ChristenUnie
Bijdrage Ernst Cramer bij het AO Agenda Landschap
Bijdrage Ernst Cramer bij het AO Agenda Landschap
woensdag 28 januari 2009 14:00
Voorzitter. Wij hebben een schitterend land: heuvels,
rivierlandschappen, duinlandschappen, grote open vlaktes met rechte
lijnen in de polder, maar ook grote open vlaktes met heel veel water,
oud land met houtwallen en knotwilgen en zo kan ik nog wel even
doorgaan. Met mij hechten veel Nederlanders veel waarde aan het mooie
Nederlandse landschap. Landschap is tegelijk ongrijpbaar. Het is van
iedereen om ervan te genieten en daarmee een publiek goed, maar
feitelijk is het vaak in private handen met het doel om ervan te
kunnen leven. De verantwoordelijkheid voor het landschap is daarmee
diffuus. Wie neemt de verantwoordelijkheid voor een investering die
niet direct terugvloeit naar zijn eigen portemonnee, maar naar de
portemonnee van de gemeenschap?
Wat is landschap? Waar hebben wij het dan over? Ik verwijs
naar pagina 14 van de Agenda Landschap. Er zijn 20 nationale
landschappen. De volgende stap is vereenvoudiging van het ruimtelijk
kader voor groene recreatiegebieden, voor de rijksbufferzones,
metropolitane parken, gebieden voor recreatie in en om de stad,
regionaal groen, ROM-Rijnmond, het project mainport Rotterdam, om nog
maar niet te spreken over alle uitleggen rond de steden. Toen ik dat
rijtje las, vroeg ik mij af: wij hadden het toch over het landschap en
waar is dat dan?
De afgelopen jaren zijn er goede initiatieven genomen voor
meer duidelijkheid over beheer en onderhoud van het landschap, waarbij
voor de ChristenUnie met name het deltaplan Nederland weer mooi in het
oog springt. Wij hebben daar ook regelmatig aandacht voor gevraagd,
zowel voor de uitwerking als voor concrete financieringsvoorstellen.
In die lijn ga ik vandaag graag verder.
Dat er nu echt actie moet worden ondernomen, moge
duidelijk zijn. Wat dat betreft, valt de Agenda Landschap mij
eigenlijk wat tegen. Het is vooral een document met goede voornemens.
Blijkens de Agenda Landschap wordt het de komende tijd in ieder geval
heel gezellig voor iedereen die zich met het landschap bezighoudt. Er
komen nogal wat congressen, convenanten, campagnes, gesprekken,
verkenningen en ga zo maar door. Maar waar zetten wij nu de komende
tijd concreet op in?
Werk maken van landschap houdt een aantal dingen in.
Duidelijk maken waar wij het over hebben. Wat bedoelen wij met
landschap? Wat willen wij behouden en beheren? Wij zullen moeten
kiezen welke gebieden prioriteit krijgen voor behoud en welke gebied
juist ontwikkelingskansen moeten krijgen met oog voor het landschap.
Het is voor ons onvoldoende dat de provincies alleen meer
duidelijkheid verschaffen over de kernkwaliteit van nationale
landschappen. De minister moet de provincies vragen om met een
structuurvisie te komen met een landschappelijke onderlegger. Bij de
midterm review van het ILG kunnen hierover dan nadere afspraken worden
gemaakt. Dat draagt bij aan een betere doorwerking naar de
verschillende gemeenten.
Niet alle verantwoordelijkheid kan worden doorgeschoven
naar lagere overheden. Ik hoor daarom graag hoe het landschap en het
nationale beleid geïntegreerd zijn als zelfstandige afwegingsfactor.
Dat is van belang nu de overheid grote ruimtelijke plannen heeft en nu
de Kamer, bijvoorbeeld in de motie van collega Slob, gevraagd heeft om
bouw- en infrastructuurprojecten naar voren te halen. Denkt de
minister ook aan compensatie in de op te zetten landschapsfondsen voor
de versnippering van het landschap bij de aanleg van grootschalige
infrastructuur?
Cruciaal voor het slagen van alle plannen is de
financiering. De rode draad hierbij is dat kosten en baten dichter bij
elkaar gebracht moeten worden. Kosten en baten liggen nu nog te ver
uiteen. Daarom vraag ik opnieuw aandacht voor de mogelijkheden van de
bovenplanse verevening. De taskforce Financiering Landschap ziet dit
als een goede optie, maar in de Agenda Landschap wordt deze
mogelijkheid genegeerd. Ik hoor graag waarom de minister hier niet
voor kiest, zeker als geconstateerd wordt dat met name rondom de
steden de druk op het landschap toeneemt. Zo komen baten voor de
stedeling ook gedeeltelijk voor rekening van de stedeling.
Ondertussen zijn er vier proefgebieden aangewezen om
financieringsconstructies te onderzoeken. Wat wordt er nu precies
onderzocht, naast de uitzichtbescherming? Wat is de inspanning van
publieke en private partijen hierbij? Voor ons blijft de inzet van de
ozb een mogelijkheid, allereerst in deze proefgebieden. Uit de MKBA
blijkt dat een mooi landschap zeker voor de huiseigenaren wat
oplevert. Door de inzet van die meerwaarde op de ozb kan een deel van
de kosten van het mooie landschap verhaald worden op degenen die er
baat bij hebben. Dit is ook een mogelijkheid om kosten en baten
dichter bij elkaar te brengen.
