Consultatie leidraad passende provisie financiële dienstverleners
Geachte AFM,
Federatie FIDIN (het samenwerkingsverband van NBVA en NVA) en de OvFD, maken graag
gebruik van de mogelijkheid om te reageren op de consultatie leidraad passende provisie
financiële dienstverleners d.d. 18 mei 2009. Eerst geven wij onze algemene reactie, daarna per
pagina ons commentaar.
ALGEMENE REACTIE
FIDIN en de OvFD zijn positief over het uitgangspunt van de AFM om provisie, daar waar het
gaat om complexe producten en hypothecair krediet, te toetsen aan de inducementcriteria met
als enig oogmerk vast te stellen of er sprake is van excessieve prikkels, die van beloning
kunnen uitgaan naar financiële dienstverleners. FIDIN en de OvFD kunnen zich echter niet
vinden in de vorm waarin de AFM dit beleid heeft neergelegd.
FIDIN en OVFD zijn van mening dat daar waar de wetgever in de regelgeving de open norm
hanteert, het vervolgens aan marktpartijen is om op verantwoorde wijze aan die norm invulling
te geven. Dat kunnen marktpartijen op verschillende wijzen doen, mits aan de bedoeling van
de wetgever wordt voldaan. Als de toezichthouder aan marktpartijen niettemin enige
aanwijzing ("guidance") wenst te geven om duidelijker te maken hoe met de norm kan worden
omgegaan, dient de aanwijzing dat karakter ook te behouden en mag er geen sprake zijn van
nieuwe regels. Nieuwe regels zijn voorbehouden aan de wetgever, die ook de administratieve
lasten van de regel moet afwegen tegen het belang van de regel. De aanwijzing dient in
beginsel het vrijblijvend karakter te behouden en mag dus zeker niet leiden tot extra lasten.
Wij stellen vast dat de AFM van de financiële dienstverlener verwacht dat hij het beleid inzake
provisie vastlegt in procedures en maatregelen. Hiermee gaat AFM in tegen haar eigen
uitgangspunt, namelijk het geven van een leidraad of handvatten voor marktpartijen inzake het
toepassen van de inducementcriteria, zonder hiermee nadere regels te stellen. De AFM dient te
vermijden dat door het geven van aanwijzingen of "guidance" voor financiele dienstverleners
administratieve lasten ontstaan. Naar de mening van FIDIN en de OvFD is het de eigen
verantwoordelijkheid van een financiële dienstverlener om zorg te dragen dat de ontvangen
provisie aan de inducementcriteria voldoet. Daarvoor hoeft een ondernemer geen procedure
vast te leggen, mits hij zich maar realiseert dat verantwoorde provisie krachtens inducement
tot zijn verantwoordelijkheid behoort.
FIDIN en de OvFD zijn verder teleurgesteld dat de AFM het provisiesysteem diskwalificeert
als beloningsvariant terwijl de wetgever (met de implementatie van Mifid) provisie als vorm
van beloning uitdrukkelijk wél erkent, zij het onder voorwaarden! FIDIN en de OvFD zijn
1
principieel van mening dat de AFM zich moet onthouden van uitspraken over wat zij een
ideale vorm van beloning vindt. Naar onze opvatting dient de toezichthouder bestaande
regelgeving te interpreteren en te handhaven, waarbij zij vaststelt of die regelgeving wordt
overtreden of niet. In de technische reactie gaan wij nader in op de mérites van het
wijdverbreide provisiesysteem als beloningsvariant.
De AFM stelt verder dat de definitie van provisie in artikel 1:1 Wft ruim is en dat een
ontvangen vergoeding al snel kwalificeert als `provisie'. Wij delen dit standpunt niet. In de
definitie van provisie wordt duidelijk een koppeling gelegd tussen bemiddeling/advisering ter
zake van een financieel product en de daarvoor verkregen vergoeding. Onze interpretatie is dat
provisie dus een directe relatie moet hebben met (de totstandkoming van een overeenkomst ter
zake van) een financieel product. Dit brengt met zich mee dat algemene vergoedingen (gelde-
lijke en niet-geldelijke) die niet zijn terug te voeren op het advies of het totstandkomen van een
overeenkomst ter zake van een financieel product niet onder de definitie van provisie vallen.
