Partij van de Arbeid

Den Haag, 7 april 2009

Bijdrage lid Depla (PvdA) aan AO Integriteit bij corporaties en voortgang ss Rotterdam

Gesproken woord geldt!

Voorzitter,
De SS Rotterdam. Uw brief laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Mijn vraag bij het vorige AO om een second opinion naar de business case bleek geen overbodige luxe... De SS Rotterdam is en blijft een mooi project voor Rotterdam en de Rotterdammers. Waarvan de kosten echter veel te hoog zijn uitgevallen en we triest moeten constateren dat veel geld, bestemd voor volkshuisvesting, verloren is gegaan.

De PvdA fractie steunt de aanpak van de minister maar heeft nog een aantal vragen:
1. M.b.t. Woonbron geldt dat u zowel het financieringsplan als het plan om de ss Rotterdam af te bouwen,te exploiteren, te financieren en te verkopen, heeft afgekeurd. Bestaat er van uw kant nog vertrouwen in het bestuur en de interne toezichthouder van Woonbron? En vindt u dat bestuurders en of toezichthouders verantwoordelijkheid moeten nemen voor het grote verlies dat op dit project is geleden?
2. Er wordt een nieuw financieringsplan gemaakt. Wat gaan bewoners merken van de grote verliezen die op de ss Rotterdam worden geleden? Wie gaat het verlies van 70 tot 90 miljoen dragen?
3. Wat gebeurt er als er geen externe partijen gevonden worden voor de exploitatie van de SS Rotterdam?
4. Hoe heeft een corporatie als Woonbron, geroemd vanwege haar prestaties, zo'n miskleun kunnen maken?

Voorzitter
De morele crisis in de financiële wereld is niet exclusief voor de banken. Het 'waarden-verlies' en 'najagen van eigen belang' heeft ook de publieke sector geraakt. Te vaak gaan ondernemersbelangen voor kwaliteit van wonen. Ook nog eens ten koste van medewerkers en directeuren van corporaties die wel sociaal zijn gebleven.

De maatregelen van de minister zijn doortastend en goed: Bestuurders worden op het matje geroepen. Er worden externe toezichthouders aangesteld, zoals bij Rochdale en SGBB. Schade wordt verhaald bij de directeuren. Er worden ambtenaren vrijgemaakt om themaonderzoeken en risicoanalyses uit te voeren. Het door mij gevraagde onderzoek naar nevenfuncties van bestuurders en een nulmeting worden uitgevoerd, evenals een uitgebreider onderzoek naar de risicofactoren in de corporatiesector. Op basis hiervan zal de Minister bij risicovolle corporaties extra onderzoek doen. En er komt een onafhankelijk meldpunt (klokkenluidersregeling) zodat mensen veilig hun signalen over integriteitproblemen kwijt kunnen. Hierbij gaat het voor wat de PvdA betreft zowel om zaken die strafbaar zijn omdat mensen zich zelf verrijken als om ondeugdelijk risicomanagement waardoor grote verliezen worden geleden.

Aandacht voor 'voorkomen'
Hoe voorkomen we dat we ingrijpen als het kalf verdronken is. En dat geld, bedoeld voor sociale woningbouw, verdampt door frauduleus gedrag of door het nemen van te grote risico's. Hoe kon het gebeuren dat corporaties als Rochdale, geroemd om haar rol bij het opknappen van de Bijlmer, en PSW, geprezen voor haar rol in Rotterdam, fraude pleegden? Met extern toezicht alleen kunnen we dit niet voorkomen. Minstens zo belangrijk is voorbeeldgedrag binnen de sector. Door niet weg te kijken maar elkaar aan te spreken. Door het binnen corporaties bespreekbaar maken van gedrag. In de top, maar ook met medewerkers en huurders. Welk gedrag past wel , welke gedrag past niet bij corporaties. Het is ongewenst dat de "waarden" van projectontwikkeling en commercieel vastgoed de "waarden" van de sociale woningbouw gaan overvleugelen. Kwaliteit van wonen moet centraal staan bij corporaties. Het debat over die kernwaarden moet breed en continue worden gevoerd. Integriteit is meer dan de regels kennen. Integriteit is zelf je grenzen kennen.

Daarom is het goed dat in het aanvullend regeerakkoord afgesproken is niet alleen voor de financiële sector een morele agenda uit te voeren, maar ook in de semi-publieke sector. Voorkomen is beter dan genezen!

