Universiteit van Amsterdam

11 ­ 17 mei 2009

Dit is een overzicht van promoties, oraties, afscheidscolleges en andere activiteiten aan de Universiteit van Amsterdam. Meer informatie over de items in deze agenda kunt u krijgen bij de afdeling Persvoorlichting, tel. 020 - 525 2695, e-mail: persvoorlichting@uva.nl. Met vragen over plechtigheden Geneeskunde kunt u contact opnemen met AMC Voorlichting, tel. 020 - 566 2929. Onder aan deze agenda vindt u de rubriek Hoogleraarsbenoemingen. De afdeling Persvoorlichting is van 30 april tot en met 5 mei gesloten.

Vrouwenacceptatie bij genootschappen verliep met pieken en dalen
Promotie Geschiedenis

dinsdag 12 mei, 14.00 uur
Claudette de Weerd deed onderzoek naar de toelating van Nederlandse vrouwen tot genootschappen. De afwezigheid van vrouwen bij activiteiten van genootschappen was in de achttiende eeuw zo vanzelfsprekend, dat in de reglementen geen melding werd gemaakt van het uitsluiten of toelaten van vrouwen. In de laatste decennia van de achttiende eeuw kwam hierin verandering. Dichtgenootschappen nodigden getalenteerde vrouwen uit lid te worden, en hervormende genootschappen als de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen stelden het donateurschap open voor vrouwen. Een groep Zeeuwse vrouwen richtte een natuurkundig genootschap op waar zij lessen in natuurwetenschappen volgden. In deze genootschappen namen vrouwen actief deel aan verschillende activiteiten. Passief was hun rol bij Felix Meritis, dat zichzelf expliciet een mannengenootschap noemde en de aanwezigheid van vrouwen slechts mondjesmaat gedoogde. De Weerd beschrijft de discussie over de toelating van vrouwen, de rol die zij binnen de verschillende soorten genootschappen speelden en hun sociale achtergronden. Ook vergelijkt ze de positie van deze vrouwen met die van hun seksegenoten in Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland. De Weerd toont dat de geschiedenis van vrouwen er niet een is van louter vooruitgang. Het is eerder een golfbeweging van erkennen en negeren van hun talenten en ontwikkeling. Mw. C.F. de Weerd: Uw sekse en de onze. Vrouwen en genootschappen in Nederland en in de ons omringende landen (1750 ­ caa. 1810). Promotor is dhr. prof. dr. N.C.F. van Sas.
Locatie: Aula van de UvA, Singel 411, Amsterdam.

Nieuwe Ideeën Prijsvraag 2009: genomineerden presenteren hun ideeën

Uitreiking Ideeënprijsvraag

dinsdag 12 mei, 15.00 ­ 17.45 uur
Tijdens een feesteelijke bijeenkomst op het Science Park worden de winnaars bekend gemaakt van de Nieuwe Ideeën Prijsvraag 2009. Studenten en medewerkers van de op het Science Park Amsterdam gevestigde instituten en bedrijven is gevraagd een idee in te dienen dat origineel, innovatief en uitvoerbaar is. Uit alle inzendingen zijn onlangs door de jury zes genomineerden gekozen. Deze genomineerden zullen tijden de bijeenkomst hun idee presenteren door middel van elevator pitches. Zij maken daarmee kans op verschillende prijzen. Er zijn drie geldprijzen: een eerste prijs van ¤ 3.000,- voor onderzoekers, een eeerste prijs van ¤ 2.000,- voor studenten en een ppublieksprijs van ¤ 1.000,- voor onderzoekers en studenten. Bovendien ontvangen alle genomineerden een aandenken.