FIDIN en de OvFD gaan er vanuit dat de AFM de inducementcriteria gebruikt voor een zeer
marginale toets bij financiële dienstverleners. Daarbij moet de insteek wat ons betreft zijn dat
de toets aan de inducementcriteria alleen wordt gebruikt, daar waar de AFM signalen heeft dat
er sprake is van excessieve beloningen aan een financiële dienstverlener.
Uit de leidraad blijkt opnieuw duidelijk dat de inducementcriteria en de balansregel met elkaar
in strijd zijn. Als twee bepalingen niet verenigbaar zijn, moet een van beide regels wijken. Wij
adviseren de AFM dan ook dringend om afschaffing van de balansregel bij de wetgever te
bepleiten. FIDIN en OVFD zullen dat pleidooi ook zelf voeren.
In zijn algemeenheid willen wij nog opmerken dat een leidraad als de onderhavige in deze
vorm leidt tot extra administratieve lasten voor financiële dienstverleners. Als aangegeven in
onze reactie druist dit in tegen het beginsel van de open norm en het principe dat het de
wetgever is, en niet de toezichthouder, die de afweging dient te maken tussen de noodzaak van
een regel en het al dan niet verantwoord zijn van de daarmee samenhangende administratieve
lasten. Tegen de achtergrond dat de overheid juist een verlichting van lasten wenst voor het
bedrijfsleven.Voor de AFM bestaat die verplichting tot financiele verantwoording niet, en ook
om die reden dient de AFM zich te onthouden van regelgeving. Als de AFM derhalve regels
gaat stellen bij het geven van guidance, vinden wij dat uiterst zorgwekkend en adviseren wij
daarvan af te zien. Wij pleiten in ieder geval voor een verplichte berekening, vooraf, van de
administratieve lasten als gevolg van de nadere regels die de AFM beoogt.
Met vriendelijke groet,
mr. A.R. Groenemeijer, voorzitter FIDIN mr. N.A. Mourits, bestuurder FIDIN
K.M. Pauw, voorzitter OvFD
2
Technische reactie
Pagina 1:
De zin "in een ideale situatie .....in rekening bij de cliënt" moet worden geschrapt. De AFM
dient zich te onthouden van uitspraken over wat volgens haar een ideale situatie is. Naar onze
opvatting dient de toezichthouder bestaande regelgeving te handhaven waarbij zij vaststelt of
die regelgeving wordt overtreden of niet. Deze opmerking geldt ook voor punt 5/inleiding op
pagina 8.
Wij zijn van mening dat provisie als beloningsvariant vele mérites kent. Zo zorgt deze
beloningsvariant ervoor dat de consument makkelijk toegang houdt tot financieel advies.
FIDIN en de OvFD willen ervoor waken dat een situatie ontstaat zoals in Engeland, waarbij
fee er toe heeft geleid dat onafhankelijk financieel advies een luxegoed is geworden. In
Engeland is onafhankelijk advies alleen toegestaan als dit op feebasis gebeurt. Als gevolg
daarvan is onafhankelijk advies veel duurder geworden en zijn consumenten afhankelijk
geworden van directe aanbieders. Provisie als beloningsvorm brengt met zich mee dat het
vooral de consument met een kleine beurs is, die naar verhouding voor financieel advies
minder betaalt, doordat de meer vermogende consument relatief meer betaalt. Deze
solidariteitsgedachte wordt door de AFM naar de mening van FIDIN en de OvFD onvoldoende
onderkent. Daarnaast is provisie als beloningsvorm ook een zeer efficiënt systeem gebleken de
afgelopen jaren, waardoor de intermediaire dienstverlening voor de consument betaalbaar is
gebleven.
Pagina 1 (onderaan) en pagina 5 bij stap 3:
"Een andere mogelijkheid is dat de FD-er de provisie die wordt ontvangen van de aanbieder
één-op-één doorbetaalt aan de cliënt. In dit geval geldt dat de complexe inducementregels niet
van toepassing zijn."
Wij interpreteren dit als volgt: Indien een tussenpersoon 500 provisie ontvangt van een
verzekeraar en dit volledige bedrag doorbetaalt aan zijn cliënt én vervolgens 500 aan fee in
rekening brengt bij diezelfde cliënt (het maakt niet uit of het vooraf of achteraf is), hoeft hij die
fee niet te toetsen aan de inducementregel. Hij moet deze constructie wel in zijn dvd
vermelden en aangeven dat hij op feebasis werkt, tegen welk uurtarief en een indicatie geven
van het aantal uren dat met zijn dienstverlening is gemoeid. Voordeel hiervan is dat de
consument hierdoor in staat wordt gesteld direct voor de dienstverlening te betalen. De balans
vormt in dergelijke gevallen dan wel een belemmering, omdat dan niet het hele bedrag één-
op-één kan worden doorbetaald aan de cliënt. Graag ontvangen wij de bevestiging van de
AFM dat voorgaande de juiste voorstelling van zaken is.
