Ministerie van Algemene Zaken

NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1

Radio / TV-interview | 23-01-2009

Minister-president Balkenende, na afloop van de wekelijkse ministerraad, over de inauguratie van Obama, de Afghanistan-missie en debat Van Middelkoop, Irak-onderzoek en gesprek met Joodse en moslimorganisaties

o INAUGURATIE OBAMA

VRAAG:
Amerika heeft een nieuwe president: Obama. Waar heeft u de inauguratie gezien?


BALKENENDE:
Op dat moment had ik een gesprek met ondernemers, dus ik heb hem pas later gezien. Toen ik 's avonds thuis was heb ik de herhaling gezien. Ik was echt onder de indruk.

VRAAG:
Ja, wat was er indrukwekkend?


BALKENENDE:
Het is de persoon Obama. En dan realiseer ik me zeer wel dat hij president wordt op een heel moeilijk moment, met een economie die in elkaar zakt, en grote problemen in de Amerikaanse economie, en dan zijn de verwachtingen ongelooflijk hooggespannen. En dat is niet gemakkelijk om te beginnen. Tegelijkertijd: als ik zie hoe hij dan een appèl doet op iedereen om dan ook echt mee te doen, om het beste uit jezelf te halen. Ja, dat vond ik een indringende boodschap, een mooie inspirerende boodschap, en wel een boodschap van hoop.

VRAAG:
En kijkt u daar dan ook naar om te kijken wat u ervan kunt leren?


BALKENENDE:
Nee, ik kijk niet in de zin van hoe doet dat hij dat nu? Maar je kijkt wel in de trant van: wat is eigenlijk de boodschap die hij wil overbrengen? Hoe wil hij mensen meenemen? En hoe ziet hij de rol van de Verenigde Staten? En dat raakt natuurlijk veel meer de vraag straks
- als ik contact met hem zou hebben - van hoe die contacten zullen zijn, wat kun je aan elkaar hebben? Wat kun je samen aan gaan pakken?

VRAAG:
Hij heeft al aangekondigd dat de gevangenis op Guantanamo Bay dichtgaat. Waarschijnlijk wil hij dat Europese landen ook gevangen gaan overnemen. Is Nederland daartoe bereid?


BALKENENDE:
Er zijn een aantal complicaties bij, logistiek of juridische. Daarover is kortgeleden een antwoord gegeven door de minister van Buitenlandse Zaken. Er wordt wel gekeken in Europees verband wat de mogelijkheden zijn, maar verder dan dat kan ik er nu even nog niet op ingaan. Maar goed, dat oplossingen moeten worden gevonden dat is evident. Overigens in de Tweede Kamer is er dacht ik ook al een aantal keer iets over gezegd. Dus dit debat loopt eigenlijk nog.

VRAAG:
Maar u staat er niet heel afwijkend.... Ik hoor Kamerleden ook zeggen van: Amerika heeft de puinhoop zelf veroorzaakt, dus ruim het zelf maar op. Op die lijn zit u niet als ik u zo hoor.


BALKENENDE:
Het is zo: wij willen bijdragen aan het vinden van oplossingen, maar dat is nog geen automatisme dat het dan ook zal omvatten dat mensen direct naar Nederland zouden gaan.

VRAAG:
U zoekt naar oplossingen en sluit daarin niets uit op dit moment.


BALKENENDE:
Ik zeg: er moet een oplossing worden gevonden. Het is ook aan Amerika zelf om oplossingen te vinden. Als er wordt gekeken wat de internationale gemeenschap kan doen, moeten we gewoon kijken wat de mogelijkheden zijn. En verder dan dat kan ik nu niet gaan.

VRAAG:
Ok.

o AFGHANISTAN EN DEBAT VAN MIDDELKOOP

VRAAG:
Obama wil meer militairen naar Afghanistan sturen. Dat gaat hij misschien ook aan Nederland vragen. Heel gedoe over geweest: wil Nederland daar blijven. Gisteren zei minister Van Middelkoop - vrij helder - we gaan weg uit Uruzgan, na 1 januari 2011 zit daar geen Nederlander meer. Ik sluit niet uit dat er in andere provincies een kleine Nederlandse delegatie achterblijft. Bent u het daarmee eens?


