Ministerie van Buitenlandse Zaken


Toespraak minister Verhagen festival Movies that Matter

08-04-2009

Samenvatting:

Filmhuis Den Haag

Dames en heren,

Ik heb tegenwoordig helaas nauwelijks nog tijd om naar de bioscoop of naar het filmhuis te gaan.
Teveel verplichtingen, teveel reizen.
En als ik thuis een DVD opzet, omdat mijn kinderen zeggen: 'pap, die moet je zien', overkomt het me wel dat ik halverwege in slaap val... hoe boeiend het verhaal ook is.
Dus voor u staat iemand die niet helemaal up to date is, met de laatste films, regisseurs en acteurs.
Toch ben ik blij, dat ik vanavond de slotavond van Movies that Matter mag openen.
Niet omdat ik daardoor weer de gelegenheid zou hebben om een film te zien. Nee, omdat het 'films zijn die er toe doen', en dat spreekt me aan.

Zulke films kunnen gevoelens losmaken die er toe doen. Twintig jaar geleden zag ik Mississippi Burning.
Die film vond ik schokkend.
Onvoorstelbaar wat mensen elkaar kunnen aandoen, dacht ik bij mezelf. Vreselijk hoe zwarte Amerikanen in het Zuiden werden vernederd, verminkt en vermoord, als het zo uit kwam. Een film die erom vroeg je woede om te zetten in daden: zo mocht de wereld niet in elkaar zitten.
Dit onrecht moest worden bestreden.

Eén film verandert de wereld natuurlijk niet in een klap in een paradijs.
Helaas niet.
Maar het effect van zo'n film is niet te onderschatten. Gelukkig niet. Zo'n film laat je niet koud.
Met zo'n film op je netvlies blijf je niet onverschillig.

Een film kan daarom het begin zijn van een verandering bij mensen. Een verandering van denken, een verandering van doen.

Met een zwarte president aan het roer in de Verenigde Staten is het wel duidelijk dat we inmiddels in hele andere - heel veel betere - tijden leven. Dat de wereld in een tijdsbestek van veertig jaar zo ten goede kan veranderen - zoiets biedt natuurlijk ontzettend veel hoop.

Hoop die voor de hoofdrolspelers van deze week misschien nog ver weg lijkt.

Hun leed speelt zich af in de tegenwoordige tijd.
Het gaat over situaties van nu; over mensen van nu. We zien mensenrechtenverdedigers die hun lot en dat van anderen proberen te verbeteren. En wat nu zo bijzonder is: sommigen van hen zijn afgelopen week ook hier te gast geweest.

We kunnen dus niet tegen elkaar zeggen:
'ach, het is maar een film'. Nee. Hun aanwezigheid bewijst dat wat we zien, ook realiteit is. Zij zijn de mensen achter de beelden. Zoals Etweda Cooper, de Liberiaanse vrouw uit Pray the Devil Back to Hell, en Hollman Morris, de Colombiaanse journalist uit Unwanted Witness.

Zo brengt Movies that Matter mensenrechtenschendingen binnen in ons dagelijks bestaan.
Ik wil Amnesty International, de initiatiefnemer van het festival, daarvoor bedanken.
De beelden die we hier zien, doen iets met ons. Ze nemen ons mee naar een andere wereld. De wereld van krantenkoppen.

Een wereld die je misschien zelfs beter probeert te maken. Maar toch blijft het een wereld op afstand.
Een wereld die geen deel uit maakt van je eigen dagelijks leven. Tot je op het scherm geconfronteerd wordt met beelden waar je niet omheen kunt. Beelden, die die verre wereld ineens heel dichtbij brengen. Die onrecht zichtbaar maken.
Dan voel je, dat het nodig is dat er iets verandert. Dan wil je eraan meehelpen, die verandering in gang te zetten. Je wilt deel uitmaken van dat sprankje hoop, dat lichtpuntje, dat deze films óók bevat.

Dat is tenminste mijn hoop: dat het publiek aan het slot van de film niet moedeloos en machteloos naar huis gaat, maar opgeladen en geïnspireerd om iets te doen aan het onrecht in de wereld.
Alle beetjes helpen en dus zou ik willen zeggen:
wordt vrijwilliger bij Amnesty!
Wordt voor mijn part minister van Buitenlandse Zaken!