Pagina 3:
De term passend in het SEO-onderzoek is een andere dan passend in de zin van de
inducementregels. In het SEO-onderzoek betekent `passend' dat het voldoet aan de
uitgangspunten van een duurzame beloningsstructuur. SEO zegt daarover: "De combinatie van
afsluit- en doorlopende provisie en `fee for advice'(declaratie per uur, product of advies) wordt
passend bevonden; uitsluitend afsluitprovisie en omzetgerelateerde bonusprovisie niet."
3
Pagina 3 derde alinea (level playing field):
Vanuit de gedachte van level playing field roepen wij de AFM op om ook de aanbieder die
eigen producten aanbiedt, te verplichten de provisie (dus de beloning in brede zin) die hij aan
zijn eigen verkoop- c.q. advieskanaal toekent te toetsen aan de inducementregel. Deze
aanbieder kan er immers voor kiezen om product A te verkopen in plaats van het ook geschikte
product B, omdat hij op product A een excessief hoge beloning ontvangt. Er zou dan sprake
zijn van product bias.
Pagina 4: bij stap 1:
Hier bestrijden wij de uitleg van de AFM dat artikel 1:1 van de WFT een ruime interpretatie
betreft van het begrip provisie. De wettelijke definitie gaat duidelijk uit van provisie ter zake
van een financieel product. Onze interpretatie is dat provisie dus een directe relatie moet
hebben met een financieel product, wat betekent dat algemene vergoedingen (geldelijk en niet
geldelijk) niet tot deze definitie behoren.
Pagina 4:
Bij stap 1 missen wij de zin:`de provisie moet wel enige afhankelijkheid van, of relatie met de
financiële dienst van de bemiddelaar of de adviseur hebben'. Een zin van gelijke strekking
(`de provisie moet wel enige afhankelijkheid van, of relatie met de beleggingsdienst van de BO
hebben) komt wel voor in het visiedocument beleggingsondernemingen en provisies op pagina
3 en bij stap 1. Wij vragen ons af waarom deze zin in deze leidraad wordt weggelaten, temeer
daar op pagina 9 duidelijk wordt aangegeven dat `het maatgevend blijft of de vergoeding enige
afhankelijkheid van, of relatie met, het bemiddelen of adviseren inzake een complex product of
een hypothecair krediet heeft.'
Pagina 5:
FIDIN en de OVFD zijn het niet eens met het feit dat de inducementregels van toepassing zijn
op financiële dienstverlening aan cliënten en daarmee op de zakelijk markt (collectieve
pensioenen) van toepassing worden. Te meer omdat in de Memorie van Toelichting op het
Bgfo eerste tranche op pagina 16 onder het kopje Gevolgen voor de consument ook door de
wetgever nadrukkelijk wordt gesteld dat de aanscherping van de regels inzake provisie beogen
de consument beter te beschermen. Met de consument wordt hier volgens artikel 1:1 Wft de
niet in de uitoefening van zijn bedrijf of beroep handelende natuurlijke persoon (...) bedoeld.
De zakelijke consument (cliënt) wordt dus niet beoogd en komt om die reden dus ook niet voor
in artikelen 58, 149b, 150 en 51 Bgfo. Uitsluitend in artikel 149a Bgfo wordt er gesproken van
cliënt, als gevolg van het ongenuanceerd één-op-één overnemen van artikel 168a Bgfo. Dit
blijft naar onze mening een onbedoelde uitbreiding van de reikwijdte van dit beloningsartikel.
Ook de AFM geeft in de inleiding op pagina 1 aan dat de nieuwe bepalingen op het gebied van
provisiebetaling en beloningstransparantie een betere bescherming van de consument beogen
indien hij een complex product of een hypothecair krediet wil aanschaffen.
