Universiteit van Amsterdam

UvA Agenda 19 - 23 januari 2009

Dit is een overzicht van promoties, oraties, afscheidscolleges en andere activiteiten aan de Universiteit van Amsterdam. Meer informatie over de items in deze agenda kunt u krijgen bij de afdeling Persvoorlichting, tel. 020 - 525 2695, e-mail: persvoorlichting@uva.nl. Met vragen over plechtigheden Geneeskunde kunt u contact opnemen met AMC Voorlichting, tel. 020 - 566 2929. Onder aan deze agenda vindt u de rubriek Hoogleraarsbenoemingen.

Medicijnen duurder door uitbreiding patentmonopolies Boekpresentatie Antropologie

maandag 19 januari, 11.00 uur
De internationale uitbreiding van patentmonopolies zorgt voor een prijsstijging bij geneesmiddelen. Daarbij vormen deze monopolies een belemmering voor de ontwikkeling van aangepaste behandelingen. Dit heeft met name voor de behandeling van mensen met aids grote gevolgen. Landen die maatregelen nemen om de patentmonopolie te breken, worden zwaar bekritiseerd door de farmaceutische industrie.

Dit concludeert wetenschapper Ellen 't Hoen, research fellow aan de Amsterdamse School voor Sociaal wetenschappelijk Onderzoek (ASSR) van de UvA, in haar boek The Global Politics of Pharmaceutical Monopoly Power. Ze stelt daarin een fundamentele verandering voor in de wijze waarop geneesmiddelenpatenten in ontwikkelingslanden worden behandeld. Daarnaast pleit't Hoen onder andere voor het opzetten van een internationale patent pool waar patenten tegen betaling beschikbaar zijn voor anderen om goedkope generieke medicijnen te maken en nieuwe aangepaste tabletvormen te ontwikkelen. Op deze wijze kan het nieuwe systeem van geneesmiddelenpatenten hand in hand gaan met de bescherming van de volksgezondheid en de toegang tot geneesmiddelen voor mensen in ontwikkelingslanden.

Auteur 't Hoen is juriste en expert op het gebied van geneesmiddelenbeleid en intellectuele eigendom. Zij heeft de laatste tien jaar bij Artsen zonder Grenzen (AZG) leiding gegeven aan campagnes voor toegang tot geneesmiddelen in ontwikkelingslanden.

Programma

Prof. dr. Anita Hardon, hoogleraar Antropologie van zorg en gezondheid aan de UvA, leidt de boekpresentatie in. Vervolgens geeft 't Hoen een toelichting op haar boek, waarna het eerste exemplaar wordt overhandigd aan Paul Bekkers, aids-ambassadeur van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Het boek wordt gepresenteerd op een internationale bijeenkomst van experts en activisten die zich inzetten voor betere toegang tot medicijnen in Afrika. De bijeenkomst is georganiseerd door de ASSR van de UvA in het kader van het project IS Academie HIV/AIDS.

Deelname en locatie

Voor meer informatie en aanmelding kunt u contact opnemen met Nicole Schulp, e-mail: n.schulp@uva.nl. Locatie: Lloyd Hotel, zaal: Het Kantoor, Oostelijke Handelskade 34, Amsterdam.

Mitochondria beïnvloeden calciumhuishouding

Promotie Geneeskunde

dinsdag 20 januari, 10.00 uur
Neutrofielen zijn de meest voorkomende cellen van het immuunsysteem. Hun voornaamste taak is het opruimen van schadelijke micro-organismen met behulp van toxische stoffen. Om te voorkomen dat ze daarbij ook schade aanbrengen aan gezonde weefsels, leven ze slechts enkele dagen. Daarna treedt apoptose (geprogrammeerde celdood) op. Bram van Raam onderzocht de rol van mitochondria (de energiefabrieken van de cel) in dit proces. Hun functie blijkt niet beperkt tot het loslaten van pro-apoptotische eiwitten, zoals aanvankelijk werd gedacht. Zij beïnvloeden ook de calciumhuishouding en de productie van superoxiden. Bovendien stelt Van Raam dat mitochondria een belangrijke rol spelen in de regulatie van glycolyse (het omzetten van glucose in pyruvaat). Dhr. B.J. van Raam: Mitochondria in Neutrophil Apoptosis. Promotoren zijn dhr. prof. dr. T. W. Kuijpers W. en dhr. prof. dr. D. Roos.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.