Programma 12 mei

15.00 - 15.30 uur
Ontvangst in de centrale hal
15.30 - 17.00 uur
Opening door drs. Paul Doop (vicevoorzitter College van Bestuur UvA en HvA), pitches door de genomineerden, publieksstemming en bekendmaking winnaars 17.00 - 17.45 uur
Borrel en interviews in de centrale hal, gepresenteerd door Robert Jan Lamers (directeur Bureau Kennistransfer UvA/AMC)

De genomineerden


* Viktor de Boer: Play'D

* Matthijs de Bruin: Peer-to-peer logistiek

* Vanessa Evers: Expirirobot: een robot ter ondersteuning van mens-robot interactie onderzoek
* Maarten Marx: Polidocs.nl Parlementaire data open toegankelijk
* Robert Meijer: Computer science maakt dijk sterk zonder klei
* Ron Wever: Enzyme-based antifouling paints

Jury

De jury van de Nieuwe Ideeën Prijsvraag 2009 bestaat uit: prof. dr. Robbert Dijkgraaf (president KNAW, juryvoorzitter), prof. dr. Mirjam van Praag (directeur Amsterdam Center for Entrepreneurship en hoogleraar Ondernemerschap), ir. Tom Schwarz (fondsmanager Life Science Fonds Amsterdam), drs. Jan Post (kennisambassadeur UvA), en drs. Harry van Dorenmalen (General Manager IBM Benelux).

Deelname en locatie

Geïnteresseerden zijn van harte welkom om de bijeenkomst bij te wonen. Aanmelden via onderstaande verwijzing. Locatie: Zaal C1.110 (nieuwbouw), Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica, Science Park 904, Amsterdam. Aanmelden en meer informatie: www.uva.nl/bureaukennistransfer. Met vragen kunt u contact opnemen met Bureau Kennistransfer UvA/AMC, e-mail: kennistransfer@uva.nl.

Leesbril van historie helpt bij duiding actuele Europese politiek
Promotie Wijsbegeerte

woensdag 13 mei, 14.00 uur
Luuk van Middelaar onderzocht het ontstaan en de aard van de Europese politiek sinds 1950 tot heden. De belangrijkste stelling is dat er op een onverwachte plaats een vorm van Europese politiek is ontstaan. Van Middelaar stelt dat deze niet is wat de idealistische oprichters van de Europese Gemeenschappen ervan verwachten. De Europese nationale staten zijn er nog steeds; zij zijn niet in een Europese 'eenheid' verdwenen. Volgens Van Middelaar valt de Europese Unie ook niet te reduceren tot de zoveelste opvoering van een eeuwenoude belangenstrijd tussen de (grote) staten op het continent, zoals sceptici en ironici betogen. Er is iets onverwachts gebeurd, dat niemand had voorzien. Dit toont Van Middelaar dankzij een onderscheid in drie 'sferen' waarin de Europese staten hun betrekkingen hebben ondergebracht. Deze 'leesbril' biedt nieuw zicht op de verhouding van de Europese politiek tot de historische gebeurtenissen in de wereld en tot het eigen publiek. Juist de lange historische lijn van zestig jaar helpt de actualiteit te duiden. Dhr. L.J. van Middelaar: De passage naar Europa. Geschiedenis van een begin. Promotor is dhr. prof. dr. A.J.J. Nijhuis.
Locatie: Aula van de UvA, Singel 411, Amsterdam.

Communistische bureaucratie basis voor vreedzame Pools-Oekraïnse relaties
Promotie Antropologie

donderdag 14 mei, 10.00 uur
Uitbarstingen van etnisch geweld in het postcommunistische Europa leidde in de jaren negentig van de vorige eeuw tot grote wetenschappelijke belangstelling voor de conflictgebieden in het voormalige Oostblok. Rosa Lehmann richt haar aandacht juist op een gebied waar vreedzame relaties de overhand bleven houden en stelt de vraag: waarom bleef etnisch geweld in het postcommunistische Polen uit? Deze vraag onderzocht zij aan de hand van een historisch-antropologische studie naar de Pools-Oekraïnse relaties in Polen. Die waren midden vorige eeuw extreem gewelddadig en eind vorige eeuw vreedzaam. Lehmann concludeert dat de basis voor de huidige vreedzame relaties werd gelegd in de communistische periode, toen Polen zich ontwikkelde tot een etnisch homogene samenleving met een almachtige staatsbureaucratie. De postcommunistische regimes bouwden voort op deze sterke Poolse eenheid en deden meer. Zij stelden de politieke soevereiniteit van het nieuwe democratische Polen veilig door de soevereiniteit van de buurlanden te erkennen en de rechten van de eigen minderheden te respecteren. Het gematigd en de-escalerend optreden van de Poolse overheid legde de basis voor vertrouwen in een vreedzame transitie onder de gehele Poolse bevolking. Dit breed gedragen vertrouwen vormde een belangrijke buffer tegen een gewelddadige escalatie van etnische spanningen en conflicten en maakte een Pools-Oekraïense verzoening tijdens de jaren negentig van de vorige eeuw mogelijk. Mw. R.N.M. Lehmann: Struggling for peace. Understanding Polish-Ukrainian coexistence in southeast Poland (1943-2007). Promotor is dhr. prof. dr. O.D. Van den Muijzenberg.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.