BALKENENDE:
Hij heeft het gehad over grote operaties, en ik ben het helemaal met hem eens dat wanneer we het hebben over een grote operatie - van de omvang die we nu hebben in Uruzgan -, dat zou zeer bezwaarlijk zijn voor de militaire organisatie...

VRAAG:
1500, 1600 man zit daar.


BALKENENDE:
Ja, dat is een hele zware missie, maar het is een beetje koffiedik kijken op dit moment. Dat heeft de minister ook nog eens aangegeven, want we zitten nu in een tijd dat we niet eens weten of er verzoeken komen, en als er verzoeken zijn wat dat precies zou omvatten. Het is goed om nog eens te zeggen dat - kijk voordat wij begonnen in Uruzgan, waren we ook al actief in Afghanistan - en we zijn nu niet alleen actief in Uruzgan, we hebben onze fantastische mensen die op de F16s zitten en de helikopters, die zitten in Kandahar. En we hebben Nederlanders die werken op het hoofdkwartier in Kabul.

VRAAG:
Maar goed, er was verschil van mening. Van Middelkoop zei: geen militairen meer er naar toe. U zei: alle opties openhouden. Heb ik het goed begrepen dat er nu een middenweg is gevonden: we gaan weg uit Uruzgan, we sluiten niet uit dat er een kleinere missie in een ander deel van Afghanistan komt?


BALKENENDE:
U moet oppassen om nu te doen alsof de ene minister een heel andere opvatting zou hebben dan een ander.

VRAAG:
Dat was wel het beeld vorige week.


BALKENENDE:
Ja, wat beelden zijn van de media hoeft niet ook altijd de waarheid te zijn. Ik heb zelf goed contact met minister Van Middelkoop, en we hebben ook natuurlijk al eerder de conclusie getrokken dat we stoppen met de missie in Uruzgan. Als er andere zaken zijn in andere delen van Afghanistan dan zullen we dat gaan bekijken. Dat is het bekende weegmoment. En Van Middelkoop heeft terecht aangegeven: natuurlijk moet je dan ook kijken naar hoe zit met de capaciteit van het Nederlandse leger. Wat er allemaal zou kunnen gebeuren is nu absoluut niet te voorzien. Dus wat dat betreft: ja, zitten we volstrekt op één lijn.

VRAAG:
Maar zo'n grote missie als nu kan Nederland niet nog een keer doen ná 2010.


BALKENENDE:
Dat wordt buitengewoon bezwaarlijk, en dat hangt samen - trouwens ook wat in de brief van minister Van Middelkoop deze week stond - van er zal een moment komen dat er wegingen gemaakt kunnen worden - als er verzoeken zijn - dan moet je ook rekeninghouden met de mogelijkheden van het Nederlands leger.

VRAAG:
Vindt u dat minister Van Middelkoop beschadigd is door deze zaak?


BALKENENDE:
Het was een pittig debat. Hij heeft zich wel goed voorbereid. Het zijn voor politici altijd lastige momenten als je dit type debat krijgt, maar dat gebeurt met iedereen. Hij heeft zich er denk ik goed doorheen geslagen. Er was ook een motie van afkeuring. Die heeft het gewoon niet gehaald, ook helemaal niet om het zo maar te noemen. Dus de minister heeft het vertrouwen van de Kamer gekregen en gaat gewoon door.

VRAAG:
Ik vroeg of hij beschadigd was.


BALKENENDE:
Ja, maar nee zo zie ik het niet.

VRAAG:
U vindt dat hij niet beschadigd is?


BALKENENDE:
Nee, het is natuurlijk gewoon pijnlijk dat het gebeurt, want je hebt liever je aandacht te besteden aan andere zaken. Minister Van Middelkoop heeft ook nog eens gezegd: ja, ik heb bepaalde dingen in de krant gezegd, dat had ik misschien beter niet kunnen doen. Maar dat is iets anders dan beschadiging.

o IRAK-ONDERZOEK

VRAAG:
Ok, ander onderwerp: Irak. Hoop over te doen deze week. En bijna iedereen - Eerste Kamer, Tweede Kamer, grote delen - willen een onderzoek. Ben u nog steeds tegen?


