Tijdelijke Commissie Innovatie en Toekomst Pers
- Rapport
- Samenvatting: De Volgende Editie
Rapport
* De bevindingen:
* Samenvatting: De Volgende Editie
*
* De aanbevelingen omtrent:
* Fiscaliteit
* Wet- en regelgeving
* Media- en communicatiebeleid
* Innovatiebevordering
* Onderzoek
Samenvatting: De Volgende Editie
`The world we have to deal with is out of reach, out of sight, out
of mind. It has to be explored, reported, imagined.'
(Walter Lippmann, Public Opinion, 1922).
`De krant is niet meer wat hij geweest is'.
Anno 2009 voelt de krant de gevolgen van de economische crisis.
Wanneer het tij economisch tegenzit, ervaren de advertentiemarkt en de
media die erop drijven, daar direct de effecten van. Het wegvallen van
advertentie-inkomsten slaat diepe wonden in de printsector.
Tegelijkertijd kampen de meeste Nederlandse dagbladenconcerns met de
naweeën van eerdere bedrijfsstrategische manoeuvres. Terwijl de meeste
kranten in 2008 nog rendabele bedrijven waren, vinden er nu
bezuinigingen en ontslagen plaats. Titels vrezen voor hun bestaan. De
huidige crisis van de krant is echter niet louter conjunctureel. De
economische tegenwind legt vooral de structurele problemen bloot die
de positie van de krant aantasten.
Dagbladen vinden minder aansluiting bij het publiek dan vroeger. De
meeste oplages dalen al jaren. Naast het lezen van (gratis) kranten,
stellen vooral jongeren hun informatiemenu steeds vaker samen uit het
uitgebreide aanbod van televisie, mobiele diensten en internet. De
alternatieven voor de krant zijn talloos en in de meeste gevallen
gratis toegankelijk. De vraag naar nieuws, achtergronden, duiding en
opinie blijft groot. Door digitalisering en convergentie zijn de
mogelijkheden voor nieuwkomers toegenomen. De lage distributiekosten
van internet hebben toegangsdrempels tot de markt verlaagd. Bij
belangrijke gebeurtenissen spelen online informatiediensten, sociale
netwerksites, bloggers, `twitterazzi' en burgers een steeds grotere
rol. Traditionele nieuwsproducenten zijn niet langer zeker van hun
positie en moeten zich in dit veranderende landschap opnieuw bewijzen.
Dat vergt een grote aanpassing en levert onzekerheden op.
Videofragmenten bij dit onderwerp:
* Interview Gerard Dielessen
* Interview Joris van Lierop en Michiel Buitelaar
* Interview Arendo Joustra
* Interview Henk Blanken
* Interview Kees Zegers
* Interview Henny Everts en Gert Bielderman
* Interview Jan de Roos
Tegelijkertijd is de relatie tussen de bestaande journalistiek en
samenleving verzwakt. De binding tussen burgers en kranten is minder
vanzelfsprekend. De bestaande journalistiek heeft daar nog geen
sluitend antwoord op gevonden. Sommige strategische posities in het
digitale nieuwsveld zijn inmiddels ingenomen door andere organisaties
dan kranten of hun uitgevers, met modellen die structureel afwijken
van het gekende exploitatiemodel van de printmedia. Ook komen de
kranten in het brede digitale speelveld andere traditionele
mediapartijen tegen, zoals de omroepen. Door de toegenomen
convergentie heeft de krant meer concurrentie dan ooit. Vanwege het
weglopen van de lezers en de bijzondere mogelijkheden van internet
gebruiken ook adverteerders nieuwe kanalen om hun publiek te bereiken.
Waar mogelijk proberen kranten mee te surfen op de digitale golf. Ze
bieden zonder uitzondering een website aan met actueel nieuws en
achtergrondinformatie. Maar omdat het concurrentieveld op het internet
structureel verschilt van de wereld van papier, moeten ze hun digitale
aanbod voor een groot deel gratis ter beschikking stellen. Voor de
uitgevers zijn de websites in veel gevallen een kostenpost, omdat een
substantiële online advertentie markt ontbreekt. In bezoekersaantallen
worden de websites veelal voorbijgestreefd door online nieuwsdiensten
als Nu.nl en aggregatiediensten als Google News. Toch spelen dagbladen
nog steeds een belangrijke rol in het netwerk van nieuwsproductie.