Etniciteit leerling speelt mee bij ervaring spanningen in de klas
Promotie Onderwijskunde

donderdag 14 mei, 12.00 uur
Hester Radstake deed onderzoek naar spanningen in etnisch gemengde klassen in het voortgezet onderwijs. Bijna 2.000 leerlingen en 87 leraren van 34 scholen verspreid over heel Nederland vulden een vragenlijst in. Zij werden daarin bevraagd over potentieel spanningsvolle situaties in de klas. Uit de resultaten blijkt dat zich in vmbo-klassen niet meer spanningsvolle situaties voordeden dan in havo- en vwo-klassen. Leraren en leerlingen vonden de voorgelegde situaties lang niet altijd spanningsvol of gerelateerd aan etnische diversiteit. De ervaringen van leerlingen verschilden op grond van etnische afkomst. Marokkaanse leerlingen, en in mindere mate ook Turkse leerlingen, maken sommige situaties vaker mee dan Nederlandse leerlingen. Ook ervoeren zij meer spanning en een sterkere relatie met etnische diversiteit in een aantal situaties. Uitgangspunt van Radstakes onderzoek was dat spanningen mogelijkheden bieden voor burgerschapseducatie over etnisch gemengd samenleven. Daarom keek zij ook hoe leraren reageerden op spanningen in de etnisch-gemengde klas. Meestal gingen de leerkrachten er direct op in en soms kwamen zij er later nogmaals op terug. Zij ervoeren geen grote problemen bij het bepalen hoe te reageren en kozen vaak voor een gesprek met leerlingen. Uit de interview- en observatiestudie onder vijf leraren blijkt echter dat leraren wel moeilijkheden kunnen ondervinden bij het daadwerkelijk begeleiden van zo'n gesprek. Mw. H. Radstake: Teaching in diversity. Teachers and pupils about tense situations in ethnically heterogeneous classes. Promotor is dhr. prof. dr. G.W. Meijnen.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.

Therapeutisch vaccin mogelijk toepasbaar bij behandeling kanker
Oratie Scheikunde

donderdag 14 mei, 14.30 uur
Dhr. prof. dr. P. Timmerman, hoogleraar Protein mimetic chemistry: Hetzelfde, maar dan anders. In zijn oratie belicht Peter Timmerman het vakgebied van therapeutische vaccins, een vrij nieuwe vorm van immuuntherapie die nog in ontwikkeling is, maar mogelijk toepassing gaat vinden voor behandeling van kanker. Therapeutische vaccins activeren het immuunsysteem om antistoffen te maken tegen hormonen die overgereguleerd zijn. Deze hormonen stimuleren tumorgroei. Door ze weg te vangen met behulp van antilichamen kan de tumorgroei afgeremd worden. De werking van therapeutische vaccins lijkt sterk op die van therapeutische antilichamen, die in toenemende mate een vast onderdeel vormen van bestaande antikankertherapieën. Eiwit-mimics staan in de oratie van Timmerman centraal. Hij ontwikkelde de CLIPS­technologie. Daarmee kunnen flexxibele peptides gefixeerd worden, zodat ze het eiwit waarvan ze zijn afgeleid beter nabootsen. Dit heeft kortgeleden geleid tot de ontwikkeling van een therapeutisch vaccin tegen het groeihormoon VEGF, dat massaal door tumoren wordt uitgescheiden om tumorgroei te stimuleren.
Locatie: Aula van de UvA, Singel 411, Amsterdam.

