ChristenUnie
Bijdrage Cynthia Ortega-Martijn aan het plenaire debat Wajong
Bijdrage Cynthia Ortega-Martijn aan het plenaire debat Wajong
dinsdag 07 april 2009 16:00
Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie):
Voorzitter. Vandaag behandelen wij een belangrijk wetsvoorstel dat
ertoe moet bijdragen dat optimaal gebruik zal worden gemaakt van de
talenten van potentiële werknemers met een beperking. In psalm 82,
vers 3, nieuwe vertaling staat: "doe recht aan weerlozen en wezen, kom
op voor verdrukten en zwakken". De samenleving heeft de morele plicht
om ervoor te zorgen dat Wajongers nog meer kunnen gaan participeren.
Het was voor mij verbijsterend om bij de voorbereidingen van dit
dossier te ontdekken dat deze enthousiaste burgers min of meer
afgeschreven waren. Ik juich het dan ook toe dat met dit wetsvoorstel
de nadruk wordt gelegd op wat Wajongers kunnen.
Veel Wajongers die ik heb gesproken, kijken uit naar het moment dat
zij gebruik kunnen maken van de werkregeling. Hiermee kom ik direct op
de eerste kanttekening die ik stel bij dit wetsvoorstel. De nieuwe
werkregeling staat alleen open voor de nieuwe instroom Wajongers vanaf
de invoering van de wet. De huidige Wajongers zien de mogelijkheid aan
hun neus voorbijgaan om een werkaanbod te krijgen. Welke mogelijkheden
ziet de minister om de nieuwe werkregeling ook open te stellen voor de
huidige Wajongers? Hoe gaat hij ervoor zorgen dat door de economische
neergang de Wajongers niet weer het kind van de rekening worden? Mijn
collega de heer Slob heeft hierover een motie ingediend tijdens het
debat over het pakket maatregelen om de economische crisis het hoofd
te bieden.
Juist in de huidige economische neergang moeten financiële middelen
slim worden ingezet. Met beperkte middelen moet worden getracht om zo
veel mogelijk Wajongers te plaatsen in bedrijven. Goedwillende
werkgevers zijn daarom van cruciaal belang voor het succes van de
werkregeling. Tijdens mijn werkbezoeken ben ik werkgevers tegengekomen
die zich het lot van deze doelgroep hebben aangetrokken en vanuit een
bewogen hart creatieve initiatieven hebben ontplooid voor groepen
Wajongers. Voorbeelden hiervan zijn een initiatief in Genemuiden en
Broodje Apart in Schijndel. Deze ondernemers kennen de doelgroep en
hebben expertise opgebouwd om deze mensen intern te steunen. Deze
werkgevers hoeven niet door het UWV te worden gestimuleerd om
alstublieft een werkplek beschikbaar te stellen voor een Wajonger.
Daarom wil de ChristenUnie dat al bestaande en nieuwe particuliere
initiatieven door het UWV worden ondersteund en dat hiervoor budget
wordt vrijgemaakt binnen de re-integratiemiddelen. Ik hoor hierop
graag een reactie van de minister.
Van deze werkgevers heb ik ook begrepen dat zij eraan hechten, te
beschikken over interne jobcoaches. Dit zijn interne medewerkers die
vrijgemaakt worden om Wajongers op de werkvloer te begeleiden.
Uiteraard is dit afhankelijk van het aantal Wajongers dat in dienst
is. Graag krijg ik de toezegging van de minister dat hij gaat
onderzoeken hoe er gekomen kan worden tot een regeling voor interne
jobcoaches.
Nu ik het toch heb over jobcoaches, wil ik kwijt dat de kwaliteit soms
erg verschilt. Ook het takenpakket en de in te zetten uren kunnen erg
verschillen. Nu is maatwerk uiteraard uitgangspunt. De kwaliteit van
de jobcoach is echter van cruciaal belang voor het succes van het
traject. De ChristenUnie pleit dan ook voor gecertificeerde
jobcoaches. Ook moet het profiel van een jobcoach door het UWV worden
vastgesteld. Ik krijg hier graag een reactie op van de minister.
Ik ben een aantal enthousiaste Wajongers tegengekomen dat graag
zelfstandig ondernemer wil worden. In mijn gesprek met een van hen,
vertelde deze dat zij vergevorderd plannen heeft om een uitzendbureau
voor Wajongers te beginnen. Dit is een schitterend idee. Er is echter
een belemmering. Zij weet dat zij vanwege haar beperking niet aan het
urencriterium kan voldoen om in aanmerking te komen voor een
zelfstandigenaftrek. Laat de minister haar droom als een zeepbel
uiteenspatten of wil hij onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om
het urencriterium voor Wajongers aan te passen? Het benutten van de
talenten van Wajongers betekent ook dat waar zij in potentie een
zelfstandige ondernemer kunnen worden, de mogelijkheid aanwezig dient
te zijn.
