Persbericht Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid/WRR

Embargo tot 26 januari 2009, 14.00 uur

WRR-RAPPORT 83 Vertrouwen in de school. Over de uitval van 'overbelaste' jongeren

Voorkom maatschappelijke uitval, stimuleer scholen tot plus-aanbod

Scholen moeten aan dreigende schooluitvallers niet alleen onderwijs geven, maar ook alle sociaal-emotionele zorg en steun die nodig is om een plaats in de samenleving te veroveren. Alleen op scholen met een dergelijke brede taakopvatting bestaat een reële kans om te voorkomen dat de meest kwetsbare jongeren volledig buiten de maatschappij komen te staan. De regering moet scholen en ROC's actief stimuleren dit bredere 'plus-pakket' aan te bieden.

Dat schrijft de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in zijn rapport aan de regering Vertrouwen in de school. Over de uitval van 'overbelaste' jongeren. Staatssecretaris van Bijsterveldt van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeftop 26 januari 2009 dit advies namens de regering in ontvangst genomen.

Maatschappelijke uitvallers

Het advies gaat over de vraag wat scholen voor voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs kunnen doen om voortijdig schoolverlaten onder wat de WRR 'overbelaste' jongeren noemt te voorkomen. Dit zijn leerlingen die gebukt gaan onder een opeenstapeling van problemen, variërend van beperkte vaardigheden en gedragsproblemen tot gebroken gezinnen, schulden, verslaving of criminaliteit in de directe omgeving.

Voortijdig schoolverlaten is allereerst een drama voor deze jongeren zelf, maar leidt bovendien tot grote kosten voor de samenleving. Veelal is werkloosheid het gevolg, en er bestaat ook een duidelijk verband tussen voortijdig schoolverlaten en criminaliteit. Volgens de WRR is 'schooluitvaller' eigenlijk geen geschikte term voor deze groep 'overbelaste' jongeren. Het is beter om te spreken van (dreigende) maatschappelijke uitvallers. Dat maakt beter duidelijk wat de aard en ernst van hun problematiek is. Zowel de oorzaken als de gevolgen gaan niet alleen het onderwijs aan, maar in feite de hele samenleving.

Uitval als gevolg van overbelasting komt vooral voor in de grote steden, want die tellen relatief veel wijken met een optelling van meerdere problemen (zogenaamde armoede-cumulatiegebieden). Bovendien biedt het grootstedelijk leefklimaat diverse 'alternatieve tijdsbestedingen', en is de sociale controle er vaak minder.

Bredere kerntaak

De centrale aanbeveling van de WRR is dat scholen aan deze jongeren 'structuur' en 'verbondenheid' moeten bieden. Een succesvolle preventie van uitval begint bij structuur: duidelijke regels, strakke handhaving en intensieve begeleiding. De leerdoelen zijn helder en van leerlingen wordt verwacht dat ze hard werken om die te halen. Maar tegelijk moeten de leerlingen voelen dat ze erbij horen. Mensen uit de praktijk, die voor deze studie zijn geïnterviewd, spreken over warmte, aandacht en care. Alleen als leerlingen ervaren dat leraren écht om hen geven, kan het gevoel van verbondenheid en vertrouwen ontstaan dat doorslaggevend is in het voorkomen van uitval.

De raad pleit daarom voor een 'andere' school die uitgaat van een bredere taakopvatting dan alleen het overdragen van kennis. De missie van zo'n school is jongeren te geleiden naar een plek in de maatschappij, en alles te doen wat daarvoor naar haar professionele oordeel noodzakelijk is, inclusief zorg voor de sociaal-emotionele noden van hun leerlingen, hulp bij eventuele problemen met geld, huisvesting, ongewenste zwangerschap, enzovoort. De school kan zo uitgroeien tot veilige haven die tegenwicht biedt aan de chaos en risico's in hun leven.

