Betere bescherming steenuil nodig
17/01/2009 17:00
Landschapsbeheer Nederland
Utrecht, 16 januari 2009
Uit onderzoek en analyse van ringvondsten blijkt dat de steenuilpopulatie nog steeds onder druk staat. Dit komt mede doordat steeds minder jongen uitvliegen en de overleving van jonge steenuilen in hun eerste levensjaar afneemt. Er zijn steeds vaker jaren waarin de aanwas de sterfte niet compenseert. De aanpak van het project Steenuil onder de Pannen biedt mogelijkheden om de bescherming van de soort effectiever voort te kunnen zetten. Dit zijn belangrijke conclusies van de Landelijke Steenuildag die op 17 januari 2009 in Nijkerk is gehouden.
Enkele decennia geleden was de steenuil nog vrij talrijk op het Nederlandse platteland. Maar de Nederlandse populatie is sinds 1960 met méér dan de helft afgenomen. De steenuil staat daarom op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. Om de achteruitgang te stoppen hebben Landschapsbeheer Nederland, Steenuilenoverleg Nederland (STONE), SOVON Vogelonderzoek Nederland en Vogelbescherming Nederland in de periode 2006-2008 een groot beschermingsproject uitgevoerd: Steenuil onder de Pannen. Het project heeft waardevolle resultaten en handvatten opgeleverd, waarmee de steenuil beter beschermd kan worden. Om te weten te komen waarom het broedsucces en de jongenoverleving zo laag is, is meer onderzoek gewenst.
De steenuil is een indicator voor de kwaliteit van de natuurlijkheid van het landelijk gebied. Hij stelt als predator van een grote variatie aan prooidieren hoge eisen aan zijn leefgebied. Aan die eisen moet het hele jaar worden voldaan: de steenuil is een standvogel. Gaat het de steenuilen goed, dan zijn de muizen- en insectenstand (voedsel) en de variatie van het landschap in orde. Daar profiteren ook veel andere plant- en diersoorten van. De aanwezigheid van een gezonde populatie steenuilen is dus een goede indicator voor een waardevol en natuurlijk cultuurlandschap.
Betrokkenheid bij steenuilbescherming groot
Belangrijk is om boeren en andere bewoners van het platteland te betrekken bij de steenuil en zijn bescherming. Daarom zijn 17.000 exemplaren van een brochure over de steenuil verspreid. Verder zijn tientallen artikelen verschenen in lokale, regionale en landelijke media en zijn tientallen steenuilbeschermers de boer op gegaan met een presentatie over de steenuil. Doorbraak bij het grote publiek kwam met de grote aandacht voor een steenuilfamilie welke een hoofdrol speelde in "Beleef de Lente", een project van Vogelbescherming Nederland, gesteund en begeleid door STONE. Via webcams kon iedereen live meekijken in een nest steenuilen. Door al deze activiteiten is de steenuil een bekende, populaire vogelsoort geworden. Nut en noodzaak van steenuilbescherming zijn goed voor het voetlicht gekomen.
Meer kennis over leefgebied
Hoe richt je een erf en het landschap in zodat de steenuil het er naar zijn zin heeft? Om hierover meer kennis te vergaren hebben professionele onderzoekers en vele vrijwilligers nauw samengewerkt. Zo heeft SOVON samen met STONE met zenders en camera's onderzoek verricht naar de plekken waar de steenuil voedsel zoekt. Hieruit bleek dat steenuilen dicht bij hun nest voedsel zoeken: meestal niet verder dan 250 meter van het nest. Steenuilen hebben ook variatie en voldoende aanbod aan prooien nodig: belangrijk is dat verschillende typen vegetaties (gemaaid, beweid, ruigte) op korte afstand van elkaar voorkomen. Verder bleek dat weidend vee, vooral paarden, steenuilen aantrekt. In kort gras kunnen ze het best hun prooien vangen.
Toepassing van de kennis in de beschermingspraktijk
Het project Steenuil onder de Pannen kenmerkt zich door een gebiedsgerichte aanpak. In zes voorbeeldgebieden zijn voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd voor boeren en buitenlui. Op bijna 80 erven is een scan uitgevoerd om de kwaliteit ervan te bepalen als leefgebied voor de steenuil en te bepalen wat nodig is om die te verbeteren. Op basis daarvan zijn in totaal bijna 4.000 stuks (fruit)bomen en struiken, bijna 2.000 m haag en heg en ruim 1.000 m2 struweel en houtsingel geplant. Bovendien zijn ruim 70 nestkasten geplaatst om het tekort aan broedgelegenheid op te heffen. De verzamelde kennis is samengevat in een maatregelencatalogus: een handboek voor steenuilwerkgroepen en steenuilvrijwlligers met inhoudelijke en procesmatige informatie over steenuilbescherming. De maatregelencatalogus is ook digitaal te raadplegen via www.steenuil.nl
http://www.steenuil.nl