Terecht wordt er veel hoop gevestigd op het
gemeenschappelijk landbouwbeleid. Op dit moment wordt toegewerkt naar
een nieuwe definitie van de Less Favoured Areas. Wat is de Nederlandse
inzet tot nu toe geweest en biedt de nieuwe definitie meer
mogelijkheden voor het Nederlandse beleid?
Bij motie heeft de ChristenUnie het afgelopen jaar
gevraagd om de uitwerking van de fiscale mogelijkheden voor het
Belastingplan 2010. Ik krijg graag nogmaals de bevestiging dat de
minister hier werk van maakt vóór dit belastingplan, want de nota is
daar nogal vaag over. Dit is een duidelijke manier om private
investeringen aantrekkelijk te maken. Op de achtergrond van deze
ideeën staat het voorstel voor een nationaal en provinciaal
gebiedsfonds. Dat idee kan op onze instemming rekenen omdat het
voorziet in de benodigde continuïteit en zekerheid voor investeerders.
Wij zien graag op korte termijn een voorstel ter zake van de minister
tegemoet.
Er is nogal wat achterstallig onderhoud in het landschap.
Bij de begrotingsbehandeling heb ik hier aandacht voor gevraagd en dan
met name voor het werk van de landschapswachten. Financieel kan
hieraan worden bijgedragen door bijvoorbeeld inzet van een deel van de
rente die de provincies over het ILG-geld krijgen. Ik snap dat dit een
precair onderwerp is, maar toch vraag ik de minister of zij hierover
wil gaan overleggen met de provincies.
Zoals gezegd, mist de ChristenUnie in deze agenda de
actie, de uitvoering van alle voornemens. Is de minister bereid met
een uitvoeringsprogramma te komen met daarin concrete acties gekoppeld
aan de gewenste resultaten en data?
Het doel dat in de landschapsnota staat, is dat de
minister graag een 8 wil in 2020. Wat mij betreft, komt de minister
prima weg met een 7,3 in 2020, maar dan wel met een helder
financieringsplan voor onderhoud en beheer voor de lange termijn. Dat
is vele malen belangrijker.
Mevrouw Snijder-Hazelhoff (VVD): De heer Cramer koestert de
cultuurlandschappen. Hij legt met nadruk een relatie met het
deltaplan. Welke keuze maakt hij nu? Kiest hij voor een
cultuurlandschap of voor uitvoering van het deltaplan waarin staat dat
er 200.000 kilometer nieuwe heggen, wallen, akkerlanden et cetera
moeten komen en bovendien nog 50.000 extra nieuwe toeristische fiets-
en wandelroutes in het landschap? Dus kiest hij echt voor het
cultuurlandschap of wil hij een heleboel nieuwe landschapjes maken die
opnieuw gestoffeerd worden?
De heer Cramer (ChristenUnie): Ik heb gesproken over de grote open
vlaktes met rechte lijnen in de polders. Dat is een nieuw landschap
waarvoor men niet kan terugvallen op een "om zeep geholpen historie",
om het maar even zo te noemen. Daarvoor moet een nieuw model gevonden
worden. In een aantal herverkavelingsgebieden zal het zeer moeilijk
zijn om de oude cultuurlandschappen terug te brengen. De meerwaarde
van het deltaplan is dat een groot aantal plaatsen wordt aangegeven
waar het oude cultuurlandschap wel teruggebracht kan worden, inclusief
de rijkdom aan biodiversiteit. Er moet alleen nog worden nagedacht
over de wijze waarop de ondernemers in die gebieden gecompenseerd
kunnen worden. Daar wil ik graag naar terug, want dat betekent een
buitengewone verrijking van ons landschap.
Mevrouw Snijder-Hazelhoff (VVD): Wilt u nagaan of zelfs in de polder
oude landschappen hersteld kunnen worden? Wilt u terug naar het
landschap van Ot en Sien of wilt u de waardvolle cultuurlandschappen
met een aantal aanvullingen behouden?
De heer Cramer (ChristenUnie): Het deltaplan houdt zeker geen
terugkeer in naar het landschap van Ot en Sien. Er staat wel dat
elementen zoals houtwallen en bosschages die met het oog op
schaalvergroting en efficiency zijn weggehaald het landschap en de
biodiversiteit hebben verarmd. Er worden concrete voorstellen gedaan
om die elementen terug te brengen. Er wordt niet voorgesteld om
landschappen die te zeer zijn veranderd door ruilverkaveling weer in
hun oorspronkelijke staat te herstellen. Dat probleem wordt niet
opgeworpen. Het beter toegankelijk maken voor recreatie is een nieuwe
ontwikkeling en geen terugkeer naar het oude. Er is sprake van
doorontwikkelingen waardoor de recreatieve waarde van het schitterende
cultuurlandschap wordt verbeterd.