Jongerenorganisaties krijgen moeilijk vat op politieke identiteit jeugd
Promotie Communicatiewetenschap

dinsdag 20 januari, 12.00 uur
Janelle Ward onderzocht hoe websites omgaan met de politieke (des)interesse van jongeren. Ook bekeek ze in hoeverre dit overeenkomt met het beeld en de beleving van het democratisch burgerschap van jongeren zelf. Ward bestudeerde daartoe de websites van relevante organisaties (onder meer van politieke partijen en jeugdorganisaties) tijdens een verkiezingscampagne in het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast bekeek ze organisaties die actief zijn buiten het gezichtsbereik van de electorale politiek. Ward concludeert dat jongerenorganisaties zich bewust zijn van de verschuiving in de politieke identiteit van jongeren, maar er moeite mee hebben hun doelstellingen daar op af te stemmen. Zowel conventionele als niet-conventionele organisaties bevorderen via het internet verschillende vormen van engagement. Het aanbod varieert van verkiezingsgerelateerde content tot probleemspecifieke informatie over politiek consumptiegedrag. Conventionele organisaties gebruiken dit inzicht echter om interesse te wekken voor traditionele politieke zaken (en creëren zo overheidsvriendelijke burgers), terwijl niet-conventionele organisaties de aandacht van jongeren voor bepaalde zaken als zien doel op zich, en indirect bijdragen aan de vorming van overheidskritische burgers - met als eerste prioriteit nog altijd hun campagnedoelstellingen. Mw. J.R. Ward: Youth, Citizenship and Online Political Communication. Promotor is dhr. prof. dr. K.L.K. Brants.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.

Rooms-katholicisme brengt Europese identiteit niet dichterbij
Promotie Geografie

dinsdag 20 januari, 14.00 uur
Europa is van oudsher cultureel en religieus zeer divers. De huidige Europese eenwording leidt daarom onlosmakelijk tot discussies over dé culturele en religieuze identiteit van Europa en de individuele lidstaten. Bij sommige lidstaten is de nationale identiteit nauw verweven met van oorsprong religieuze mythes. Deze mythes claimen bijvoorbeeld dat een volk of staat is uitverkoren door een god of heilige, en roepen daarmee sterke gevoelens van saamhorigheid op. Cathelijne de Busser behandelt drie rooms-katholieke heiligdommen in Europa die in de loop van de tijd een belangrijk onderdeel zijn geworden van een nationale cultuur en geschiedenis. Ze analyseerde onder andere het effect van de huidige Europese eenwording op de betekenis en functie van deze drie nationale heiligdommen. De Europese eenwording blijkt maar een beperkt effect te hebben: elk van de heiligdommen blijft in meer of mindere mate verbonden met het oorspronkelijke territorium (staat, land) en biedt dit territorium hooguit een manier om 'Europa' tegemoet te treden. Dit is in tegenspraak met het imago van de rooms-katholieke kerk als universele kerk die juist voor eenheid zorgt; het rooms-katholicisme lijkt één Europese identiteit daarom niet dichterbij te brengen. Mw. C. de Busser: Divine Patronage: Places of Pilgrimage as Representations of Territorial Identities. Santiago de Compostela (Spain), Jasna Góra (Poland), Altötting (Bavaria). Promotor is dhr. prof. dr. H. Knippenberg.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.

Hechtsterkte tandcement afhankelijk van vermoeiing en hoek van belasting
Promotie Tandheelkunde