De fractie van de ChristenUnie heeft er moeite mee dat er voor deze
doelgroep zoveel nadruk wordt gelegd op allerlei verplichtingen met
eventuele sancties en dat er in verhouding onvoldoende sprake is van
rechten. Dat vinden wij een zwak punt in dit wetsvoorstel. Wij zijn
ervan overtuigd dat de meerderheid van de Wajongers graag wil werken
Daarom doen wij een aantal voorstellen om hun rechten te versterken.
Het wetsvoorstel gaat uit van een uitgestelde beoordeling tot 27 jaar.
In de memorie van toelichting wordt aangegeven dat de jongere de
mogelijkheid moet krijgen om zich te ontwikkelen. Dat is prima. Wat
gebeurt er echter als gaandeweg het traject blijkt dat de Wajonger uit
is ontwikkeld? Is er misschien een mogelijkheid voor een tussentijdse
beoordeling?
Een van de verplichtingen is het ondergaan van een medische
behandeling. Dit is een enorm ingrijpende verplichting die raakt aan
de integriteit van het menselijk lichaam. De ChristenUnie vindt dit te
ver gaan. Hiernaast beschermen bepalingen in het Europese Verdrag voor
de Rechten van de Mens en de Wet bijzondere opnemingen psychiatrische
ziekenhuizen mensen tegen dergelijk verplichtingen. Ook het UWV
plaatst kanttekeningen bij deze verplichting. Daarom heb ik drie
amendementen ingediend om de verplichting tot het ondergaan van een
medische behandeling te schrappen uit de wet.
Daarnaast hoor ik vaak de klacht dat er onvoldoende rekening wordt
gehouden met de medische geschiedenis van deze Wajongers bij de
medische keuringen en het duiden van functie. Wat de ChristenUnie
betreft, moet de Wajonger of zijn begeleider de keuringsarts kunnen
verzoeken om contact op te nemen met de behandelende arts en deze
informatie te betrekken bij de medische indicatie. Is de minister
bereid om de Wajongers dit recht te geven?
Het hele traject staat of valt met het verplichte werkaanbod. Nu heeft
de ChristenUnie niets tegen een verplichting om een werkaanbod te
aanvaarden, maar het traject ernaartoe moet in nauwe samenspraak met
de Wajonger of zijn begeleider plaatsvinden. Inspraak door de Wajonger
of zijn begeleider in het voortraject heeft als gevolg dat de
motivatie wordt verhoogd, wat ten goede komt aan een succesvolle
plaatsing. Het recht op inspraak gedurende dit traject moet wat de
ChristenUnie betreft in de richtlijnen van het UWV worden opgenomen.
Ik hoor hier graag een reactie op van de minister.
Graag hoor ik van de minister of ik het goed heb begrepen dat
Wajongers die nu aan het werk zijn en ontslagen worden, na invoering
van de nieuwe regeling onder de nieuwe werkregeling gaan vallen. Als
dit het geval is, geef ik de minister alvast mee dat de ChristenUnie
dit niet terecht vindt. Welke mogelijkheden ziet de minister dan om
deze Wajongers het recht te geven om te kiezen of zij willen
terugvallen in de oude werkregeling of de nieuwe?
Voorzitter: Kraneveldt-van der Veen
De ChristenUnie is er voorstander van, de herleving van het recht op
ondersteuning te verlengen van vijf jaar naar tien. Chronische ziekten
kennen vaak een grillig verloop. Daarom is het gerechtvaardigd om een
langere periode als uitgangspunt te nemen. Ik overweeg dan ook om een
amendement op dit punt in te dienen.
Door Wajongers te garanderen dat zij langer een beroep kunnen doen op
de Wajong wordt bevorderd dat er actief wordt meegewerkt aan het
zoeken naar een baan om in het eigen levensonderhoud te voorzien.
Graag krijg ik hierop een reactie.
De regeling voorziet naast het aanbieden van werk ook in het
bevorderen van het doorleren. Van veel Wajongers en hun begeleiders
heb ik echter begrepen dat scholen niet om Wajongers zitten te
springen. Daarnaast is vooral het hoger onderwijs onvoldoende
ingericht op deze doelgroep. Veel Wajongers geven aan de studie niet
in de maximale tijd te kunnen volbrengen. De Open Universiteit is er
helemaal op ingericht om deze doelgroep op te nemen. Er is echter een
probleem. Wajongers krijgen voor deze vorm van onderwijs geen
studiefinanciering. Ik wil van de minister graag de toezegging dat hij
de belemmeringen in beeld brengt die Wajongers ondervinden bij het
instromen in middelbaar en hoger onderwijs, en dat hij op basis
hiervan komt met een actieplan om te bevorderen dat Wajongers die de
capaciteit hebben om te studeren dit ook kunnen doen.