De laatste jaren wordt vaak gesteld dat scholen zich (weer) uitsluitend met kennisoverdracht moeten bezig houden en niet met andere taken. De raad concludeert echter dat dit voor dreigende uitvallers contraproductief is. De school moet deze leerlingen allereerst voldoende structuur en verbondenheid bieden. Pas dan ontstaat er een basis waarop leren kan plaatsvinden. Met name in (delen van) het mbo vereist dit een 'cultuuromslag'.

Beleidsmatige vormgeving

De raad noemt scholen met een dergelijke brede maatschappelijke taakopvatting 'plusscholen'. De raad bepleit daarmee niet een nieuw onderwijstype, maar gebruikt deze term als aanduiding voor scholen die hun aanbod bewust aanvullen met de 'plus-elementen' structuur en verbondenheid. De overheid moet dit schoolconcept niet verplicht voorschrijven, maar scholen wél helpen zich in die richting te ontwikkelen, vooral in de grote steden. De raad doet daartoe enkele aanbevelingen:


* zorg dat zulke scholen over genoeg geld beschikken om daadwerkelijk de noodzakelijke structuur en verbondenheid te kunnen bieden. Dit is een verantwoordelijkheid van de hele regering, niet alleen van het ministerie van OCW;
* bundel de verschillende geldstromen voor (overbelaste) jongeren en laat deze als één stroom naar de plusschool vloeien. Deze kan het geld dan naar eigen inzicht besteden aan onderwijs en (inkoop van) zorg. Zo ontstaat er één duidelijke eindverantwoordelijke instelling. De huidige versnippering in de zorg voor (overbelaste) jongeren staat een effectieve preventie van uitval vaak in de weg;
* maak het verlengde vmbo meer structureel mogelijk. Veel 'overbelasten' vallen namelijk uit doordat de overgang van vmbo naar mbo voor hen te groot is.

De raad doet ook enkele suggesties voor een sterkere regionale sturing van leerlingenstromen, zodat een betere menging van leerlingen mogelijk wordt. Dit omdat volgens de studie van de WRR voortijdig schoolverlaten beter kan worden tegengegaan als 'overbelaste' leerlingen meer worden gemengd met 'normale' leerlingen.

Nadere inlichtingen over het rapport zijn te verkrijgen bij het bureau van de WRR:

Jan Groeneveld 070 356 4668

Will Tiemeijer 070 356 4631

Vertrouwen in de school. Over de uitval van 'overbelaste' jongeren, WRR-Rapport nr. 83, ISBN 978 90 8964105 2 is verkrijgbaar in de boekhandel en bij Amsterdam University Press, Herengracht 221, 1016 BG, Amsterdam, bestellingen@aup.nl.

Van het rapport is een samenvatting verkrijgbaar bij de WRR.

Meer over deze en andere WRR-uitgaven bij Amsterdam University Press vindt u op www.aup.nl. De publicatie is opvraagbaar en als PDF-bestand beschikbaar op www.wrr.nl vanaf 26 januari a.s.

Een recensie-exemplaar kunt u bestellen bij:

Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid

Afdeling Communicatie

Lange Vijverberg 4-5

Postbus 20004

2500 EA Den Haag

070 356 4625

fax 070 356 4685

e-mail: info@wrr.nl

Over de wrr

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (wrr) is een onafhankelijk adviesorgaan voor de Nederlandse regering. De WRR geeft de regering gevraagd en ongevraagd advies over onderwerpen vanuit een langetermijnperspectief. Deze onderwerpen zijn sectoroverstijgend en hebben betrekking op maatschappelijke vraagstukken waarmee de regering in de toekomst te maken kan krijgen. De wrr-adviezen krijgen hun weerslag in openbare rapporten, die zowel een probleemstellend als adviserend karakter kunnen hebben. Meer informatie over de WRR is te vinden op internet: www.wrr.nl.

Categorieën: Overig

Bron: Ministerie van Algemene Zaken