BALKENENDE:
Wij zijn nu bezig met het beantwoorden van vragen, om het zo maar even te noemen. Het is zo dat we hebben vragen beantwoord in de richting van de Eerste Kamer. Inmiddels heeft ook de Tweede Kamer gezegd dat ze een aantal vragen aan het kabinet willen stellen. Wij zullen ons zetten aan het beantwoording van die vragen. Dat is wat op het ogenblik speelt.
VRAAG:
Uiteraard. Ik vroeg: bent u nog steeds tegen?


BALKENENDE:
Ja, ik geef aan wat wij doen.

VRAAG:
Ja, u wilt niet zeggen of u nog tegen bent?


BALKENENDE:
Nee, want u weet we hebben een afspraak gemaakt in de coalitie. Ik zie natuurlijk discussies in de Eerste Kamer, maar op het ogenblik is het zo dat we datgene moeten doen wat gedaan moet worden, namelijk het beantwoorden van vragen die de Tweede Kamer heeft gesteld.

VRAAG:
De Eerste Kamer heeft gezegd: als het niet bevredigend is gaan we een parlementair onderzoek doen. Zou u dat bezwaarlijk vinden?


BALKENENDE:
Ik speculeer helemaal niet. Laten we eerst maar eens kijken hoe het zit met de beantwoording van de vragen. Kijk, we moeten de zaken in de goede volgorde zien. Er zijn afspraken gemaakt met de coalitie. De Tweede Kamer heeft gezegd: wij willen vragen stellen. Dat is ook het recht van de Kamer. En dan is het aan het kabinet om te antwoorden, en dan wat daarna gaat gebeuren, dat zal

VRAAG:
Wat zegt u tegen al die mensen die zeggen dat Balkenende het in zijn eentje tegenhoudt?


BALKENENDE:
Dat is natuurlijk een heel merkwaardige redenering. Ik hoor het ook wel, maar het is zo dat de vraag van een onderzoek speelt al jarenlang. Ik heb er zestien keer in de Kamer over gesproken.

VRAAG:
Zestien, u heeft ze geteld.


BALKENENDE:
Ja, of misschien nog meer. Tien keer, of minimaal tien keer, is er een motie over ingediend. Die zijn altijd afgewezen. Da's de situatie. Dus dat niet een kwestie van de persoon Balkenende. Nee, het is altijd een meerderheid van de Kamer geweest, die er niet voor heeft gekozen.

VRAAG:
Als die meerderheid verandert, verandert u ook?


BALKENENDE:
We zullen gewoon zien wat er gebeurt. Wij zetten ons aan aan het geven van antwoorden.

o GESPREK MET JOODSE EN MOSLIMORGANISATIES

VRAAG:
U vertelde net op de persconferentie dat u gisteravond een gesprek heeft gehad met Joodse organisaties en vanmorgen met moslimorganisaties. Waarom was dat?


BALKENENDE:
Omdat het heel goed is in deze tijd van spanning in het Midden-Oosten om ook hier in Nederland te kijken van: hoe zien jullie dat? Wat zijn de gevoelens, wat zijn de emoties? Eerder deze week heeft minister Van der Laan...

VRAAG:
Naar aanleiding van Gaza allemaal, he?


BALKENENDE:
Ja, omdat: kijk er is nu een staakt-het-vuren, maar u heeft natuurlijk ook de beelden gezien. We zien hoe er in Nederland ook wordt gedemonstreerd. We zien in de Joodse gemeenschap dat men zich ook bedreigd voelt. Dat er sprake is van brandstichtingen. Daar hebben we oog voor te hebben. En moslimjongeren die met de vragen zitten van wat gebeurt daar en hoe wordt erop gereageerd, en hoe wordt tegen onze visie aangekeken. Dus er was eigenlijk alle aanleiding om deze gesprekken te voeren.

