Universiteit Leiden

Wat doet de pedel?

Afgelopen vrijdag was het pedellendag. Pedellen uit heel Nederland en België kwamen bij elkaar en kregen een rondleiding in de universiteit van gastheer Groningen. Een goede aanleiding om eens stil te staan bij het ambt van pedel, de ceremoniemeester van de universiteit. Op de Dies, dit jaar op 9 februari, wordt het cortège op weg naar de Pieterskerk aangevoerd door pedel Willem van Beelen in vol ornaat. Man van weinig woorden
Tegen de verwachting in valt er weinig theatraals te bespeuren aan Willem van Beelen. De pedel van de Leidse universiteit is een man van weinig woorden. Hij werkt al jarenlang voor de universiteit en is er naar eigen zeggen 'een beetje ingerold'. In 1981 solliciteerde hij voor een functie bij het bureau van de pedel. Hij was een soort administratief medewerker, die bij afwezigheid de pedel moest vervangen. Negen jaar later zou hij zelf het bijzondere ambt gaan bekleden. Rokkostuum
We zijn inmiddels twintig jaar verder. Er is weinig veranderd in al die jaren, meent Van Beelen. 'Ceremonies en protocollen zijn hetzelfde gebleven. Daar moet ik natuurlijk ook op toezien. Hooguit zijn de promovendi een beetje veranderd. Vroeger gingen ze nog wel eens met de kont tegen de krib. Dan droegen ze een gewoon kostuum bij hun promotie. Je ziet dat er nu weer wat meer aan tradities gehecht wordt. Mannen gaan weer in rokkostuum, met zwart vest en wit strikje. Een goede ontwikkeling.'

Het eerste hoogtepunt uit Van Beelens carrière was de uitreiking van het eredoctoraat aan Nelson Mandela in 1999. Kalligraferen
In zijn privéleven is Van Beelen weinig traditioneel, in zijn vak des te meer. 'Dat hoort er bij', zegt hij. 'Je moet je werk niet alleen leuk vinden, maar ook heel serieus nemen. Of een student nu afstudeert, een hoogleraar een oratie houdt of iemand promoveert, het zijn allemaal bijzondere dagen.' De werkweek van de pedel begint met het kalligraferen van de bullen. Dat doet Van Beelen zelf. Verder zorgt hij er voor dat alle benodigde paperassen en documenten aanwezig zijn en brengt hij een lakzegel aan met het wapen van de universiteit erop. Hij is er verantwoordelijk voor dat alles op zo'n dag goed verloopt. Hora est
Op dinsdag, woensdag en donderdag zijn er promoties, gemiddeld zo'n drie per dag. Dan begint als het ware de voorstelling. In vol ornaat (zwarte toga, baret, pedellenstaf) spreekt de pedel de aanwezigen toe en leidt hij de promovendus naar binnen. Vervolgens haalt hij de promotiecommissie en leidt die de zaal in. Tijdens het inhoudelijke gedeelte, de verdediging van de promotie, verlaat hij de zaal. Na drie kwartier, en geen seconde later, komt hij naar binnen. Hij slaat met zijn staf op de grond en roept de beroemde woorden Hora est (het is tijd).

En het tweede hoogtepunt de uitreiking van het eredoctoraat aan koningin Beatrix in 2005. Eredoctoraat
Over de hoogtepunten in zijn carrière hoeft hij geen moment na te denken. 'Dat was het toekennen van eredoctoraten aan Nelson Mandela in 1999 en koningin Beatrix in 2005.' Personen die op een bijzondere wijze invulling hebben gegeven aan het devies van de universiteit Praesidium Libertatis (bolwerk van vrijheid), komen in aanmerking voor zo'n eredoctoraat. Met name de ontmoeting met Nelson Mandela herinnert Van Beelen zich als heel speciaal. 'Ik heb zelfs nog even met hem gesproken, al weet ik niet meer precies wat hij tegen me zei. Wel weet ik dat er een vrij ongedwongen sfeer hing'. Bij de koningin was het iets afstandelijker. Toch was Van Beelen niet zenuwachtig: 'Natuurlijk was er wel een gezonde spanning. Dat moet ook wel, anders wordt het een soort van routine en dat is niet de bedoeling. Maar zenuwachtig, dat ben je na zo'n lange tijd niet meer.'

(7 april 2009/Marl Pluijmen)