4
Pagina 5:
Tussenschakels in de keten zijn ook bemiddelaar voor zover ze bemiddelingswerkzaamheden
verrichten. FIDIN en de OvFD zijn van mening dat bepaalde partijen in de keten zoals
serviceproviders en franchiseorganisaties uitsluitend onder de definitie van bemiddelaar
vallen omdat de wettelijke definitie te breed is. Hierdoor vallen ze onder definitie van
bemiddelaar terwijl naarmate de regeldruk stijgt, steeds duidelijk wordt dat het toepassen van
deze definitie met al zijn consequenties voor serviceproviders tot grote knelpunten en
tegenstrijdigheden leidt, die voor een totaal onwerkbare situatie zorgen. De OvFD heeft dit in
haar reactie op het Bgfo tweede tranche nader toegelicht.
Pagina 5, stap 3:
Hier gaan wij er vanuit dat de door het ministerie van Financiën beschreven aanbieder
onafhankelijke fee, is toegestaan. Indien een financiële dienstverlener met een cliënt de hoogte
van de provisie overeenkomt en de cliënt daarbij toestemming (of opdracht) geeft om de fee
via de premie in één keer door de aanbieder te laten uitbetalen aan een financiële
dienstverlener, dit op grond van artikel 149a tweede lid onder a Bgfo zonder meer is
toegestaan. Indien een financiële dienstverlener met een cliënt vooraf de hoogte van de fee
overeenkomt (aan de hand van een contractuele opdracht) en de financiële dienstverlener
ervoor kiest dit vooraf overeengekomen bedrag in te bouwen in het financiële product, waarbij
hogere of lagere inbouw leidt tot bijvoorbeeld hogere of lagere hypotheekrente, dit op grond
van artikel 149a, tweede lid en onder a Bgfo ook zonder meer is toegestaan. In beide gevallen
is geen sprake van mogelijke sturing door een derde. De aanbieder onafhankelijke fee valt naar
onze mening niet onder de inducementregels (en balansregel etc.). FIDIN en de OvFD
verzoeken de AFM een dergelijke casus als voorbeeld op te nemen in deze leidraad
(bijvoorbeeld in hoofdstuk 5 als haar zienswijze bij stap 3).
Pagina 7:
Op deze pagina worden de inducementregels bekeken in verhouding met de balansregel.
Aangegeven wordt dat provisies eerst moeten worden getoetst aan de inducementregels en dat
indien de gehele provisie de toets doorstaat, de provisie vervolgens conform de balansregel
dient te worden uitbetaald. Naar de stellige mening van FIDIN en de OvFD zijn de
inducementregels in strijd met de balansregel. De inducementregels geven aan dat de provisie
in evenwichtige relatie moet staan met de inspanningen en de gemaakte kosten. Op dat
moment wordt een financiële dienstverlener dus voor zijn inspanningen passend beloond.
Indien die provisie vervolgens volgens de balansregel moet worden uitbetaald krijgt een
financiële dienstverlener niet conform zijn inspanningen betaald. Dit is in strijd met alle
bedrijfseconomische principes. De balansregel die voor een heel ander doel is gecreëerd krijgt
hiermee het karakter van een betalingsregeling. Het uitbetalen (en ontvangen van die betaling)
valt naar de mening van FIDIN en de OvFD gewoon onder de definitie van artikel 149a
verschaffen en ontvangen van provisie. De AFM geeft zelf ook al aan dat de inducementregels
en de balansregel niet altijd goed verenigbaar zijn met elkaar. FIDIN en de OvFD vinden dit
nog zwak uitgedrukt. De balansregel en inducementregels kunnen niet naast elkaar bestaan, ze
zijn absoluut onverenigbaar. Als twee bepalingen niet verenigbaar zijn, moet een van beide
regels wijken. Aangezien er voor wat betreft de balans bovendien geen level playing field is
met Mifid-producten, waarop de balans niet van toepassing is, adviseren wij de AFM om bij de
wetgever afschaffing van de balans te bepleiten.
5
Tevens willen we opmerken dat de beloningsregels, waaronder de balansregel, tot doel heeft te
voorkomen dat de bemiddelaar of adviseur die contact heeft met de klant, zich laat leiden door
andere factoren dan het belang van de klant. Serviceproviders hebben geen contact met de
klant en zijn niet specifiek betrokken bij de totstandkoming van het advies. Zij geven geen
sturing aan het advies van de bemiddelaar die, geheel zelfstandig en onder eigen
verantwoordelijkheid, advies geeft aan de consument. Ook zijn de balansregels voor een groot
aantal activiteiten die de serviceprovider verricht bedrijfseconomisch onverantwoord, omdat
een serviceprovider per definitie eenmalige werkzaamheden verricht, waarbij de
serviceprovider verder geen invloed heeft op het advies, het afsluiten van de overeenkomst of
het beheer van die overeenkomst.
