TNO

29 juni 2009

Sociale netwerken: burger streeft overheid voorbij

Sociale netwerken op het internet, van Facebook tot de klokkenluiderssite Wikileaks, brengen wereldwijd miljoenen mensen bij elkaar. Wat is de positieve en negatieve invloed van dit fenomeen, ook wel aangeduid als social computing? Welke lessen kunnen overheden hieruit trekken? Vragen die het onderzoekscentrum IPTS van de Europese Commissie neerlegde bij TNO, dat met het Deense instituut DTI een uitvoerig rapport hierover publiceerde.

Twee jaar geleden deden TNO, DTI en TU Delft onderzoek voor het IPTS, naar de toekomst van eGovernment en de rol van ICT hierin. 'We hebben met DTI in verschillende Europese projecten samengewerkt. Momenteel voeren we met hen bijvoorbeeld ook een onderzoek uit voor de Europese Commissie naar de progressie die Europese overheden hebben gemaakt op het gebied van eGovernment. We doen voor IPTS en de Europese Commissie ook onderzoek naar andere aan ICT gerelateerde onderwerpen, bijvoorbeeld independent living, eLearning en nieuwe business modellen', vertelt onderzoekster Noor Huijboom van TNO. In het geval van social computing vroeg IPTS om een diepgravende analyse om de invloed van deze trend goed te kunnen begrijpen. Daarvoor onderzocht TNO de politieke, sociale, organisatorische en juridische effecten ervan. 'We hebben ons hiervoor beperkt tot een aantal invloedrijke websites. In onze database hebben we er overigens honderden beschreven. We hebben op basis van een selectiemodel specifieke typen cases geselecteerd voor nader onderzoek.'

De rol van de overheid onder druk

Een van de belangrijkste conclusies is dat de rol van de overheid door social computing onder druk komt te staan. Taken die traditioneel tot het publieke domein behoorden, worden nu overgenomen door burgers. De overheid wordt links en rechts ingehaald door particuliere initiatieven. 'Neem de site patientslikeme, begonnen in 2004 door drie afgestudeerden aan het MIT in de VS. Inmiddels hebben meer dan dertigduizend patiënten met uiteenlopende zeldzame ziektes hier hun profiel ingevuld. Niet alleen lezen zij over de ervaringen van anderen, maar informatie over je ziekte, medicijngebruik en meer wordt ook automatisch geaggregeerd en gebruikt om de effectiviteit van medicijnen en behandelingen te evalueren. Deze informatie is erg nuttig voor de patiënten, maar daar tegenover staat dat iedereen toegang heeft tot de gegevens. Het afschermen van delen van informatie zou volgens TNO goed mogelijk zijn, zonder de voordelen geweld aan te doen.

Hier zie je dat traditionele overheidstaken, zoals het beheren van elektronische patiëntendossiers en het evalueren van medicijnen en behandelingen naar een online community verschuiven. Waarden als privacy kunnen daarbij onder druk komen te staan.'

Democratische waarborgen

Op Wikileaks, in 2006 begonnen door dissidenten, wetenschappers en journalisten uit verschillende landen, stellen klokkenluiders misstanden aan de kaak. De site kreeg onder meer bekendheid door het lekken van informatie over Guantánamo Bay, de mailbox van Sarah Palin en politiek geweld in Kenia. 'Hier zie je hoe groot de politieke invloed van social computing kan zijn. Maar de vraag rijst of fundamentele waarborgen die westerse samenlevingen kenmerken, zoals hoor en wederhoor, privacy, verantwoording afleggen en democratische controle, hier ook gegarandeerd zijn. De kunst is dan ook om dit soort initiatieven waar de wisdom of the crowds samenkomt goed te benutten, maar tegelijkertijd fundamentele waarden te waarborgen.'

Een voorbeeld van een initiatief dat de overheid zou kunnen omarmen is Connexions, een community waar leerkrachten, studenten en wetenschappers onderwijsmateriaal met elkaar delen. Maar wie garandeert de kwaliteit van het gepubliceerde materiaal? 'De overheid zou meer aandacht moeten hebben voor wat er in online sociale netwerken gebeurt. Social computing biedt vele aanknopingspunten om het publieke belang beter te kunnen dienen, maar aan de andere kant zijn er ook risico's waar de overheid haar plaats in moet bepalen.'

contactpersoon

S.F. (Sandra) Struijker Boudier
015 285 71 13