Zelfbewustzijn vindt bevrediging alleen in ander zelfbewustzijn
Lezing Wijsbegeerte

donderdag 14 mei, 20.15 uur
Robert Pippin gaat in deze Spinozalezing in op de these van de Duitse filosoof Hegel dat 'zelfbewustzijn zijn bevrediging alleen in een ander zelfbewustzijn kan vinden'. In het vierde hoofdstuk van de Phänomenologie des Geistes initieert Hegel een argument dat eindigt in deze stelling over een diepgaande menselijke afhankelijkheid van andere mensen. In het hoofdstuk gaat hij zo ver dat hij zegt dat elke werkelijke reflectieve zelfidentificatie die verder gaat dan louter zelfreferentie, de totstandkoming van een bepaalde afhankelijkheids- en onafhankelijkheidsrelatie met een ander zelfbewustzijn vereist. In zijn meest controversiële claim over dit praktische project redeneerde Hegel dat het moet worden gezien als van oorsprong een 'doodsstrijd om erkenning'. Dit is de grondslag voor een boute stelling over het sociale karakter van het handelen zelf (dat het handelen een bereikte sociale status is en niet een metafysisch vraagstuk). Pippin richt zich op dit thema van socialiteit en neemt ook aspecten van het Amerikaanse Neo-Hegelianisme onder de loep.

Over de Spinozalezingen
Robert Pippin, hoogleraar Filosofie aan de University of Chicago, bezet in het tweede semester van het academische jaar 2008-2009 de Spinoza Leerstoel van de afdeling Wijsbegeerte van de UvA. In het kader hiervan verzorgt hij twee publiekslezingen. Pippin zette in de eerste lezing de these van de Duitse filosoof Hegel uiteen dat zelfbewustzijn eigenlijk begeerte is en niet, zoals vaak wordt beweerd, een observerend metabewustzijn.

Deelname
Toegang is vrij (aanmelden niet nodig). De voertaal is Engels. De zaal is vanaf 19.30 uur geopend.
Locatie: Aula van de UvA, Singel 411, Amsterdam.

Hoe patiëntveilig is de intensive care?

Promotie Geneeskunde

vrijdag 15 mei, 10.00 uur
Saeid Eslami bevat deed een aantal studies op het gebied van farmacotherapie en patiëntveiligheid op de intensive care door middel van richtlijngebaseerde beslissingsondersteuning. Hij deed een literatuurstudie naar hoe CPOE-systemen (computer physician order entry) en klinische beslissingsondersteunende systemen (CDSSs) van invloed kunnen zijn op farmacotherapie en longbeschermende mechanische ventilatie (beademing). Tevens evalueerde Eslami het effect van CDSS op patiëntveiligheid op de intensive care. Dhr. S. Eslami: Pharmacotherapy and patient safety in Intensive Care impact guideline-based decision support. Promotoren zijn dhr. prof. dr. ir. A. Hasman en dhr. prof. dr. E. de Jonge.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.

Opofferingsgezindheid voor gezin reden voor pendelrelatie
Promotie Sociale geografie

vrijdag 15 mei, 14.00 uur
De zoektocht naar passend werk plaatst veel gezinnen en koppels voor lastige keuzes. Bijvoorbeeld wanneer één van beide partners een baan vindt die te ver van de gezamenlijke woning ligt om dagelijks naartoe te pendelen. De meeste koppels kiezen er dan voor om de baan op afstand af te wijzen of om met het huishouden te verhuizen richting deze baan. Marjolijn van der Klis deed onderzoek naar 'pendelrelaties'. De pendelrelatie (commuter partnership) is een alternatieve oplossing waarbij een van beide partners een paar dagen per week een pied-à-terre betrekt nabij het werk, terwijl het gezin in de gezamenlijke woning blijft wonen. Volgens Van der Klis varieert de aanleiding voor een pendelrelatie: bij tweeverdieners wil geen van beide partners een goede baan opgeven voor de ander; bij gezinnen met kinderen wordt verhuizen met het gezin als grotere opoffering gezien dan de afwezigheid van een van beide ouders gedurende enkele dagen per week; en anderen willen hun regio niet verlaten. Wanneer de nieuwe baan in het buitenland is, kiest men om parttime expatriate te worden in plaats van een traditioneel expat-gezin. Van der Klis stelt dat deze huishoudens na enkele jaren vaak weer fulltime gaan samenwonen in de oorspronkelijke gezinswoning. Sommige stellen zetten hun pendelrelatie voort op de langere termijn, maar zij blijven hopen op een hereniging in de toekomst. Mw. M. van der Klis: Commuter Partnerships. Balancing home, family, and distant work.. Promotor is mw. prof. dr. C.H. Mulder.
Locatie: Agnietenkapel, Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.