woensdag 21 januari, 14.00 uur
De orthodontie houdt zich bezig met de regulatie van het gebit. Hiervoor heeft men houvast aan de tanden en kiezen nodig. Dit wordt gevonden door de hechting van zogeheten brackets. Tjalling Algera wil met zijn onderzoek tot een beter begrip komen van de hechtingskwaliteit van metalen brackets aan tandglazuur met behulp van composietcement. Daarnaast beoordeelde hij de mogelijkheid van het gebruik van een alternatief (glas-ionomeercement). Tijdens het onderzoek voerde Algera verschillende in-vitrotesten uit waarbij hij de trek- en schuifsterkte, de verhardingssnelheid en de druksterkte van de cementen mat, en waarbij hij de spanningsverdeling die optreedt tijdens de testen berekende. Hij concludeert dat de huidige manier van testen onvolledige en soms incorrecte informatie verschaft. Algera stelt dat de vermoeiing van het cement en de hoek van belasting van invloed zijn op de hechtsterkte. De verbeteringen die hij vond met betrekking tot de verhardingsreactie van glas-ionomeercement hebben er niet toe geleid dat dit cement de hechtsterkten van composiet benadert. Hierdoor blijft composietcement het voorkeursmateriaal voor het hechten van orthodontische brackets. Dhr. T.J. Algera: A better understanding of orthodontic bracket bonding. Promotoren zijn dhr. prof. dr. A.J. Feilzer en mw. prof. dr. B. Prahl-Andersen.
Locatie: Aula van de UvA, Singel 411, Amsterdam.

Visualiseren Apocalyps in film onmogelijk

Promotie Filmwetenschap

donderdag 22 januari, 12.00 uur
Laura Copier analyseert in haar proefschrift het gebruik en hergebruik van bijbelse beelden en verhalen aangaande de Apocalyps. In het bijzonder richtte ze zich op bijbelse representaties van martelaarschap en zelfopoffering in de hedendaagse Hollywood-cinema, waaronder End of Days en Armageddon. Voor haar analyse gebruikte Copier het idee van de pretext. Dit is een tekst die voorafgaat aan een andere tekst, maar deze latere tekst niet volledig in zijn betekenis vastlegt. Copier past deze methode toe op de belangrijkste bijbelse tekst over het einde der tijden: Openbaring. Daarnaast keek ze vanuit een genderkritisch perspectief naar de representatie van de Apocalyps en van het martelaarschap. Copier stelt onder meer dat het onmogelijk is de Apocalyps daadwerkelijk visueel te representeren. In veel films wordt het einde der tijden ingezet als motor om het verhaal voort te stuwen, terwijl het daadwerkelijke einde ternauwernood wordt afgewend. Mw. L.T. Copier: Preposterous revelation: visions of Apocalypse and martyrdom in Hollywood cinema 1980 - 2000. Promotor is mw. prof. dr. M. Bal.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.

Karakteriseren polymere netwerken kan met indirecte methodiek
Promotie Scheikunde

donderdag 22 januari, 14.00 uur
Polymere netwerken kunnen onder meer worden gebruikt voor medische materialen, rubbers, constructieplastics en coatings. Aangezien de toepassing van deze netwerken afhankelijk is van hun eigenschappen, die direct gerelateerd zijn aan de chemie, is het belangrijk om technieken te hebben die een netwerkstructuur kunnen karakteriseren. Ron Peters onderzocht de chemische netwerkstructuur van met peroxide vernette rubbernetwerken (EPDM) en chemische vernette di-acrylaatsystemen. Dit deed hij met behulp van een indirecte methodiek: hydrolyse, pyrolyse en het gebruik van modelcomponenten. Peters studie met modelcomponenten heeft geleid tot een meer nauwkeurige beschrijving van het peroxide vernettingschema van EPDM. Dit leidde tot een waardevol inzicht in het vernettingsmechanisme (H-abstractie reactiviteit, sterische hindering, enz.). Hij concludeert dat indirecte benaderingen, zoals het gebruik van modelcomponenten en hydrolyse gevolgd door chromatografische analyse, zeer krachtig zijn om netwerkstructuren en netwerkparameters te bestuderen. Dhr. R.A.H. Peters: Characterisation of polymeric network structures. Promotor is dhr. prof. dr. S. van der Wal.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.