Online nieuwsdiensten kopen hun nieuws in bij een van de belangrijkste
nieuwsleveranciers van Nederland, het ANP. Dat kan mede bestaan
vanwege de contracten die het met kranten heeft, ooit de belangrijkste
aandeelhouders van dit persbureau. Aggregatiediensten grazen het web
af en maken gebruik van de RSS feeds van kranten, opiniebladen,
nieuwsbladen en van andere media, om een constante stroom van
berichten naar gebruikers door te sturen. Ook vormen nieuwsberichten
en artikelen uit kranten belangrijke grondstoffen voor online
discussies van onder andere bloggers. Nieuwe spelers op de nieuwsmarkt
zouden aanzienlijk slechter presteren zonder de journalistieke
infrastructuur die is gestoeld op de printmedia. De wijze waarop
nieuwe spelers van dit bestaande netwerk gebruik maken, levert de
kranten, nieuws- en opiniebladen echter geen nieuwe inkomsten op. Dit
is geen duurzaam model. Daarom is innovatie op allerlei vlakken
noodzakelijk. Regionaal is de situatie urgenter en lijken de gevolgen
acuter in te grijpen dan op landelijk niveau. De markten waarop
regionale dagbladen moeten opereren zijn beperkter; de teruggang in
oplages en advertentieomzet wegen daarom zwaarder. Bovendien bestaan
er in de regio minder media die de noodzakelijke rol van de pers in de
democratie kunnen invullen. Zowel landelijk als regionaal worden
printmedia gedwongen tot meer efficiëntie en is innovatie één van de
belangrijkste strategische antwoorden.
Uit de hierboven omschreven situatie zijn drie opgaven af te leiden:
* Door middel van innovatie van het bestaande traditionele
(papieren) exploitatiemodel, de neergaande lijn in omzet
vertragen, tot staan brengen of zelfs ombuigen.
* Ontwikkeling van een hefboom om de bestaande kracht van de
papieren merken te gebruiken voor de ontwikkeling van een sterke
positie online.
* Innoveren van de journalistieke praktijk, om de relatie tussen
journalistiek en samenleving te verbeteren en te versterken, zowel
voor wat betreft aard en inhoud van de journalistieke producten
als de ingezette instrumenten en media (online en print of een
combinatie van beide).
Videofragmenten bij dit onderwerp:
* Interview Joris van Lierop en Michiel Buitelaar
* Interview Thomas Bruning
* Interview Thomas Bruning
* Interview Arendo Joustra
* Interview Henk Blanken
* Interview Mirjam Karmiggelt
* Interview Mirjam Karmiggelt
* Interview Erik van Gruijthuijsen
De commissie is primair geïnteresseerd in de toekomst van de
journalistiek en de rol die ze speelt in ons democratisch bestel, al
is ze uiteraard niet ongevoelig voor het economisch belang van de
sector. Het gevaar bestaat dat in de huidige transitiefase schade
ontstaat aan de journalistieke infrastructuur met gevolgen voor het
democratische bestel die niet worden opgevangen door nieuwe vormen en
online constellaties.
De commissie heeft zich hierover gebogen en komt in dit rapport met
een reeks van adviezen aan de uitgeverijsector, de journalistiek en de
overheid. Die adviezen beogen de innovatie in het printmodel te
stimuleren, met betere marktresultaten en wellicht marktgroei tot
doel. Anderzijds heeft de commissie gezocht naar aanknopingspunten
voor bestendiging van de journalistieke infrastructuur in het nieuwe
digitale domein, liefst gepaard aan innovatie van de journalistiek
zelf, resulterend in een versterking van de relatie met het publiek.
Om de maatschappelijke rol en betekenis van de journalistiek te
ondersteunen, adviseert de Tijdelijke Commissie Innovatie en Toekomst
Pers de overheid om de dagbladsector te helpen bij een grondige
sanering van de grafische tak en herstructurering van distributie.
Hierdoor zal de krant nog geruime tijd kunnen renderen, zelfs in een
krimpende markt. Fiscale maatregelen en aanpassing van wet- en
regelgeving kunnen daarin een belangrijke rol spelen.
Voorts bepleit ze een verruiming van de mogelijkheden tot samenwerking
tussen de dagbladen, opiniebladen en nieuwsbladen aan de ene kant en
de publieke omroep aan de andere, vooral bij de ontwikkeling van
online diensten. Voor de commerciële omroepen bestaan reeds
uitgebreide mogelijkheden tot samenwerking. Die krijgt slechts in
beperkte mate vorm omdat er relatief weinig journalistieke producties
bij de commerciële omroepen gemaakt worden, al zijn ze er wel
degelijk.1 Vergaande samenwerking in een convergerend medialandschap
tussen uitgevers en omroepen komt de kwaliteit van het
informatieaanbod en de vitaliteit van de mediasector ten goede. Nieuwe
en al bestaande online initiatieven kunnen bij deze samenwerking
aansluiten.