Hoogleraarsbenoemingen

Dhr. prof. dr. D. Sikkel (1951) is benoemd tot bijzonder hoogleraar Ouderen, Communicatie en Consumentengedrag aan de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam (UvA). De leerstoel is ingesteld vanwege TNS NIPO.

Dirk Sikkel besteedt in onderzoek en onderwijs aandacht aan de specifieke problematiek rond de communicatie naar ouderen. Hoewel het een jong vak is, is er vanuit andere vakdisciplines veel over bekend. Sikkel doet onderzoek vanuit twee invalshoeken. De eerste is theoretisch. Door de verandering in natuurlijke en maatschappelijke rollen na het vijftigste levensjaar verandert het perspectief van de mens, en daarmee het consumentengedrag en de gevoeligheid voor vormen van communicatie. Sikkel concentreert zijn onderzoek op de vraag wat dit verband precies is. De tweede invalshoek sluit aan bij de praktische problemen die spelen in de samenleving, uiteenlopend van informatiebehoefte naar aanleiding van de economische crisis tot verpakkingen die ongeschikt zijn voor ouderen.

Sikkel is sinds 1998 werkzaam als hoogleraar Dataverzameling aan de Universiteit van Tilburg. Voor die tijd was hij van 1993 tot 1997 verbonden aan de UvA als hoogleraar Methodologie, in het bijzonder de modelvorming in de sociale wetenschappen. Van 1997 tot 2002 was Sikkel wetenschappelijk directeur bij de Stichting CentERdata, een onderzoeksinstituut gespecialiseerd in online surveys. Op dit moment is hij directeur-eigenaar van Sixtat, een bedrijf op het gebied van statistiek, marktonderzoek en software-ontwikkeling. Ook is hij verbonden aan Booming Experience, een marketing- en communicatiebureau dat zich specifiek richt op de vijftigplusmarkt.

Dhr. dr. G. Geltner (1974) is per 1 juli 2009 benoemd tot hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam (UvA).

Als sociaal-historicus is Guy Geltner vooral geïnteresseerd in mensen, hun onderlinge relaties, en de krachten en ideeën die hen vormden en die door hen gevormd zijn. Zijn archivalische aandacht gaat uit naar het stedelijk Italië van de dertiende en veertiende eeuw. Zijn vergelijkend onderzoek heeft betrekking op een groot deel van Europa en omvat ook non-industriële samenlevingen overal in de wereld. Geltner is in het bijzonder gefascineerd door mechanismen van sociale controle, zoals bestraffing, marginalisering en verschillende vormen van sociale en religieuze 'othering' (van deformatie tot kannibalisme). Een aantal van deze thema's komen samen in zijn eerste monografie, The Medieval Prison: A Social History, en in een reeks publicaties waarin hij de opkomst verkent van gevangenzetting als strafmaatregel. Een tweede aandachtgebied in Geltners werk is de geschiedenis van het kloosterwezen en religieuze orden, met name van de mendicanten - bedelorden als de Dominicanen en Franciscanen - en hun ontvangst in verschillende kringen (literair, kerkelijk, volks). Recentelijk heeft Geltner zijn interesses in sociale controle en de geschiedenis van de bedelorden samengebracht in onderzoek naar afwijkende gedragingen onder monniken en de soms gewelddadige reacties op hun politieke en materiële succes.

Geltner is sinds 2008 als universitair docent Middeleeuwse Geschiedenis verbonden aan het University College en de geschiedenisfaculteit van Oxford University (Verenigd Koninkrijk). Hij deed een bachelor Geschiedenis (magna cum laude) aan de Hebrew University in Jeruzalem. Vervolgens studeerde hij aan Princeton University (Verenigde Staten), waar hij de masteropleiding Geschiedenis (cum laude) volgde en zijn promotie voltooide. Geltner ontving verschillende onderzoekbeurzen, waaronder in 2006 de Hardie Postdoctoral Fellowship in the Humanities van Lincoln College (Oxford) en in 2004 een eenjarige internationale promotiebeurs van de Social Science Research Council (New York).