Nederlands Vaccinatie Instituut
Meer vaccineren met minder vaccin
zaterdag, 10 januari 2009
Het meningitisseizoen is weer begonnen in Afrika en het gevaar van
vaccintekorten ligt op de loer. De beperkte voorraad meningitisvaccins
zou opgerekt kunnen worden door slechts een deel van het vaccins te
gebruiken. Eén vijfde van de standaarddosis geeft al een immuunrespons
die bijna net zo goed is als de standaarddosis, zo betoogt een team
onder leiding van epidemioloog Philippe Guérin van Artsen zonder
Grenzen in het blad PloS Neglected Tropical Diseases.
Dat betekent dat de voorraad van 10 miljoen doses die dit seizoen
beschikbaar is, gebruikt zou kunnen worden om maar liefst 50 miljoen
mensen te vaccineren.
Het idee is enthousiast ontvangen door de meningitisexperts in en om
de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, maar heeft ook tegenstand
opgeroepen. De vaste vaccinproducent, Sanofi Pasteur, maakt zich
zorgen over aansprakelijkheidsproblemen en distantieert zich van de
strategie. De dosis veranderen is bovendien een logistieke uitdaging
en kan politiek riskant zijn als het gezien wordt als een vermindering
van de zorg. Desondanks is de WHO bezig om het voorwerk te verrichten
voor mogelijke acties om de doses te minimaliseren als tekorten zouden
ontstaan, zegt William Perera, de meningitisexpert van de WHO.
Oninteressante vaccins
De huidige generatie van polysaccharide vaccins tegen meningitis geven
hooguit een jaar of drie immuniteit. Daarom worden de prikken meer
gebruikt om uitbraken te beperken dan om ze te voorkomen. Voor
farmaceuten zijn de vaccins nauwelijks van belang, omdat ze vooral
gebruikt worden in de armste delen van de wereld (Afrika's Meningitis
Belt) voor slechts één dollar per dosis. Bovendien zullen nieuwe,
sterkere geconjugeerde vaccins de polysacchariden binnenkort overbodig
maken. Voor nu heeft de WHO een afspraak met twee farmaceuten, Sanofi
Aventis and Bio-Manguinhos in Brazilië, om vaccins te produceren voor
een noodvoorraad, die beheerd wordt door een samenwerkingsverband van
de WHO, UNICEF, Artsen zonder Grenzen en het Rode Kruis.
Fractie goed genoeg
Het idee dat een fractie van de vaccindosis bijna net zo goed werkt,
dook op in Amerikaanse studies onder militairen in de jaren 70 en 80.
In de huidige studie testten de onderzoekers hetzelfde idee bij 750
gezonde vrijwilligers tussen de 2 en 19 jaar in Uganda. Ze gebruikten
een vaccin van Sanofi Pasteur dat beschermt tegen vier verschillende
meningitis-serotypen. Eén vijfde van de standaarddosis wekte bijna net
zoveel antistoffen op tegen meningitis A (veruit het meest voorkomende
type in Afrika) als de volledige dosis. Voor twee andere serotypen,
W135 and Y, was een tiende genoeg. In december 2006 presenteerde
Guérin de resultaten aan een groep experts die bijeengeroepen waren
door de WHO om te beslissen of de minieme doses gebruikt konden worden
in het seizoen 2006-6007. Ja, besloot de groep, het voordeel voor de
bevolking in zijn geheel zou in tijden van tekorten opwegen tegen het
licht toegenomen risico dat individuele gevaccineerden te weinig
beschermd kunnen zijn. Maar de operatie was dat jaar en het
daaropvolgende niet nodig omdat er geen tekorten waren.
Alleen in nood
Een woordvoerder van Sanofi Pasteur zegt dat het bedrijf de WHO of
individuele landen niet kan tegenhouden om het vaccin op hun eigen
manier te gebruiken, maar dat het bedrijf alleen goedkeuring kan geven
voor het gebruik van de legale dosis. Het bedrijf heeft de WHO
gewaarschuwd voor wettelijke risico's die de organisatie loopt als het
slechts een fractie van de dosis adviseert. De WHO raadt echter ook
deze winter aan om de minieme doses te gebruiken als dat nodig is, al
blijft uitbreiding van de vaccinvoorraad het hoofddoel, volgens de
WHO, omdat een volledige dosis nog steeds het veiligste is. Het
gebruik van fracties van de standaarddosis blijft een 'joker die we
alleen inzetten als het echt niet anders kan'.
Bronnen:
Martin Enserink. Less Vaccine Can Be More. Science 5 December 2008:
Vol. 322. no. 5907, p. 1449.
Guerin et al.Immunogenicity of Fractional Doses of Tetravalent
A/C/Y/W135 Meningococcal Polysaccharide Vaccine: Results from a
Randomized Non-Inferiority Controlled Trial in Uganda. PLoS Neglected
Tropical Diseases, 2008; 2 (12): e342 DOI.
© 2006-2008 Nederlands Vaccin Instituut. Alle rechten voorbehouden