Afbreekenzym helpt mogelijk bij vertering schaaldieren
Promotie Geneeskunde

vrijdag 23 januari, 10.00 uur
Organismen als krabben, kreeften en spinnen hebben een exoskelet, een uitwendig pantser, dat voornamelijk bestaat uit de stof chitine. Voor het 'verversen' en afbreken daarvan gebruiken ze enzymen genaamd chitinasen. Begin jaren negentig werd in het AMC ontdekt dat ook zoogdieren deze enzymen produceren. Wellicht omdat ze een rol spelen bij de bescherming tegen schimmels die chitine gebruiken om hun celwand te verstevigen, maar misschien ook omdat ze zoogdieren als de mens in staat stellen chitinen (lees: kreeften en garnalen) te verteren. Bij patiënten met de ziekte van Gaucher, een stapelingsziekte waarbij glucosylceramide zich in de cellen ophoopt, is de activiteit van chitinasen sterk verhoogd. Anton Bussink beschrijft onder andere de functies van chitinasen in zoogdieren, de evolutionaire oorsprong, de structuur-functierelaties en het gebruik van chitinase-activiteit als biomarker bij Gaucher. Dhr. A.P. Bussink: Origin and Features of Mammalian Chitinases. Promotor is dhr. prof. dr. J.M.F.G. Aerts.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.

Basis voor ontwikkelingsbeleid twijfelachtig door mist rond 'bezitszekersheid' Promotie Rechtsgeleerdheid
vrijdag 23 januari, 12.00 uur
Voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid wonen sinds 2007 meer mensen in steden dan in rurale gebieden. In de derde wereld zal de urbanisatie de komende jaren nog sterk toenemen en veruit het grootste deel zal informeel van aard zijn. In de initiatieven van overheden en ontwikkelingsorganisaties om met de groeiende informaliteit om te gaan neemt het begrip tenure security (bezitszekerheid) een steeds centralere plaats in. Hiermee willen overheden en organisaties investeringen in de eigen woning stimuleren, publieke diensten en infrastructuur faciliteren en het aantrekken van formeel krediet mogelijk maken. Jean-Louis van Gelder stelt echter dat er geen consensus bestaat over wat tenure security betekent of hoe het dient te worden gerealiseerd. Deze tot veel onduidelijkheid geleid en het ontwikkelingsbeleid gestoeld op twijfelachtige aannames. Sommige auteurs benadrukken de (on)zekerheid van de woonsituatie zoals deze wordt ontvangen, terwijl anderen de nadruk leggen op de juridische kant van de zaak (toekenning van eigendomsrechten) of de de facto zekerheid van de situatie. Van Gelder ontwikkelde een model dat verklaart hoe deze vormen kunnen samenhangen. Dhr. J. van Gelder: The law and psychology of land tenure security: Evidence from Buenos Aires. Promotor is dhr. prof. dr. A.F. Salomons.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.

Arabisch boek verdedigt Egyptisch dialect

Promotie Arabische taal en cultuur

vrijdag 23 januari, 14.00 uur
Liesbeth Zack deed onderzoek naar het Arabische boek Daf`al-isr `an kalam ahl Misr, oftewel 'het wegnemen van de last van de spraak van de Egyptenaren', van de Egyptische auteur Yusuf al-Maghribi (156?-1611). Het boek bevat een woordenlijst van het Caireens-Arabische dialect en is een van de weinige bronnen van het Caireense dialect uit de zeventiende eeuw. Er bestond toen in Egypte, net als nu, een diglossie-situatie waarbij het klassiek Arabisch werd gebruikt voor de literatuur en het dialect voor de alledaagse conversatie. Al-Maghribi schreef zijn boek omdat hij zich realiseerde dat mensen vaak beschuldigd werden dialectismen te gebruiken, terwijl het in veel gevallen woorden betrof die ook in de woordenboeken van het klassiek Arabisch te vinden waren. Zijn doel was volgens Zack dus het gebruik van het dialect te verdedigen. Al-Maghribi's boek bestond tot nog toe alleen in manuscriptvorm. Zack bereidde een editie van de tekst voor. Daarnaast maakte ze een inventarisatie van alle dialectwoorden en -uitdrukkingen die het werk bevat. Ze toont aan dat 64 procent van de in Daf`al-isr `an kalam ahl Misr gebruikte woorden tegenwoordig nog steeds wordt gebruikt in de dialecten van Egypte. Zack stelt dat het boek ook op het gebied van de Egyptische cultuur een interessant werk is. Het bevat informatie over alledaagse zaken, zoals eten en drinken, drugs en tabak, medicijnen, spelletjes, kleding en juwelen en huishoudelijke artikelen. Mw. E.W.A. Zack: Egyptian Arabic in the seventeenth century: a study and edition of Yusuf al-Maghribi's Daf' al-isr 'an kalam ahl Misr. Promotor is dhr. prof. dr. M.A. Woidich.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.