Pagina 8:
Aangegeven wordt dat de verstrekker en de ontvanger van de provisie elkaar over en weer in
staat stellen om te voldoen aan de inducementregels. Dit zou volgens de AFM betekenen dat
de aanbieder zich moet inspannen om kennis te vergaren over de werkzaamheden die een
bemiddelaar verricht in het kader van de provisie, waarbij de tussenpersoon de aanbieder in
staat moet stellen om deze kennis te verkrijgen. FIDIN en de OvFD zijn van mening dat een
bemiddelaar zich niet hoeft te verantwoorden richting de aanbieder. Het kan niet zo zijn dat
een bemiddelaar inzage moet gaan verlenen aan een aanbieder in de kosten en inspanningen
die met een bepaald product zijn gemoeid. De bemiddelaar is een zelfstandige onderneming
die zich bedrijfseconomisch niet hoeft te verantwoorden richting zijn leverancier; de
aanbieder. Bovendien komt het regelmatig voor dat de aanbieder ook directe concurrent is van
de financiële dienstverlener. Laatstgenoemde zou dan zijn organisatieopzet en overige
concurrentiegevoelige gegevens aan zijn concurrent moeten geven. Dit gaat ons te ver.
Daarnaast zou een dergelijke inzage zowel voor de aanbieder als voor de bemiddelaar zeer
hoge administratieve lasten veroorzaken. Wij verzoeken de AFM deze te beperken tot het
strikt noodzakelijke en de volledige verantwoordelijkheid voor het naleven van de
inducementregels bij de ontvanger van de beloning, de bemiddelaar, te leggen. De aanbieder
heeft toch ook niet de plicht om na te gaan of de bemiddelaar de adviesregels heeft nageleefd,
maar uitsluitend de plicht om te controleren of de bemiddelaar is ingeschreven in het AFM
register.
Ook vragen wij ons af hoe de AFM dit ziet wanneer ook een serviceprovider in de
distributieketen is betrokken. Moet de aanbieder dan ook kennis vergaren over de
werkzaamheden die de serviceprovider verricht in het kader van de beloning die hij ontvangt?
Hoe gaat dit indien de serviceprovider een beloning van de aanbieder ontvangt, terwijl de
adviseur/bemiddelaar op basis van fee door de cliënt wordt betaald.
Pagina 8, laatste alinea, en pagina 9, eerste alinea (zienswijze AFM; stap 1):
De AFM geeft onder stap 1 (reikwijdte) aan dat wanneer de provisie enige afhankelijkheid
van, of relatie met, bemiddelen of adviseren inzake een complex product of een hypothecair
krediet heeft, de inducementregels van toepassing zijn. De AFM gaat daarmee verder dan de
CESR. De CESR geeft slechts aan dat het moeilijk is om buiten de inducementregels te blijven
wanneer sprake is van enige afhankelijkheid of relatie. Deze afwijking is naar onze mening
ongewenst en ook strijdig met het uitgangspunt van de AFM om haar leidraad te laten
aansluiten bij de leidraad van de CESR. De uitleg van de AFM op dit punt verdient
heroverweging.
6
Pagina 8/9:
Ter verduidelijking zou hier ook kunnen worden aangegeven dat stap 2 en 3 niet van
toepassing zijn op de beschreven situatie.
Pagina 9:
Partijen kunnen de inducementregels niet ontduiken door de werkzaamheden te bestempelen
als `uitbesteden'. FIDIN en de OvFD zijn absoluut tegen uitwijkmanoeuvres, echter zij wijzen
er wel op dat partijen als serviceproviders en franchiseorganisaties veel werkzaamheden
verrichten die niet onder het begrip bemiddelen zouden moeten vallen.
Net als in onze reactie op het Bgfo tweede tranche wijzen wij op de belofte die minister Bos
tijdens het algemeen overleg met de vaste commissie van Financiën op 6 november 2008 heeft
gedaan om de positie van de serviceproviders nader te onderzoeken.
Pagina 9:
De vergoeding die een bemiddelaar betaalt aan de leadgenerator voor het ontvangen van
contactgegevens bevat geen enkel risico van beloninggedreven kleuring van het advies door de
bemiddelaar. Dergelijke vergoedingen bevatten geen prikkel die de financiële dienstverlener
kunnen beïnvloeden bij het bemiddelen of adviseren van een financieel product.
