Promotie mw. E.I. Müller
Titel proefschrift
Tijdreizen in de grot
---
Promotors:
Prof.dr. J. de Mul
---
Datum
16 april 2009 13:30
---
Locatie:
Woudestein, senaatszaal
---
Faculteit
Faculteit der Wijsbegeerte (FW)
Echt aanwezig zijn in een virtuele wereld
Hedendaagse virtuele werelden, zoals computerspellen en kunstzinnige
installaties, kunnen bijdragen aan de emancipatie van het lichaam. Dat
laat filosofe Elke Müller zien in haar proefschrift Tijdreizen in de
grot. Virtualiteit en lichamelijkheid van panorama tot CAVE. Zij
onderzoekt daarin de lichamelijke ervaring in virtuele omgevingen. De
ultieme vorm hiervan is de geavanceerde virtuele omgeving van de CAVE,
een 'hypergrot' waarin men letterlijk aan den lijve ondervindt hoezeer
de ervaring van de werkelijkheid lichamelijk wordt bepaald. Müller
promoveert donderdag 16 april 2009 aan de Erasmus Universiteit
Rotterdam.
Müller beschrijft de complexe historische ontwikkeling die het lichaam
in interactie met oude en nieuwe media heeft doorgemaakt. Zij maakt
duidelijk hoe de inlijving van deze media steeds opnieuw door zowel
kunst, technologie als tal van andere praktijken wordt bemiddeld. In
die geschiedenissen blijken uiteenlopende fenomenen zoals panorama's,
films, amusementsparken, computergames, Google Earth en psychiatrische
aandoeningen fenomenologisch met elkaar te zijn verbonden. Het
proefschrift is een ontdekkingstocht die voert van de grot van
Lascaux, via de grot van Plato naar de CAVE, ofwel de virtuele grot
onder de hedendaagse VR-simulatoren.
Verschillende casestudies demonstreren op beeldende wijze hoe
technologieën en media een aanslag plegen op het lichaam, en hoe dit
leidt tot collectieve verschijnselen van decentrering, een gedeeld
gevoel tijdelijk uit het lood te zijn geslagen. Dit wil zeggen dat als
mensen voor het eerst in aanraking komen met een nieuwe technologie,
ze in het begin vaak last krijgen van verschijnselen zoals
duizeligheid, misselijkheid en oriëntatieproblemen. Het wordt
duidelijk hoe technologisch bemiddelde decentrering zich in
pathologische vorm kan manifesteren in het verschijnsel modeziekte en
hoe virtuele omgevingen anderzijds kunnen bijdragen aan herstel, ofwel
recentrering. Decentrering en recentrering blijken een lange
geschiedenis te hebben: onze hedendaagse ervaring in de CAVE is
fenomenologisch en cultuurhistorisch verbonden met het 'virtuele
theater' van Plato's grot en met nog vroegere sjamanistische
grotrituelen. Door deze virtuele herschepping van klassieke
grotervaringen kan de CAVE bijdragen aan de recentrering van de
gedecentreerde moderne mens. Deze 'emancipatie van het lichaamsubject'
complementeert volgens de schrijfster het eenzijdige
emancipatie-ideaal van de Verlichting, waarin voornamelijk de
ontwikkeling van de geest en de ratio voorop staan.
Door de brede thematiek en de originele benadering zal dit boek niet
alleen diegenen aanspreken die actief zijn op het gebied van filosofie
en nieuwe media, maar ook psychiaters, cultuurhistorici,
gameontwerpers, ingenieurs en kunstenaars tot nieuwe inzichten
inspireren.
Van het proefschrift is een handelseditie verschenen bij Uitgeverij
Klement, ISBN 978-90-8687-043-1
Erasmus Universiteit Rotterdam