plantenmaterialen of combinaties daarvan bevatten, in ruwe of bewerkte staat." Gezondheidsklachten en ziekten worden behandeld met plantaardige middelen waarvan men een medicinaal effect veronderstelt. Fytotherapie is geen alternatieve geneeswijze, maar kan als voorloper van de moderne farmacologie gezien worden. Professor Van Os, zelf apotheker, was een warm pleitbezorger van de fytotherapie. Het onderzoek dat sinds de jaren veertig van de vorige eeuw onder zijn leiding is gedaan in de Proeftuin en later de Kruidentuin van Buitenpost heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van zowel de fytotherapie als de 'gangbare' biofarmacie. Tot voor kort waren heel wat kruidengeneesmiddelen nog onvoldoende in kaart gebracht. De laatste decennia worden deze systematisch geëvalueerd op hun positieve dan wel negatieve medische effecten en veiligheid. De fytotherapie is onderwerp van wetenschappelijke studie bij de vakgroep Farmaceutische biologie van de Groningse universiteit, waarmee De Kruidhof momenteel samenwerkt.
Homeopathie
De basisprincipes van de homeopathie werden aan het eind van de achttiende eeuw geformuleerd door Samuel Hahnemann (1755 - 1843). De homeopathie maakt soms gebruik van dezelfde grondstoffen als de fytotherapie. Terwijl het in de fytotherapie gaat om de directe werking van de grondstof in de oorspronkelijke vorm, is bij homeopathische middelen de initiële werkzame stof vrijwel niet meer aanwezig als gevolg van herhaalde verdunning en potentiëring (schudden). Homeopathische middelen worden bereid op basis van een extract van minerale, plantaardige of dierlijke oorsprong, een oertinctuur, die bij toediening in pure vorm symptomen zou geven die lijken op die van de te bestrijden ziekte. Op basis van deze gelijkheid van symptomen (gelijksoortigheidbeginsel) wordt het middel geacht een effectieve geneeswijze te zijn. De oertinctuur wordt in een aantal stappen verdund en geschud (potentiëren). Het eindproduct wordt geacht zonder bijwerkingen de ziektesymptomen te doen verdwijnen. De Materia Medica Pura, waar Hahnemann in 1811 een begin mee maakte en die sindsdien werd uitgebreid, vormt de basis van de homeopathie. Zowel verdunde als onverdunde middelen zijn hierin opgenomen. Homeopathie wordt in het algemeen gezien als alternatieve geneeswijze. De werkzaamheid van de verdunningen is moeilijk wetenschappelijk te bewijzen. Daarom staat de gangbare geneeskunde er dikwijls sceptisch tegenover.
Tegenwoordig onderzoek
De Kruidhof anno 2009 werkt nog altijd nauw samen met de faculteit Farmaceutische Biologie van de Rijksuniversiteit Groningen. Voor deze faculteit staat de plantencel als leverancier en producent van farmaceutisch relevante producten centraal in het onderzoek. Concreet betekent dit, dat de onderzoekers voortdurend op zoek zijn naar stoffen in planten die werkzaam kunnen zijn in het menselijk lichaam. Zo wordt er sinds 2008 op het terrein van De Kruidhof onderzoek gedaan naar fluitenkruid als middel tegen kanker. Ook Pelargonium ('geranium'), Wollemia nobilis (een conifeer) en Artemisia (alsem) staan in de belangstelling bij het tegenwoordige onderzoek.
Jaarthema "Gif of Gift"
De Kruidhof bestaat bijna tachtig jaar als bijzondere plek waar kruiden gekweekt worden. Sinds de jaren zeventig kunnen steeds meer mensen genieten van de schoonheid van deze planten. Daaronder bevinden zich echter vele planten die zeer giftig zijn. Het botanisch museum gaat in 2009 bekendheid geven aan "de" top tien van giftige planten. Criterium bij het opstellen van deze lijst is het algemeen voorkomen van deze planten in en om de tuin of in de natuurlijke omgeving. De lijst circuleert al jaren op het internet bij diverse overzichten van giftige planten en is dus geen uitvinding van De Kruidhof! Naast aandacht voor het gif in planten zal ook de gift aandacht krijgen: wat de planten ons brengen aan geneeskracht, aan vreugde en aan voedsel. De Kruidhof is van plan om in 2009 iedere maand iets van deze gaven te delen met mensen of groepen die een extraatje verdienen. In welke vorm dit gebeurt en wie de gelukkige zijn blijft tot het laatste moment een verrassing.
De Top tien
1. Oleander (Nerium oleander)
Veel tuinliefhebbers hebben de oleander als kuipplant op hun terras staan. De bloemenweelde is bekend uit vakantielanden rond de Middellandse Zee. Het melksap in alle delen van de plant is vergiftig. Naarmate het zonlicht intenser is, wordt de concentratie gif hoger. De bladeren lijken veel op laurierbladeren, maar kunnen beslist niet in de keuken gebruikt worden. Wel kan er een medicinale thee van getrokken worden: goed gedoseerd is de werkzame stof oleandrine, een glycoside, geneesmiddel bij hartzwakte. Het is zeker geen middel om zelf mee te experimenteren.
2. Venijnboom (Taxus baccata)
De Nederlandse naam 'venijnboom' is veelzeggend. De groene bladeren zijn voor dieren die ervan eten direct dodelijk. Het vruchtvlees van de bessen is voor mensen niet giftig, maar de pitten zijn dat des te meer. In de schors en bladeren van de taxus zit de stof baccatine, waarmee medicijnen tegen borst- en eierstokkanker worden gemaakt. Loof van het knippen van taxushagen wordt ingezameld, omdat er veel plantmateriaal nodig is om een kleine hoeveelheid van het medicijn taxol te maken.