Vrijwel alle handelingen van een bemiddelaar hebben wel enige afhankelijkheid van, of relatie
met, bemiddelen of adviseren inzake een complex product of hypothecair krediet. Dit is in vele
denkbare varianten de hoofddienst waaraan overige diensten ondergeschikt zijn. De
geldstromen staan soms in direct verband en soms in een ver(der) verwijderd verband van deze
hoofddienst, maar enig verband is doorgaans wel te leggen. De uitleg van de AFM dat de
vergoeding die de bemiddelaar betaalt aan de `leadgenerator' wel enige afhankelijkheid, of
relatie met, het bemiddelen heeft is naar onze mening veel te breed. Hierdoor is het mogelijk
dat niet alleen leads maar ook allerlei andere betalingen moeten worden getoetst aan de
inducementregels en transparant moeten worden gemaakt. Ook dit leidt tot een
onverantwoorde stijging van de administratieve lasten.
Pagina 11, tweede alinea (zienswijze AFM; stap 5):
De AFM geeft als haar zienswijze bij stap 5 aan dat de AFM aansluit bij de factoren waarvan
de CESR aangeeft dat ze relevant zijn bij deze beoordeling. De CESR geeft in haar
Recommendation 4 aan dat de door haar genoemde factoren behulpzaam kunnen zijn om vast
te stellen of arrangementen van een financiële dienstverlener consistent zijn met de test in (a)
in paragraaf 13. Kortweg betekent dit dat de CESR deze factoren noemt als hulpmiddelen om
stap 4 en stap 5 te doorlopen (dus niet alleen stap 5). De door de AFM geformuleerde
indicatoren wijken, zonder deugdelijke motivering, af van de door de CESR beschreven
factoren. Wij betreuren het dat de AFM ervoor heeft gekozen om Bijlage 3 van concept
visiedocument beleggingsondernemingen en provisies niet in verbeterde en meer uitgebreide
vorm op te nemen. Naar het oordeel van de AFM wordt aangesloten bij de 5 factoren van de
CESR en dienen de 5 factoren gebruikt te worden voor de onderbouwing van de
toelaatbaarheid van provisiestructuren. Wij stellen vast dat er nauwelijks sprake is van
aansluiting is bij de factoren van de CESR. Wij zijn van mening dat een betere aansluiting
wenselijk is en eventuele afwijkingen goed gemotiveerd dienen te worden.
7
Pagina 11:
Ten aanzien van provisie die de kwaliteit van dienstverlening ten goede komt, stelt de AFM
dat dit op collectief niveau moet worden beoordeeld. FIDIN en de OvFD zijn het met deze
visie eens, echter stellen ook vast dat daarmee de opvatting van de AFM strijdig is met het nu
voorliggende voorstel tot wijziging van het Bgfo dat alleen nog transactiegerelateerde provisie
toelaat.
Daarnaast geeft de AFM aan, dat bij de toetsing van de norm of een provisie geen afbreuk doet
aan de verplichting van een financiële dienstverlener om zich in te zetten voor de belangen van
de cliënt, wel naar de individuele klantrelatie wordt gekeken. Voor de eenduidigheid in de
guidance van de AFM stellen FIDIN en de OvFD voor om de inducementregels uitsluitend op
collectief niveau (ondernemingsniveau) toe te passen. Dit past ook in de CESR
Recommendations van mei 2007 (Ref: CESR/07-228b) waarin CESR onder meer stelt (pagina
8): "Further, CESR considers that such payments may also benefit other client or groups of
clients apart from the particular client that is receiving the investment service; in this case the
requirement to enhance the quality of the relevant service to the client is met at the level of the
service, provided that the other clients or groups of clients are receiving such a service."
Pagina 11/12:
FIDIN en de OvFD zien niet hoe in de praktijk op voorhand een inschatting kan worden
gemaakt of een provisie een evenwichtige relatie heeft met de kosten en inspanning. Daarbij
komt dat deze inschatting weer niet op individueel klantniveau hoeft te worden gedaan, in
tegenstelling tot de norm om in het belang van de klant te werken.
De visie dat een doorlopende vergoeding in beginsel een relatie dient te hebben met kosten en
inspanningen van de financiële dienstverlener, impliceert dat de inducementregels op
gespannen voet staan met de balansregel ten aanzien van de verplichte maximale verhouding
tussen afsluit- en doorlopende provisie. Naar wij begrijpen deelt de AFM dit standpunt.