Beleid moet negatieve effecten mobiele samenleving opvangen
Oratie Planologie

vrijdag 23 januari, 14.30 uur
Dhr. dr. ir. L. Bertolini, hoogleraar Planologie: De Planologie van mobiliteit. Luca Bertolini stelt in zijn oratie dat het leven in een mobiele samenleving beleidsmakers met bijzondere dilemma's confronteert. Contemporaine leefstijlen en bedrijfsmatige praktijken zijn sterk afhankelijk van mobiliteit. Mensen wonen op de ene plek, werken op een tweede, en recreëren of socialiseren op nog eens een derde. De productie en consumptie van goederen en diensten zijn ruimtelijk diffuse, wereldomvattende processen. Tegelijkertijd zijn de negatieve effecten van mobiliteit, en het besef daarvan, groot. De zorg over files, energieverbruik, schadelijke emissies, verkeersveiligheid, geluidsoverlast en het doorsnijden van buurten en landschappen neemt met de dag toe. Bertolini betoogt dat ruimtelijk en mobiliteitsbeleid de unieke kansen en bedreigingen van deze situatie dienen te herkennen en op te vangen. Volgens hem is er echter een grote spanning tussen de grenzeloze, dynamische 'actieruimtes' van huishoudens en bedrijven, en de sterk territoriaal en sectoraal afgebakend arena's van beleid. Een planologie van de mobiliteit, die de diepgaande verwevenheid van mobiliteit en ruimtelijke vraagstukken weet uiteen te rafelen en te beheersen, is nodig. Deze moet echter ook met de vele, hardnekkige onzekerheden op dit gebied weten om te gaan. Bertolini vindt dat alleen een veel intensievere én kritischere uitwisseling tussen wetenschap en praktijk dit teweeg kan brengen.
Locatie: Aula van de UvA, Singel 411, Amsterdam.

Hoogleraarsbenoemingen

Dhr. prof. dr. J.A.A. van der Veen (1959) is per 1 februari 2009 benoemd tot hoogleraar Supply Chain Optimization aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Van der Veen wordt tevens directeur van de commerciële opleidingen van de Amsterdam Business School van de UvA.

Jack van der Veen doet onderzoek naar de samenwerking van verschillende entiteiten in de voortbrengingsketen van producten en diensten ('van grond tot mond'). In het bijzonder houdt hij zich bezig met de verschillende manieren waarop ketenmanagement kan leiden tot een verbeterde situatie voor alle deelnemende organisaties (win-win) en bovendien tot een betere kwaliteit tegen lagere kosten voor de eindgebruiker. Een van die manieren is het afstemmen van de beslissingen tussen ketenpartners door het introduceren van contractvormen als omzetdeling of winstdeling. Naast de harde (economische) aspecten van ketensamenwerking is Van der Veen ook zeer geïnteresseerd in de invloed op het niveau van samenwerking van meer zachte aspecten als bedrijfscultuur, vertrouwen en leiderschap. Binnen de leerstoel wordt actief gezocht naar de toepassing van de verschillende bedrijfskundige modellen op het gebied van Supply Chain Management in praktijksituaties, bijvoorbeeld in de Nederlandse bouwsector.

Van der Veen studeerde in 1986 cum laude af in de Econometrie aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en promoveerde in 1992 - ook aan de RUG - in de Operations Research op het proefschrift Special Cases of the Travelling Salesman Problem with Various Objective Functions.

Sinds 1990 bekleedt Van der Veen verschillende functies aan Nyenrode Business Universiteit. Sinds 2000 is hij hoogleraar Supply Chain Optimization aan deze universiteit. Daarnaast was hij de afgelopen jaren als vice-decaan verantwoordelijk voor de (postinitiële) masterprogramma's op het terrein van bedrijfskunde en management (waaronder diverse MBA-opleidingen) en voor de bedrijfskundige onderzoeksprogramma's.