Ministerie van Defensie
Ministerie van Defensie
Postbus 20701
2500 ES Den Haag
Telefoon (070) 318 81 88
Fax (070) 318 78 88
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Plein 2
2511 CR Den Haag
Datum 19 juni 2009
Ons kenmerk D/2009009694
Onderwerp Antwoorden op vragen van het lid Eijsink (PvdA) over de
nazorg van militairen na terugkomst van missie
Hierbij bied ik u de antwoorden aan op de vragen van het lid Eijsink (PvdA) over de nazorg
van militairen na terugkomst van missie (ingezonden 29 mei 2009 met kenmerk
2009Z10088).
DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE
drs J.G. de Vries
Pagina 1/6
Ministerie van Defensie
Vragen van het lid Eijsink (PvdA) aan de staatssecretaris van Defensie over de nazorg
van militairen na terugkomst van missie (ingezonden 29 mei 2009 met kenmerk
2009Z10088).
1
Bent u bekend met de artikelen `Ouders marinier bekritiseren nazorg Defensie' 1),
`Zoon gewelddadig terug van missie' 2) en `Ouders marinier laken nazorg Defensie' 3)?
Ja.
2
Is het gebruikelijk dat een ontslagcommissie `alvast een dossier' aanlegt over een zaak
terwijl deze zich nog onder de rechter bevindt en het dus mogelijk is dat betrokken
(militair) ambtenaar wordt vrijgesproken van enig kwalijk handelen? Zo ja, kunt u nader
toelichten waarom u dit wenselijk/noodzakelijk acht?
Het komt voor dat bij een militair die zich schuldig heeft gemaakt aan een strafbaar feit ook
het voornemen bestaat hem wegens wangedrag te ontslaan. Het is in dergelijk geval niet
nodig om te wachten met het nemen van een beslissing over het ontslag totdat in de
samenhangende strafzaak een uitspraak is gedaan. In de regel is wachten zelfs onjuist, zoals
blijkt uit de jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep, bijvoorbeeld CRvB14 maart
1989, TAR 1989, nr. 102: "De Raad wil niet uitsluiten dat bijzondere redenen in een
voorkomend geval aanleiding kunnen geven het verloop van een strafrechtelijke procedure
en het vonnis, waarin die procedure resulteert, af te wachten. Als algemene beleidslijn acht
de Raad een dergelijke gang van zaken echter, vooral ook gelet op de gescheiden
verantwoordelijkheden van de strafrechter enerzijds en van het hanteren van tuchtrechtelijke
maatregelen bevoegde gezag anderzijds, onaanvaardbaar". Slechts in bijzondere gevallen
kan het beter zijn te wachten met het nemen van een rechtspositionele beslissing.
3
Hoe beoordeelt u de schadelijke psychische gevolgen die ingangzetting van een
ontslagprocedure kan hebben voor betrokken (militair) ambtenaar?
Pagina 2/6
Ministerie van Defensie
Staan deze gevolgen in verhouding tot de redenen om te kiezen voor het ingangzetten
van een ontslagprocedure, zelfs wanneer een zaak zich nog onder de rechter bevindt?
Voor de meeste mensen geldt dat een ontslagprocedure hun gemoedstoestand beïnvloedt.
De betrokken militair is, in aanwezigheid van zijn raadsman, gehoord door een hoor- en
adviescommissie ("ontslagcommissie"). Deze commissie heeft tot taak de militair te horen
over gedragingen die mogelijk voor het bevoegd gezag aanleiding kunnen zijn hem te
ontslaan en daarover het bevoegd gezag te adviseren. Ten overstaan van de hoor- en
adviescommissie zijn door betrokkene noch door zijn raadsman bijzonderheden gemeld die
betrekking hebben op de psychische toestand van betreffende militair in relatie tot zijn
uitzending naar Tsjaad. Evenmin zijn dergelijke bijzonderheden de commissie op andere
wijze gebleken.