Een ander punt van zorg is het vervallen van de Wajong-uitkering bij
het ontvangen van studiefinanciering. Het wetsvoorstel gaat uit van
een compensatie van 25% van de WML voor het feit dat het voor
Wajongers moeilijk is om een bijbaan te hebben. Mijn fractie is niet
overtuigd van de onderbouwing van deze beslissing. Ook zijn wij er
niet van verzekerd dat Wajongers kunnen terugvallen op andere
voorzieningen. Ik roep daarom de minister op om te monitoren hoe deze
beslissing gaat uitwerken in de praktijk en de resultaten daarvan te
betrekken bij de evaluatie van de wet. Op welke manier gaat de
minister bevorderen dat studerende Wajongers door deze inperking niet
met schulden worden geconfronteerd?
De ChristenUnie is blij met de start van een pilot van begeleiding
tijdens stages voor jongeren met een beperking. Zij kunnen in het
laatste schooljaar begeleiding krijgen van een coach. Hiermee worden
een motie en een amendement gerealiseerd over de inzet van jobcoaches
op scholen en de dekking hiervan, die meer dan een jaar geleden door
de ChristenUnie zijn ingediend.
Ik vertrouw erop dat met deze werkregeling de mogelijkheid wordt
gecreëerd dat mensen met een beperking kunnen participeren op de
arbeidsmarkt. Zij verdienen een waardige plaats in deze samenleving.
Ik pleit er dan ook voor om de Wet gelijke behandeling op grond van
handicap of chronische ziekte strikter te handhaven. Hierbij kan het
UWV een belangrijke rol spelen door werkgevers die op basis van
vooroordelen niet willen meewerken, aan te melden bij de Commissie
Gelijke Behandeling. Wij kunnen het niet meer tolereren dat mensen met
een beperking als tweederangsburgers worden behandeld. Dat past niet
in ons beeld van een geciviliseerde samenleving.
Mijn hart voor dit onderwerp is harder gaan kloppen bij mijn eerste
ontmoeting met een aantal Wajongers en hun ouders. Marlous Bank, Dan
Blokker, Jos Brinkman, Peter van Duyvenbode, Saskia van der Graaf,
Gideon Koeter, Joeske Koeter, Kalis van Mariënburg, Marja de Nivelle,
Martin Jan Spiering, Lydia Vergunst, Lieke Wernsen, Suzanne Wernsen en
Michiel Zeeuw: door hen en nog vele anderen ben ik ervan overtuigd
geraakt dat een mens meer is dan zijn beperking.
De heer Tony Van Dijck (PVV):
Ik ben nieuwsgierig naar de opvatting van de ChristenUnie over de
mogelijkheid die nu in het wetsvoorstel wordt gecreëerd om iemands
Wajong-uitkering af te nemen als hij een passend aanbod afslaat.
Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie):
Het is heel goed om na te gaan of er sprake is van verwijtbaar gedrag.
Daarom wil ik dat er inspraak is in het hele traject naar een
werkaanbod. Als een begeleider en een Wajonger worden betrokken in het
traject naar een verplicht werkaanbod, lijkt het mij heel normaal dat
zowel begeleider als Wajonger enthousiast is over een werkaanbod.
De heer Tony Van Dijck (PVV):
Wij hebben soms te maken met personen die psychisch echt in de war
zijn. Zij kunnen vandaag zeggen dat die baan hun hartstikke leuk
lijkt, maar zij kunnen morgen helemaal in paniek zijn, omdat zij
denken dat die baan helemaal niets voor hen zal worden. Als een
persoon er dan voor kiest om die baan niet te nemen, hangt hem het
zwaard van Damocles boven het hoofd. Hij kan het dan immers vergeten
dat hij de rest van zijn leven een Wajong-uitkering krijgt. Vindt
mevrouw Ortega dit niet een beetje asociaal?
Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie):
Het gaat hierbij overigens niet alleen over mensen met psychische
problemen. Ik ben het met u eens dat Wajongers op een gegeven moment
zelf niet die beslissing kunnen nemen. Daarom wordt in het
wetsvoorstel heel duidelijk over een "wettelijke vertegenwoordiger" of
een "begeleider" gesproken. Dit zijn de personen die samen met de
Wajonger goede beslissingen kunnen nemen.