3. Peperboompje (Daphne mezereum)
Daphne bloeit heel vroeg in het voorjaar op het kale hout en verspreidt daarbij een heerlijk zoete geur. Na de bloei verschijnen kleine rode besjes, die voor kinderen verleidelijk, maar levensgevaarlijk zijn. Ook de bast van het struikje is giftig. Medicinaal kan de plant gebruikt worden bij ontstekingen in de mond en bij oogaandoeningen. Het homeopathische middel Mezereum kan tegen koortsblaasjes en tijdelijke jeuk ingezet worden.
4. Doornappel (Datura stramonium)
Dit lid van de Nachtschadenfamilie heet in de volksmond op het Friese platteland wel 'duivelstabak'. De officiële Friese naam is Stikelbei, vanwege de harde stekelige zaaddozen. De bladeren van deze eenjarige plant bevatten de giftigste stoffen. Medicijnen voor de luchtwegen, bij astma bijvoorbeeld, kunnen gemaakt worden van de doornappel. De in de plant aanwezig alkaloïden hebben een hallucinerende werking. Een van die stoffen komt voor in huidpleisters tegen reisziekte.
5. Herfsttijloos (Colchicum autumnale)
Herfsttijloos bloeit in het begin van het najaar en doet denken aan een reuzenkrokus. De brede bladeren, die samen met de knol het meest vergiftig zijn, komen pas in de loop van de winter boven de grond. Daarmee heeft dit bolgewas een cyclus die afwijkt van de meeste andere bij ons bekende planten. De werkzame stof colchicine is sterk verdovend en geeft een zekere pijnstilling. Bij ongecontroleerde inname is dit dodelijk. Bij jicht en reuma kan men baat hebben bij medicijnen met een zeer kleine dosis colchicine.
6. Goudenregen (Cytisus laburnum)
De goudenregen is een sierlijke tuinboom uit de familie van de vlinderbloemigen. De prachtige gele bloemen en de peultjes met zaden die daarop volgen zijn voor kinderen nog wel eens reden om deze in de mond te steken. Niet doen, want juist deze zaden zijn bijzonder giftig. De werkzame stof is cytisine, een tegenhanger van nicotine. Medicijnen om met roken te stoppen, waarin cytisine is verwerkt zijn in Nederland niet vrij verkrijgbaar: 50 mg van de werkzame stof is dodelijk.
7. Vingerhoedskruid (Digitalis)
Er zijn verschillende soorten vingerhoedskruid. De tweejarige Digitalis purpurea met hoog opgaande, vaak roze bloemaren is een bekende tuinplant, die ook veel in het wild voorkomt in open bossen en langs bosranden. Op het terrein van De Kruidhof is onder leiding van Professor Van Os uitgebreid onderzoek gedaan naar het vingerhoedskruid. Ook het wollig vingerhoedskruid, Digitalis lanata, een geelbloeiende vaste plant, werd hier geweekt en bestudeerd. De tweejarige bos- en tuinplant levert geneesmiddelen voor hartkwalen, maar is in alle delen giftig.
8. Tabak (Nicotiana)
Iedere roker wordt herinnerd aan de giftigheid van tabak door de opschriften op pakjes sigaretten, sigaren en pijptabak. Velen realiseren zich niet dat er meer dan vijfhonderd toxische chemische stoffen vrijkomen en ingenomen worden bij het gebruik van tabak. Nicotine is het bekendste, verslavende gif uit de tabaksplant. Hart- en vaatziekten en longkanker kunnen het gevolg zijn van langdurig gebruik van rookwaren. Evenals de doornappel behoort de tabak tot de nachtschadenfamilie, waarvan alle leden, inclusief de aardappel- en de tomatenplant, gifstoffen bevatten. Als tuinplant kennen we eigenlijk alleen de eenjarige siertabak (Nicotiana alata).
9. Monnikskap (Aconitum)
De monnikskap is een geliefde najaarsbloeier in vele tuinen. Het is een prachtige sierplant uit de ranonkelfamilie, met blauwe, lila, witte of gele bloemen, die het ook goed doen als snijbloem. De hele plant is vergiftig. Het gif van de monnikskap tast het zenuwstelsel aan. Aanraking van de plant kan schade veroorzaken, doordat het sap door de huid heentrekt. Verplaatsen of scheuren kan dus het beste met werkhandschoenen aan gedaan worden. De klassieke homeopathie past Aconitum onder andere toe bij acute angsten en chronische fobieën. Pijnstillers bij reuma kunnen op basis van Aconitum gemaakt worden. Beslist geen plant om zelf mee te experimenteren.
10. Lelietje-van-dalen (Convallaria majalis) Het lelietje-van-dalen bloeit in mei ('majalis') met kleine crèmewitte klokjes. Meibruiden vinden deze meiklokjes vast en zeker in het bruidsboeket. Deze lieflijke bodembedekker voor de bostuin verspreidt tijdens de bloei een sterke zoete geur. Staat de plant eenmaal in de tuin, dan bedekt deze al gauw een grote oppervlakte, want de wortelstokken breiden zich snel uit. Vooral het blad is zeer giftig voor dieren. Ook de bessen die na de bloei verschijnen zijn giftig. De plant hoort in De Kruidhof thuis in de groep geneeskruiden voor hart- en vaatziekten.
(