VRAAG:
Maar waarom nu pas, want die aanvallen zijn al heel lang bezig?


BALKENENDE:
Ja, maar kijk: er zijn natuurlijk al eerder contacten geweest. Alleen: ik merkte deze week dat ook een gesprek met de premier op prijs zou worden gesteld, en ik had zelf evenzeer behoefte om het gesprek te hebben. En dan is het ook goed dat je praat over de langere termijn, van hoe kunnen we met elkaar zorgen dat Nederland een land is van wederzijds respect, van dialoog, van je in de ander verplaatsen, uitkijken dat je die dingen zegt die anderen nodeloos pijn doen. Dat zijn zaken die te maken hebben met hoe we met elkaar omgaan. En op korte termijn een Auschwitz-herdenking, en we hebben natuurlijk ook de afgelopen tijd gezien...

VRAAG:
Eerstkomend weekend. En daarvan heeft minister Van der Laan gezegd dat daar moslimorganisaties naar toe zouden moeten gaan. Steunt u die oproep?


BALKENENDE:
Het is heel goed dat mensen zich betrokken weten met het enorme leed dat Joden is aangedaan. En de oproep van minister Van der Laan dat ook moslims delen in gevoelens en emoties is goed. En we zullen ook zien dat mensen met een moslimachtergrond ook een krans zullen leggen. Dat zijn signalen waarin mensen elkaar proberen te vinden. Ik heb gesproken ook met een vertegenwoordiger van de jongeren, van de Marokkaanse gemeenschap, en ook zij zeggen dat het een waardige herdenking kunnen worden. En we willen juist niet dat dat wordt verstoord door dingen die niet kunnen en niet mogen.

VRAAG:
Maar spreekt u dan ook de jongeren die voor de problemen zorgen, door bijvoorbeeld 'Hamas, Hamas, Joden aan het gas' te roepen? Zijn die bij de gesprekken betrokken?


BALKENENDE:
De mensen die ik nu vandaag heb gesproken waren representanten van organisaties, moslimorganisaties, Marokkaanse groeperingen. Deze jongerenwerker die ik sprak die kent de Marokkaanse jeugd heel erg goed. En hij spreekt met gezag over emoties en gevoelens. En we zien natuurlijk ook dat er heel veel jongeren zijn die juist in respect met anderen leven. Maar we hebben ook een aantal jongeren die echt de fout ingaan, en die het ook verpesten voor anderen.

VRAAG:
Maar die zaten niet bij u aan tafel vanmorgen?


BALKENENDE:
Die zaten niet aan tafel, maar in het verleden ben ik er ook wel geweest in Amsterdam. Ik heb ook met jongeren gesproken. Ik ken al de gevoelens.

VRAAG:
Was er ook niet kritiek op het kabinet, omdat u Israël behoorlijk gesteund heeft?


BALKENENDE:
Daarom was ik zo blij om uit te kunnen leggen dat de Nederlandse regering altijd spreekt over de belangen van beide partijen. Nederland kiest voor een twee-staten-oplossing.

VRAAG:
En dat snapten ze?


BALKENENDE:
Ja, ook is het goed om nog eens te zeggen wat Nederland doet voor de Palestijnen met ontwikkelingsactiviteiten. Nu met noodhulp. Het feit dat we ook zelf naar voren hebben gebracht van: als er dingen zijn gebeurd bij die militaire acties die strijdig zouden zijn met het recht dan moet dat worden uitgezocht. Bijvoorbeeld als een school wordt aangevallen, of wanneer de VN wordt aangevallen, dan moet dat worden uitgezocht. Dat is ook goed om dat te zeggen, maar ik heb wel gezegd dat het alleen werkt als we tegen elkaar zeggen dat we af moeten geweld, want een escalatie van raketten, vervolgens militaire actie, daar kom je nooit uit.

VRAAG:
U zegt: het was een vinnig gesprek?


BALKENENDE:
Ik vond het buitengewoon belangrijke gesprekken, en we gaan er ook mee door.

VRAAG:
Dank voor dit gesprek.


BALKENENDE:
Graag gedaan.

(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, RS)

zaterdag 24 januari 2009