Universiteit Leiden


* Nieuws

Tussen Brussel en Den Haag

Er is geen beleidsmedewerker bij een belangengroepering die de ontwikkelingen in de Europese Unie op zijn terrein niet kent. Bij politieke partijen is dit nauwelijks het geval. Dit concludeert Edwin van Rooyen in zijn dissertatie die hij op 22 april verdedigt.

Edwin van Rooyen: `Partijen moeten meer van de gebaande paden afwijken.'

Journalistiek
Edwin van Rooyen is universitair docent Europese Unie Studies aan de Faculteit der Geesteswetenschappen en universitair onderzoeker bij het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen van de Rijksuniversiteit Groningen. Voordat hij begon aan zijn studie Internationale betrekkingen aan de Universiteit aan Amsterdam studeerde Van Rooyen journalistiek in Tilburg. Hij verloochent die achtergrond niet: `Bij onderzoek gaat het vaak allereerst om de wetenschappelijke relevantie, maar ik vind de maatschappelijke relevantie net zo belangrijk. Ik wil niet alleen voor een paar vakgenoten schrijven.'

Nationale besluitvorming
Van Rooyen onderzocht de gevolgen van de Europese integratie voor belangengroeperingen en politieke partijen in de periode 1990-2000. Hij keek daarbij naar PvdA, VVD en Groenlinks, en naar Stichting Natuur en Milieu, LTO Nederland en de Consumentenbond. Zowel belangengroeperingen als politieke partijen blijken hun belangrijkste taken op nationaal niveau behouden te hebben. De mate waarin ze daarnaast Europees actief zijn hangt af van de kansen die er in Europees verband liggen, maar ook van de verwevenheid van de organisatie met de nationale besluitvorming.

Regeringspartijen meer Europees
Van Rooyen: `Belangenorganisaties die sterk verweven zijn met de nationale besluitvorming zoeken Europa minder op dan groepen bij wie dat minder het geval is. Bij politieke partijen kan verwevenheid met de politieke besluitvorming activiteit in Europees verband juist stimuleren. Een regeringspartij zit via de ministers in de Europese organen en dat brengt een Europees besef met zich mee. Regeringspartijen als PvdA en VVD zijn dus eerder geneigd Europees te denken en doen dan Groenlinks.'

Verschillende mate van invloed
Belangengroeperingen zijn sterker op Europa gericht dan politieke partijen. De verklaring ligt volgens Van Rooyen voor de hand: `Belangengroepen doen op Europees niveau hetzelfde als op nationaal niveau. Ze proberen invloed uit te oefenen op de relevante bestuursorganen. Maar politieke partijen kunnen niet op Europees niveau kopiëren wat ze op nationaal niveau doen. Er is geen regering om te controleren en er is ook geen Europees politiek debat of een Europese publieke opinie. De noodzaak om Europees te denken is voor belangengroepen ook veel groter omdat ze rechtstreeks worden geraakt in hun belangen. Als er Europees gesproken wordt over nieuwe melkprijzen, dan moet de Land- en Tuinbouworganisatie LTO daar werk van maken. Maar die melkprijzen raken politieke partijen niet rechtstreeks.'

Politieke partijen richten zich vooral op het Europees parlement.

Aanpassing
Belangenorganisaties hebben zich op verschillende manieren aan de Europese Unie aangepast. Van Rooyen: `Stichting Natuur en Milieu had in de jaren negentig een coördinator die ervoor moest zorgen dat de hele organisatie Europa in haar doen en laten betrok. Drie tot vier internationale medewerkers hadden afzonderlijk zitting in teamoverleggen om te vertellen over de ontwikkelingen in Brussel en om te kijken of hun collega's wel genoeg inspeelden op die ontwikkelingen. Een duidelijk voorbeeld is ook het openen van een kantoor in Brussel door LTO Nederland.'

Koepelorganisaties
Verrassend genoeg leidt de aanwezigheid van een sterke koepelorganisatie bij belangengroepen tot minder aanpassing aan Europa. Van Rooyen kan dit wel verklaren: `Belangengroepen willen zich graag aansluiten bij een succesvolle club en dat doen ze dus ook. Maar kijk bijvoorbeeld naar de Consumentenbond, die had met het Bureau Européen des Unions de Consommateurs (BEUC) een daadkrachtige koepelorganisatie die de Europese instellingen goed wist te vinden maar minder gericht was op de aangesloten organisaties. Daar heerste de houding: `Jullie doen wat jullie doen en wij wat wij doen.' Het Europese milieubureau daarentegen kwam minder toe aan invloed uitoefenen, maar had een sterke interne organisatie. Ook omdat het niet ruim in de middelen zat, deed het een beroep op de lidorganisaties om actief te worden in het bestuur en de werkgroepen. Een nationale organisatie als Stichting Natuur en Milieu heeft dan de kans om namens alle milieu-organisaties in Europa het woord te voeren, en tegelijkertijd haar eigen doelen te verwezenlijken. Dat stimuleert dus aanpassing aan de Europese Unie.'

Middelen
Van Rooyen ontdekte dat de Europeanisering van belangengroeperingen in belangrijke mate afhankelijk is van financiële middelen. Hij pleit er daarom voor dat de overheid daarvoor geld ter beschikking stelt. Ook politieke partijen moeten volgens Van Rooyen meer van de gebaande paden afwijken: `Ze kijken nu vooral naar het Europese parlement. Stel, je wilt op een bepaald beleidsterrein meer aanwezig zijn op Europees niveau, en daar een beleidsverandering bewerkstelligen, bijvoorbeeld een strenger milieubeleid. Dan kun je als partij harder gaan schreeuwen, maar je kunt ook bondgenoten zoeken die via een ander kanaal werken. Dat gebeurt al wel, maar naar mijn indruk nog veel te weinig.'

Mensenwerk

Op de vraag of er sinds eind jaren negentig, het zwaartepunt van zijn onderzoek, veel veranderd is, antwoordt Van Rooyen: `Veel hangt toch ook af van personen. Hans van Baalen was als internationaal secretaris voor de VVD heel actief, en hij bracht dus behoorlijk wat tot stand. Maar soms krijgt iemand Europese zaken in zijn portefeuille omdat hij is weggepromoveerd. Zo iemand doet natuurlijk niet veel. Het blijft mensenwerk.'

Foto 2, ernaast volgende tekst
Edwin van Rooyen, De Europeanisering van belangengroepen en politieke partijen in Nederland
Promotie: woensdag 22 april
Faculteit: Sociale wetenschappen
Promotoren: prof.dr. R.B. Andeweg en prof.dr. P. Mair

(21 april 2009/Annemarike Stremmelaar)

Webredactie - 21/04/2009