Met betrekking tot deze indicator 3 geldt ook, dat deze niet aansluit bij factor 3 van CESR. De
CESR factor bevat (in het geheel) geen afweging met betrekking tot een gebruikelijke
marktpraktijk, zodat de AFM dus zelfstandig een nieuwe norm introduceert.
De AFM laat verder na, aan te geven wat zij verstaat onder "de gebruikelijke marktpraktijk" en
"(sterk) afwijken", waarmee deze toets wel zeer subjectief wordt. De AFM geeft geen verdere
argumentatie.
Verder is de bedrijfseconomische grondslag van dit deel van de redenering van de AFM zwak.
Enerzijds stelt de AFM dat de (hoogte van de) provisie gerelateerd moet zijn aan (de hoogte)
van de gemaakte kosten en de geleverde inspanningen, anderzijds stelt zij dat de provisie
grosso modo conform de gebruikelijke marktpraktijk moet zijn. Indien een bemiddelaar echter
zijn processen beter op orde brengt (efficiëntie) en daardoor de kosten verlaagt dan ontstaat er
mogelijk een discrepantie tussen de gebruikelijke marktpraktijk van de provisie en de mate
waarin de provisie gerelateerd is aan de gemaakte kosten en de geleverde inspanningen. Op dat
moment lopen de eisen van de AFM uiteen en is de vraag welke eis prevaleert. Mag een
bemiddelaar een provisie in lijn met de gebruikelijke marktpraktijk ontvangen die niet
(voldoende) in relatie staat met de gemaakte kosten en inspanningen? Of wordt een
bemiddelaar (in economische zin) gestraft voor een efficiënt optuigen van de processen in zijn
organisatie? Uit het stuk van de AFM valt dit niet op te maken.
8
Ten aanzien van indicator 5, willen we benadrukken dat het merendeel van het intermediair
uitsluitend op provisiebasis werkt. In dat geval is het afwegen van afhankelijkheid van een
bepaalde beloningsvorm niet van belang.
De aanbeveling van de AFM om in het beleid van een financiële dienstverlener inzake
inducements voor elke provisiestructuur een onderbouwing te maken van de toelaatbaarheid,
beschouwen wij ook als een aanbeveling die niet wettelijk kan worden afgedwongen, nu deze
`aanbeveling' geen wettelijke grondslag kent. Hij mag naar onze mening dan ook niet tot norm
worden verheven. Deze aanbeveling leidt bovendien weer tot een verdere verhoging van de
administratieve lasten.
Pagina 13:
Met het daar beschreven voorbeeld, belemmert de AFM naar onze mening teveel de vrije
marktwerking. Hiermee wordt in feite de spread of business per kantoor gevraagd, terwijl het
feitelijk moet gaan of een provisie de inducementtoets kan doorstaan. Door de te beoordelen
provisie in relatie met andere provisie van andere aanbieders te plaatsen, wordt de
inducementnorm zwaarder geïnterpreteerd, hetgeen naar onze mening in strijd is met CESR-
recommendations. Het is mogelijk dat die ene aanbieder met 4% provisie voor de klant een
beter product oplevert.
Pagina 13, vierde en vijfde alinea (zienswijze AFM; stap 5, indicator 5):
Met betrekking tot indicator 5 van de AFM geldt ook dat deze niet aansluit bij factor 5 van de
CESR. Waarom niet correct aansluiten bij de leidraad van de CESR? Toetsen conform de
leidraad van de CESR betekent toetsen van de aard van de provisie en de omstandigheden
waaronder de provisie wordt verschaft of ontvangen en of er andere voorwaarden aan de
provisie verbonden zijn.
Pagina 14, laatste alinea, en pagina 15, eerste en tweede alinea (zienswijze AFM; niet-
geldelijke vergoedingen):
De paragraaf over niet-geldelijke vergoedingen is nog niet definitief. Wij nemen aan dat deze
paragraaf van zodra hij gereed is, ons ter beoordeling wordt voorgelegd.
Pagina 15, vierde alinea:
De AFM heeft verzuimd om de niet-geldelijke vergoedingen uit de opsomming van
voorbeelden te halen, omdat hierover ook geen voorbeelden zijn gegeven.
Pagina 17:
Het valt ons op dat bij indicator 3 alleen wordt gesproken over afsluitprovisie en niet over
provisie in brede zin. Betekent dit dat indicator 3 ook alleen geldt voor afsluitprovisie?
