PERSBERICHT
Leiden, 17 februari 2009
Museum Volkenkunde verwerft grote Japanse Imari schaal
Museum Volkenkunde is een belangrijk Japans voorwerp rijker. Het gaat om een schaal van Imariporselein (ook wel bekend onder de naam Aritaporselein), in blauw en wit, gedecoreerd met olifanten. Het opvallendste, behalve de decoratie is misschien nog wel het enorme formaat; de diameter is maar liefst 59,7 cm. De schaal dateert uit het begin van de 18e eeuw, de late Edo-periode. Het belang van deze aankoop is gelegen in het feit dat het om een zwaartepunt in het verzamelbeleid gaat; de relatie Nederland-Japan is weerspiegeld in de afbeeldingen. Een mooi toeval dat 2009 is uitgeroepen tot Japanjaar; aangezien het 400 jaar geleden is dat Nederland en Japan officieel handelsbetrekkingen aanknoopten. Verder verkeert de schaal in perfecte staat.
Het verhaal van de olifant
Vanaf het begin van de 17e eeuw mochten alleen de Hollanders met Japan handel drijven. De Hollanders verbleven op Deshima, de handelsvestiging op het kunstmatig eilandje in de baai van Nagasaki. In 1813 was Nederland bezet door de Fransen en kon het zelf geen schepen naar Japan sturen. In dat jaar deden de Engelsen een poging om het handelsmonopolie over te nemen. Onder Nederlandse vlag voeren twee Engelse schepen de baai van Nagasaki binnen. Als geschenk voor de hoogste bestuurder van het land, de shogun, brachten ze een vijfjarige Ceylonese olifant mee. De Engelse actie had, gelukkig voor de Nederlanders, geen effect. In 1817 hervat Nederland de handel met Japan. Omdat de shogun het olifantje niet als geschenk wilde aannemen, was de aanwezigheid van het dier in Nagasaki maar van korte duur. Wel was dit verblijf aanleiding tot officiële vastlegging door de groep schilders die alle buitenlandse importen vastlegden. Olifanten waren bovendien een opvallende, exotische verschijning in het Japan van de negentiende eeuw.
Meer olifanten
Al eerder, in 1999, verwierf het museum een bijzondere schildering van Watanabe Kakushu met daarop dezelfde olifant in de hoofdrol. De scène is hier nog explicieter door de afbeelding van de twee Engelse schepen, de Charlotte en de Mary die onder valse Hollandse vlag op weg zijn naar Nagasaki. Ook een verguld inktstaafje uit de collectie van Volkenkunde in de vorm van de olifant herinnert aan de opmerkelijke historische gebeurtenis waarbij de Engelsen het handelsmonopolie van de Hollanders proberen over te nemen.
Beschrijving van de schaal
Op de schaal zijn vijf medaillons geschilderd waarin de olifant is afgebeeld; vanuit vijf verschillende gezichtspunten. Verschillende schakeringen blauw zorgen ervoor dat er volume en diepte in de afbeeldingen komt. Deze techniek, chiaroscuro, is overgenomen vanuit de Westerse schildertechniek. De ruimte om de medaillons heen is beschilderd met arabesken en de rand is afgewerkt met een bloemmotief. Zowel de bijzondere afmetingen als de uiterst verfijnde decoratie maken het tot een zeer bijzonder stuk dat getuigt van zeer groot vakmanschap.
Noot voor redacties:
Museum Volkenkunde verwerft grote Japanse Imarischaal Museum Volkenkunde Steenstraat 1 Leiden T 071 5168 800