Interne toezichthouders spelen een sleutelrol
Zij moeten vakkundig en kritisch zijn. 65% van de intern toezichthouders stelt aan haar bestuurders geen kritische vragen over integriteit. Geen overbodige luxe gezien het groot aantal BV's. Het is onacceptabel dat veel corporaties het intern risicomanagement niet op orde hebben. Toezicht houden kost tijd. Het is ondenkbaar dat intern toezichthouders, zoals bv Eelco Brinkman, met een groot aantal nevenfuncties, over voldoende tijd beschikken om een rol als toezichthouder deugdelijk te kunnen vervullen. In de wet op de maatschappelijke onderneming dient voor wat betreft de PvdA een maximaal aantal commissariaten of een minimale tijdsbesteding te worden vastgelegd. Evenals de mogelijkheid intern toezichthouders aansprakelijk te stellen bij wanpresteren. Is de Minister daartoe bereid?

De intern toezichthouders zijn aanspreekpunt voor de Minister. Voor wat de PvdA betreft dient in het nieuwe overheidsarrangement voor corporaties te worden opgenomen dat bij wanpresteren en onvoldoende acteren de minister in laatste instantie de mogelijkheid krijgt interne toezichthouders te vervangen.

De sector, de brancheorganisatie voorop, moet zelf ook in actie Iedereen die je spreekt rond Rotterdamse corporatie PWS vond dat er iets niet pluis was. Niemand heeft echter aan de bel getrokken. Hetzelfde geldt voor Rochdale. De Amsterdamse corporaties zitten elke twee weken met elkaar om tafel bij de federatie van Amsterdamse corporaties. Waarom heeft niemand in het openbaar iets over de misstanden gezegd? Een gezonde sector moet dit aan de kaak durven stellen! Het adagium is nog te veel: ik zeg niks over jou en dan zeg jij niks over mij. Slechts 35% van de corporaties heeft een interne klokkenluidersregeling. Dat geeft weinig vertrouwen in de door de sector bepleitte zelfregulering.

De menselijke maat
Bij mega organisaties is het risico groot dat bestuurlijke processen en omzetmaximalisatie belangrijkere worden dan de zorg voor goede kwaliteit. En dat organisaties zo groot zijn dat het maatschappelijk onmogelijk is om ze te laten vallen. De PvdA pleit dan ook voor een fusietoets bij corporaties.

macht vraagt tegenmacht:
Integriteitproblemen krijgen minder kans als bewoners en personeel serieus worden genomen.

toezicht van het Ministerie moet beter
a. oordeelsbrief en toezichtbrief
Wat is de kwaliteit van volkshuisvestelijk toezicht? Financieel toezicht stuurt een oordeelsbrief en volkshuisvestelijk toezicht stuurt een toezichtsbrief. De oordeelsbrief van CFV over Rochdale was negatief, terwijl de zienswijze in de brief van het departement positief was. En de brief aan PWS van 2006 was uiterst positief. In dat zelfde jaar kwam de fraude aan het licht. Kunt u dat uitleggen?

b. Handhaving vanuit het ministerie was gebrekkig: 36% van de corporaties houdt zich niet aan de wet. Zie de overeenkomst met Rochdale, die al na 10 jaar de makelaarspoot moest afstoten. Maar ook het gedrag van Woonbron om tegen de regels sociale huurwoningen als onderpand op te geven voor zeer risicovolle (commerciële) activiteiten met de SS Rotterdam. Het niet aan de wet is het begin van een glijdende schaal!

Bij waarden van corporaties horen geen megasalarissen De sector hanteert Izboud als richtlijn voor de beloning. Deze regeling moet herijkt worden. Het bevat bonussen voor korte termijn successen ipv belonen van duurzaam resultaat. Bovendien liggen deze boven de Balkende norm. Klopt het dat de beloning van de directeur van SGBB boven de normen van de eigen sector zat? Een signaal van sein op rood! Veel te veel corporaties houden zich zelfs niet aan de eigen, veel te ruime, normen.

Bij projectontwikkeling zitten de grootste risico's Is de constatering juist dat risico's, zowel bedrijfsrisico's als integriteitsrisico's, vooral bij projectontwikkeling en vastgoedtransacties zitten? (zie ook SGBB in FD). Welke lessen trekken we daaruit?

Voorzitter
De Minister heeft een goede stap gezet in de noodzakelijke cultuurverandering van "korte termijn individuele winstbejag" naar "meer duurzaamheid in de corporatiesector". Bewoners en medewerkers moeten weer centraal staan. En corporaties die de sociale taak niet uit het oog hebben verloren verdienen het dat de aandacht niet meer gaat over wantoestanden maar over het vele goede werk dat ze doen!

Persvoorlichting Tweede Kamer-fractie Partij van de Arbeid Plein 2
Postbus 20018
2500 EA Den Haag
T 070 318 2694
E s.boting@tweedekamer.nl