Dames en heren,

De slotfilm van het festival, gaat over de strijd tussen hindoes en moslims in de India.
Om in vrijheid te geloven, of niet te geloven, is een mensenrecht. Toch staat de vrijheid van godsdienst niet alleen in landen ver weg ter discussie. Ook in onze samenleving is dat zo.

De vrijheid van godsdienst is diep verankerd in de Nederlandse geschiedenis, in de Nederlandse grondwet en in de Nederlandse samenleving. Het heeft Nederlanders gemaakt tot wie we zijn.
Toch worden vandaag de dag mensen vanwege van hun geloof in een hoek geduwd;

alsof we bang moeten zijn voor iemand, alsof we een ander moeten bestrijden, enkel en alleen vanwege zijn geloof.
Met al zijn generalisaties zaait Geert Wilders verdeeldheid; hij zet groepen mensen tegen elkaar op.
Dan wordt het zoals de hoofdpersoon Sameer in de film Firaaq op een gegeven moment zegt: er is geen 'ik' meer, alleen nog maar 'wij'.

Dan gaan mensen hun hele identiteit, hun hele wezen, ophangen aan wat in feite maar één kenmerk van hun leven is: hun godsdienst. Wilders maakt daarmee met zijn uitspraken Nederland een land van 'wij tegen zij'. Dat is niet het Nederland waar ik wil leven. Ik wil leven in een Nederland van gedeelde waarden.

Ik zie Nederland als een land waarin we opkomen voor de waarden in onze samenleving en daarbij is juist respect voor mensenrechten essentieel. Mensenrechten gelden voor iedereen. Voor wij en zij. Mensenrechten gelden altijd. Ook nu. En mensenrechten gelden overal. Ook in Nederland.

Als iedereen elkaars rechten respecteert, als mensenrechten de lijm zijn die ons allemaal bindt, dan kunnen we ondanks onze verschillen in harmonie leven.

Dat is het échte wij-gevoel dat we moeten hebben:
in Nederland, in India, overal in de wereld.
Vandaar dat mensenrechten voor mij zo belangrijk zijn; vandaar dat ik mensenrechten centraal heb gesteld in het buitenlands beleid.

Het recht om in vrijheid te geloven, of om niet te geloven, is daar een belangrijk onderdeel van. Dat betekent dus dat moslims hun geloof moeten kunnen belijden in Nederland. Het betekent evengoed dat christenen hun geloof moeten kunnen belijden in Iran of Turkije.
Het betekent dat je het recht hebt om van geloof te veranderen.

Tegelijk betekent het ook dat godsdienst nooit als excuus mag worden opgevoerd om mensenrechten van anderen te schenden. Dus zet Nederland zich in voor de positie van religieuze minderheden in andere landen.
Dus vragen we ook in de Verenigde Naties aandacht te voor het recht op vrijheid van godsdienst en levensovertuiging.
En dus accepteren we noch in Nederland noch elders vrouwenverminking, het schenden van de rechten van homosexuelen of geloofsafvalligen, omdat het zogenaamd 'moet' van een geloof.

Van Human Rights that Matter naar Movies that Matter. Vanuit het Mensenrechtenfonds ondersteunen we producenten en regisseurs die films maken over mensenrechten en filmfestivals in ontwikkelingslanden. Het gaat om een bedrag van 130 duizend euro.

Daarnaast vertoont Movies that Matter één keer in de twee maanden een film speciaal voor de medewerkers van Buitenlandse Zaken, vaak vergezeld van een discussie.
Dat zijn altijd drukbezochte bijeenkomsten:
niet omdat ambtenaren elke mogelijkheid aangrijpen om achter hun bureau vandaan te komen, maar omdat onze medewerkers graag scherp willen blijven en gemotiveerd.
Soms is het goed als je dan wordt geprikkeld, als je af en toe weer even met je neus op de zichtbare feiten wordt gedrukt, en niet in statistieken en nota's en blijft hangen.

Dames en heren,

Beelden laten ons niet onverschillig. Dat geldt zeker voor de beelden in een 'movie that matters'. Het wordt tijd dat we die beelden gaan zien. Ik wens u een hele mooie slotvoorstelling toe: ­ gevolgd door mooie daden.