Daarnaast vraagt de commissie specifieke aandacht voor de kwaliteit
van de journalistieke infrastructuur en adviseert ze een groot deel
van de publieke innovatiemiddelen voor de verkenning daarvan te
bestemmen.
De commissie stelt tenslotte dat de situatie in de regio bijzondere
aandacht verdient. Hulp bij sanering en crossmediale samenwerking
kunnen ook de regionale journalistiek behulpzaam zijn. Aanvullend
daaraan oppert de commissie de mogelijke oprichting van regionale
mediacentra waar publieke en private regionale en lokale media
innovatief kunnen samenwerken aan berichtgeving in de regio.
Videofragmenten bij dit onderwerp:
* Interview Arendo Joustra
* Interview Henk Blanken
* Interview Henny Everts en Gert Bielderman
* Interview Jan de Roos
De commissie stelt voor de stimulering van innovatie in de printmedia
te beleggen bij het Stimuleringsfonds voor de Pers, dat daarvoor ten
dele een nieuwe taak krijgt. Aan de ene kant werkt het fonds aan de
innovatie van de journalistieke productie en infrastructuur. Het zal
daarbij vooral gaan om inhoudelijke innovatie en de ontwikkeling van
nieuwe concepten in print en crossmediaal. Anderzijds krijgt het fonds
de taak om innovatie op het terrein van exploitatie en distributie te
onderzoeken en te bevorderen. Dit dient in samenwerking met de sector
en waar mogelijk met kennisinstellingen te gebeuren. Investeringen in
deze projecten door het fonds geschieden op basis van matching funds
door de sector. De commissie wil voor deze beide taken de bestaande
middelen van het Stimuleringsfonds inzetten, aangevuld met de acht
miljoen euro die de Minister in ieder geval voor de duur van de
huidige kabinetsperiode heeft toegezegd. De commissie adviseert verder
het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten in de stimulering van
innovatie in de printmedia te betrekken.
De commissie ziet er bewust van af zelf met voorstellen te komen voor
de precieze bestemming van de door de Minister beschikbaar gestelde
acht miljoen euro. Ze is er gedurende haar opdracht van overtuigd
geraakt dat de sector met structurele problemen kampt, die
uiteindelijk met structurele oplossingen verholpen moeten worden.
Tijdelijke maatregelen kunnen de transitie begeleiden. Maar ook deze
maatregelen dienen in samenspraak met betrokkenen in de sector tot
stand te komen.
Voorts adviseert de commissie om verdere stimulering van innovatie in
de journalistiek en de journalistieke productie en exploitatie
tijdelijk te bekostigen uit een opslag van enkele euro's per jaar op
de kosten van de internetaansluiting voor de Nederlandse huishoudens.
Juist omdat er in de huidige fase van ontwikkeling van het web en het
aanbod van nieuws daarop, nog geen verdienmodellen zijn ontwikkeld én
omdat er desalniettemin door de alomtegenwoordigheid van nieuws
belangrijke maatschappelijke waarde wordt gecreëerd, vindt de
commissie dat voor de ontwikkeling van nieuwe modellen en concepten
tijdelijk een dergelijke bijdrage van de internetgebruiker gevraagd
kan worden. Op deze wijze wordt duidelijk dat, ook wanneer diensten
gratis toegankelijk zijn, er toch op de een of andere wijze, door deze
of gene kosten voor zijn gemaakt. Haalbaarheid en realisatie van een
dergelijke opslag moeten onderzocht worden. In de uitwerking van de
adviezen is vooralsnog geen rekening gehouden met de opbrengsten uit
een dergelijke heffing.
De commissie heeft de hierboven in algemene termen omschreven adviezen
uitgewerkt in een aantal aanbevelingen voor de overheid. Hieronder
worden de adviezen uiteengezet in de categorieën: fiscaliteit, wet- en
regelgeving, media- en communicatiebeleid, innovatiebevordering en
onderzoek. Hierbij moet benadrukt worden dat de overheid niet bij
machte is om de sector in haar eentje te redden - zij speelt slechts
een faciliterende en ondersteunende rol. Er wordt dan ook een stevige
bijdrage verwacht van de sector zelf.
* Dicussier mee: Samenvatting: De Volgende Editie
U kunt hier direct het gehele rapport downloaden (.PDF bestand)
Zie het origineel