Universiteit Leiden

Bèta-inzicht rukt op in de rechtszaal

Toeval?
Verpeegkundige Lucia de B. zou tijdens haar werk dertien mensen - waaronder een aantal baby's - hebben vermoord: de kans dat deze mensen toevallig tijdens of vlak voor haar dienst spontaan zouden zijn overleden, werd in 2002 door een statisticus zo klein geacht dat er geen sprake kon zijn van toeval.

Afbeelding: Statistiek is méér dan wiskunde
Niet altijd eenvoudig
Blijkbaar dringen ontwikkelingen in de natuurwetenschappen door tot in de rechtszaal. Het is niet altijd eenvoudig om deze op waarde te schatten, en op eenduidige wijze mee te wegen in pleidooi en uitspraak. In veel geruchtmakende zaken - maar daarin niet alleen - treden steeds vaker bèta-deskundigen op. Lacunes
Op een onlangs door de Raad voor de Rechtspraak georganiseerd congres waren vrijwel alle aanwezigen het er over eens, dat de eigen deskundigheid van de rechterlijke macht op dit gebied soms te wensen overlaat, en dat de behoefte om de lacunes aan te pakken groot is. 29 januari eendaagse workshop
Die handschoen hebben prof.dr. Tineke Cleiren (hoogleraar Strafrecht, afd. Straf- en procesrecht) en prof.dr. Ad IJzerman (hoogleraar Farmacochemie, LACDR) opgepakt. Zij willen de rechterlijke macht 'bijpraten' over natuurwetenschappelijke aspecten van rechtszaken. Vanuit de faculteit der Rechtsgeleerdheid en die der Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden wordt daarom op 29 januari een eendaagse workshop aangeboden, bestemd voor (straf)rechters in Nederland. In deze interactieve bijeenkomst met een beperkt aantal deelnemers staan drie onderwerpen centraal, telkens behandeld door twee sprekers in een mix van science en law. Interpreteren
Prof.dr. Richard Gill (Mathematisch Instituut) spreekt over alledaagse statistiek. Kansberekening is vaak cruciaal in bewijsvoering, maar welke inzichten uit de wereld van de statistiek horen daarbij? Statistiek is méér dan wiskunde: welke wiskunde kun je op welk probleem loslaten, en hoe interpreteer je de wiskundige gegevens? Zijn betoog wordt naar de juridische praktijk gebogen door mr. Heico Kerkmeester, verbonden aan de universiteit van Antwerpen. Jackpot winnen
Prof.dr. Michiel van Lambalgen (Universiteit van Amsterdam) en prof.dr. Ronald Meester (Vrije Universiteit Amsterdam) schreven in 2003 in een artikel over de statistiek in de zaak Lucia de B. Zij passen de redenering uit 2002 van de statisticus toe op de jackpot van de Staatsloterij. Stel dat die valt op het lot van een familie woonachtig op Da Costastraat 7 in Leiden. Niemand twijfelt eraan dat het zomaar is gebeurd, behalve de statisticus uit 2002: de kans dat de bewoners van Da Costastraat 7 de gelukkigen zouden zijn was immers zo klein dat het geen toeval kon zijn; hier was iets aan de hand. Met andere woorden: de kans dat de jackpot zou vallen op het lot van de familie in de Da Costastraat was miniem. Als het dan toch gebeurt kun je de zaak echter niet omdraaien en beweren dat de kans zo klein is dat er geen sprake kan zijn van toeval, zoals in de zaak Lucia de B. gebeurde. Geneesmiddelen
IJzerman spreekt tijdens de workshop over de werking van geneesmiddelen en vergiften. Logisch, want het telen van wiet, rijden onder invloed, het gebruik van party-drugs zijn veel voorkomende thema's in de rechtszaal. Mr. Anne Marie de Koning, advocaat in Den Haag, gaat in op zijn verhaal. Tot slot spreekt prof.mr. Peter de Knijff (LUMC) over DNA en klinische genetica; wat zegt een DNA-spoor nu eigenlijk, hoe bepaal je vaderschap, en nog veel meer. Mr. Diederik Aben van het gerechtshof in Amsterdam houdt dit verhaal tegen het licht van de gewenste deskundigheid in de rechtszaal.

Afbeelding: Wat zegt een DNA-spoor nu eigenlijk
Evidence-based evidence
Tineke Cleiren en prof.dr. Raimond Giard (patholoog/klinisch epidemioloog in Rotterdam) leiden de dag in. Ze gaan in op de vermeende kloof tussen alfa en beta, waarbij Giard het principe van evidence-based evidence introduceert naar analogie van het huidige denken in termen van Evidence-based practice (EBP) in de medische wetenschappen. Evidence-based practice (EBP) betekent in het medisch domein het uitvoeren van een handeling door een beroepsbeoefenaar op dusdanige wijze dat de uitvoering is gebaseerd op de best beschikbare informatie over doelmatigheid en doeltreffendheid. De methode kan beroepsbeoefenaren helpen scherp te blijven kijken naar een specifieke situatie om te voorkomen dat ze zich te veel laten leiden door allerlei cultuurbepaalde 'ruis'. Volgens Giard is een vergelijkbare methodiek ook toepasbaar in rechtszaken.

(27 januari 2009/CH)
Inlichtingen
Prof. dr. Ad IJzerman
071-5274651
ijzerman@lacdr.leidenuniv.nl
Prof. mr. Tineke Cleiren
071-5277530
c.p.m.cleiren@law.leidenuniv.nl