In het geval de betrokken militair hulp zou hebben gezocht, kunnen daar, gezien de
privacywetgeving, zonder diens toestemming geen nadere mededelingen over worden
gedaan.
4
Bent u bekend met het onderzoek waarnaar advocaat Ruperti verwijst en waaruit zou
blijken dat militairen na terugkeer nog enige tijd in een toestand van `verhoogde
spanning, paraatheid, waakzaamheid zijn of in de gevechtsmodus blijven staan'? Zo ja,
op welke manier wordt hier tijdens het traject na uitzending door u aandacht aan
besteed?
Ja, zie ook antwoord op vraag 6.
5
Bent u bereid nader onderzoek uit te laten voeren naar de effecten van uitzendingen op
de psychische toestand van betrokken militairen na terugkomst, en aan de hand van
de resultaten van dit onderzoek het huidige nazorgtraject tegen het licht te houden? Zo
nee, waarom niet?
Pagina 3/6
Ministerie van Defensie
In het onderzoek PRISMO worden in totaal ongeveer 1.000 mensen in de komende jaren
gevolgd ten aanzien van het ontwikkelen van klachten die een mogelijke relatie met de
uitzending hebben. Als daaruit gezichtspunten naar voren komen die relevant zijn voor de
zorg en nazorg zullen die worden opgenomen in de lopende zorg- en nazorgprogramma's.
Verder wordt het nazorgtraject voortdurend opnieuw bezien en zo nodig aangepast op basis
van vraagstellingen uit de praktijk en ontwikkelingen in de wetenschap.
6
Kunt u een nadere beschrijving geven van het traject dat uitgezonden militairen in het
algemeen, en de mariniers die het afgelopen jaar zijn uitgezonden naar Tsjaad in het
bijzonder, (hebben) doorlopen?
Militairen doorlopen in voorbereiding op een missie een uitgebreid opwerkprogramma
conform de aanwijzingen van de Commandant der Strijdkrachten.
Beide detachementen mariniers die deelnamen aan EUFOR TSJAAD hebben ter
voorbereiding op hun uitzending een opwerktraject gevolgd, waarbij naast militaire
basisvaardigheden, ook aandacht is geschonken aan missiespecifieke aspecten. Hiervoor is
bij de School voor Vredesoperaties een scholingsprogramma gevolgd, waarin onderstaande
onderwerpen aan bod kwamen:
· Culturele Achtergrond Informatie
· Rechtspositie
· Hygiëne & Preventieve Gezondheidszorg
· Macht & ethiek
· Mediavoorlichting
· Stress & Trauma
· Actuele informatie
· Contra Inlichtingen & Veiligheid
· Rules of Engagement
· Bedrijfsmaatschappelijk Werk (MDD)
· Ammunition Awareness
Pagina 4/6
Ministerie van Defensie
Bovendien hebben beide detachementen ter afsluiting van hun opwerktraject een
integratieoefening uitgevoerd, waarbij diverse scenario's en incidenten zijn beoefend.
Voor het eerste detachement is op 11 april 2008 een zorgplan gemaakt waarin alle
zorgaspecten voor zowel de militairen als het thuisfront zijn vastgelegd. Hierbij gaat het om
zorg voor, tijdens en na de uitzending. Op 9 mei 2008 is in Doorn een thuisfrontinformatiedag
georganiseerd waar militair en thuisfront informatie hebben gekregen over de missie en over
het zorgsysteem bij Defensie. Voorafgaand aan deze informatiedag heeft iedere militair van
het detachement op zijn huisadres een informatiebrochure ontvangen. Tijdens de missie is
voor het thuisfront op 20 september 2008 in Doorn een contactdag georganiseerd. Tijdens
deze "midtermdag" is informatie gegeven over de actuele situatie in het missiegebied en heeft
het thuisfront beeldmateriaal gezien van de eenheid. Daarnaast heeft een psycholoog van de
Militaire Geestelijke Gezondheidszorg een presentatie gehouden over de processen die zich
kunnen afspelen in de thuissituatie na terugkeer van de militair. Iedere 1e relatie van de
militairen is voor deze dag uitgenodigd.