Ten aanzien van indicator 4 vragen wij ons af of het feit dat een product binnen hetzelfde
concern wordt afgesloten (bijvoorbeeld Rabobank Interpolis, Nationale Nederlanden RVS)
of dat een financiële dienstverlener een product afsluit bij een aanbieder die aandelen heeft
binnen zijn bedrijf, betekent dat de onderlinge provisie een strengere inducementtoets moet
doorstaan? De uitleg van de AFM bij deze indicator is onduidelijk.
9
Pagina 19 voorbeeld 4 en pagina 20:
Hier staat dat in de toelichting op artikel 149a Bgfo staat vermeld dat omzetgerelateerde
provisies niet in het belang zijn van de cliënt en derhalve niet langer zijn toegestaan. De AFM
gaat hier voorbij aan het feit dat in de toelichting op het Bgfo d.d. 20-02-2009 wordt
aangegeven `dat het denkbaar is dat de aanbieder een inschatting maakt van de via een
tussenpersoon te verwachten omzet of het aantal producten dat hij via een bemiddelaar denkt
te verkopen'. Een volumecomponent die gebaseerd is op nog te realiseren omzet en
voorafgaand aan het realiseren van deze omzet wordt uitbetaald, blijft naar onze opvatting dan
ook mogelijk. Deelt de AFM deze opvatting?
Pagina 20, voorbeeld 6:
Hierin staat dat `bij het beoordelen of de provisie die de aanbieder betaalt voldoet aan de
inducementregels de fee-betaling in ogenschouw genomen dient te worden en dat de
tussenpersoon en aanbieder elkaar hierover dienen te informeren'. Het is naar onze mening
niet gepast om te eisen dat de tussenpersoon de aanbieder informeert over de fee die hij aan
een klant vraagt. Zoals al eerder gesteld bij pagina 8 is de bemiddelaar een zelfstandige
onderneming die zich bedrijfseconomisch niet hoeft te verantwoorden richting zijn leverancier,
de aanbieder die ook zijn directe concurrent kan zijn. Ook de administratieve last die een
dergelijke inzage zowel voor de aanbieder als de bemiddelaar veroorzaakt is zeer hoog.
Pagina 21:
FIDIN en de OvFD zijn het oneens met de opstelling van de AFM dat financiële
dienstverleners de voorgestelde maatregelen moeten treffen om te kunnen aantonen dat is
voldaan aan de inducementregels. Wij zien de inducementregels als een toetsing achteraf, als
er sprake is van provisiegedreven misselling, waarbij het de eigen verantwoordelijkheid is voor
de ondernemer om te bepalen of dit vooraf in een procedure wordt neergelegd. De aanbeveling
dat de financiële dienstverlener in zijn beleid inzake inducements voor elke provisiestructuur
per product(soort) een onderbouwing van de toelaatbaarheid maakt is opnieuw een enorme
extra administratieve last. FIDIN en de OvFD hebben bezwaar tegen het opleggen van deze
extra administratieve last aan het intermediair.
In het stuk wordt bij het antwoord op de vraag of een provisie "passend" is, geen rekening
gehouden met de wettelijk verplichte terugboekregeling waarbij de bemiddelaar de ontvangen
afsluitprovisie naar rato moet terugbetalen indien de overeenkomst binnen vijf jaar na
totstandkoming door onnatuurlijk verval wordt beëindigd. De terugboekregeling kan zeker in
combinatie met de balans tot gevolg hebben dat de inspanningen van het intermediair niet
(volledig) worden beloond. Onze argumenten hiervoor staan duidelijk vermeld in onze reacties
op het Bgfo, waarin we al op de ongewenste effecten van het doorvoeren van de balans en
terugboekingregeling hebben gewezen.
Tevens wordt niet meegenomen dat de bemiddelaar die bij de totstandkoming van de
overeenkomst inzake een complex product provisie van de aanbieder ontvangt, mogelijk
diverse andere klanten heeft geadviseerd waarvoor hij geen inkomsten heeft ontvangen. Naar
de mening van FIDIN en de OvFD zijn dit relevante vragen bij de vaststelling of een
ontvangen provisie `passend' is. Met de introductie van deze norm zou derhalve ook de
wettelijke regeling van het terugboekingsrisico moeten worden afgeschaft. Ook in deze het
verzoek aan de AFM om dit bij de wetgever te bepleiten. FIDIN en de OvFD zullen dit
pleidooi ook zelf houden.
10
Federatie Fidin