Aan het eind van de missie is de eenheid op 20 oktober 2008 via Kreta teruggekeerd. Op
Kreta heeft men een periode van twee dagen kunnen wennen aan de overgang van
missiegebied naar thuissituatie. Tijdens deze twee dagen hebben alle leden van de eenheid
met hun organieke groep deelgenomen aan een groepsadaptatiegesprek. Tijdens dit
gesprek, onder leiding van een ervaren militair gespreksleider en met begeleiding van een
bedrijfsmaatschappelijk werker, zijn geen bijzonderheden geconstateerd. Daarnaast is, zoals
altijd bij uitgezonden eenheden van het Commando Zeestrijdkrachten (CZSK), vlak voor
vertrek naar Kreta door de arts van het detachement aan alle militairen een korte vragenlijst
uitgedeeld. Deze vragenlijst heeft tot doel om een eventuele zorgvraag (medisch en
psychosociaal) te identificeren. Voor acute vragen was medische en psychosociale hulp op
de adaptatielocatie in Kreta aanwezig. Bij de geretourneerde vragenlijsten van shift 1 zat één
hulpvraag voor de tandarts en één vraag over mogelijke stofbelasting.
Na het verlof heeft betrokkene op 3 december 2008 een individueel terugkeergesprek gehad
met een bedrijfsmaatschappelijk werker. Dit terugkeergesprek is niet na 12 tot 16 weken na
de missie gehouden. Om operationele redenen is dit gesprek tijdens een afwikkelweek
gehouden. In deze afwikkelweek zijn ook medische zaken gecontroleerd.
Pagina 5/6
Ministerie van Defensie
Op 4 december 2008 vonden, zoals altijd bij uitgezonden eenheden van het CZSK,
nazorggesprekken met een arts plaats. Ook betrokken militair heeft op 4 december een
nazorggesprek gehad met de arts. Tijdens deze gesprekken worden eventuele
gezondheidsproblemen naar aanleiding van de uitzending in kaart gebracht. Wanneer daar
reden voor is, wordt een militair doorverwezen. Bij zes militairen werden geringe medische
bijzonderheden genoteerd. Deze bijzonderheden waren van voorbijgaande aard en betroffen
lichamelijke klachten.
In april 2009 is door de afdeling gedragswetenschappen van Defensie een vragenlijst
verzonden aan militairen en thuisfront. Het invullen hiervan is niet verplicht. Deelname aan
adaptatiegesprekken en terugkeergesprekken zijn in het kader van de personeelszorg wel
verplicht.
7
In welke mate is er tijdens het traject na uitzending sprake van een plicht te laten
onderzoeken of, en zo ja welke, psychische effecten een missie op de militair heeft
gehad?
Naast de mogelijkheden voor de militair om in de door de Defensie aangeboden of door
hemzelf geïnitieerde contacten met hulpverleners eventuele problemen aan de orde te
stellen, kan de commandant, wanneer er op goede gronden wordt verondersteld dat zijn
lichamelijke of geestelijke gesteldheid een beletsel vormt om naar behoren dienst te
verrichten, de opdracht geven om een geneeskundig onderzoek uit te doen voeren. Zoals
ook in vraag 6 is gemeld, zijn adaptatiegesprekken (bij einde van de uitzending) en
terugkeergesprekken (ongeveer drie maanden na de uitzending) en specifieke medische
controles (zoals tuberculosescreening) een verplichte activiteit. Het invullen van de
nazorgvragenlijst die zes maanden na uitzending wordt aangeboden, geschiedt op basis van
vrijwilligheid.
1) Trouw, 23 mei 2009
2) Algemeen Dagblad, 23 mei 2009
3) www.telegraaf.nl, 22 mei 2009
Pagina 6/6
---- --