Ministerie van Economische Zaken
29 juni 2009 | kamerstuk | PDF document, 56 Kb
Update Financieringsmonitor MKB Juni 2009
Update Financieringsmonitor MKB
Juni 2009
Lia Smit
Joris Meijaard
Johan Snoei
Zoetermeer, 26 juni 2009
2
Financieringssituatie MKB:
wel vraag maar minder aanbod.
Voor u ligt de derde meting die in het kader van de Financieringsmonitor
MKB wordt uitgebracht. Deze derde meting laat een aanzienlijke verslechtering
zien. Van de bedrijven die tussen juni en december 2008 financiering
vroegen had 81% geld gevonden, sinds september 2008 tot en met mei
2009 is dit 54 %.
De grote vraag naar financiering in de industrie, horeca en transport valt
op. Deze sectoren staan in het huidige economische klimaat onder druk. De
oplopende behoeftes en de teruggelopen kans op het daadwerkelijk verkrijgen
van financiering zullen leiden tot een extra noodzaak te reorganiseren
in deze sectoren.
Bedrijfsfinanciering is moeizamer te verkrijgen en ondernemers stellen hun
verwachtingen over de verkrijgbaarheid van kredieten naar beneden bij. De
meeste ondernemers met behoefte aan financiering zeggen het overigens
wel nog te zullen gaan proberen.
Sinds het uitbrengen van de eerste Financieringsmonitor in december 2008
en een beperkte vervolgmeting in April 2009 is dit de derde rapportage
waarin een beeld wordt gegeven van de financieringssituatie van het MKB.
De derde meting is uitgezet via de Monitor Bedrijfsvoering, waar mkbbedrijven
normaliter wordt gevraagd naar informatie over bedrijfsvoeringsaspecten.
Dit keer zijn er ook een aantal vragen uit de Financieringsmonitor
toegevoegd aan de enquête. In deze update worden de antwoorden die de
bedrijven hebben gegeven binnen het kader van de Monitor Bedrijfsvoering
vergeleken met de antwoorden uit het mkb-panel in december 2008.
De Monitor Bedrijfsvoering wordt voorgelegd aan 2500 bedrijven, waarvan
er 2270 behoren tot het mkb. De grens wordt hierbij gelegd op 100 werknemers.
De bedrijven uit het MKB-panel en de Monitor Bedrijfsvoering zijn
goed vergelijkbaar.
3
1.1 Financieringsvraag algemeen retrospectief
De financieringsvraag steeg met 3 procentpunt sinds september 2008. Onduidelijk
is of dit vooral om nieuwe financieringen ten behoeve van investeringen
of herfinancieringen gaat.
Tabel 1 Financieringsvraag sinds september 2008
(in % van alle responderende bedrijven N=2269)
december
2008 juni 2009
Geen behoefte 86 82
Wel behoefte 14 17
Weet niet / wil niet
zeggen 0 1
Bron: MKB-panel december 2008, laatste kolom monitor bedrijfsvoering juni 2009
1.2 Financieringsvraag naar sectoren
Uitgesplitst naar sectoren ontstaat het volgende beeld.
Tabel 2 Financieringsvraag retrospectief sinds september 2008:
percentage van bedrijven die financiering hebben gevraagd
Sector december 2008 juni 2009
Industrie 14 24
Bouw 15 13
Handel 16 16
Horeca 7 18
Transport 16 23
Zakelijke diensten 13 18
Financiële diensten 15 21
Persoonlijke diensten 11 11
Bron: MKB-panel december 2008, laatste kolom monitor bedrijfsvoering juni 2009
Over de gehele linie neemt de financieringsvraag toe. Significant toegenomen
is de financieringsvraag in de industrie, de horeca, de transportsector
en de financiële diensten. Een lichte daling van de vraag komt uitsluitend in
de bouwsector voor.
4
1.3 Mate van succes verkrijgen van financiering
Als de financieringsvraag in een recessie toeneemt, is het de vraag of het
aanbod van kapitaal de vraag kan bedienen. Uit recent onderzoek verricht
voor de Europese Commissie blijkt dat bij een krimp van 4% van het BNP de
kredietverstrekking aan middenbedrijven in een economie daalt met een
kleine 12%.1 Alhoewel in dit onderzoek gegevens over de Nederlandse situatie
niet beschikbaar waren, is er op voorhand geen reden om aan te nemen
dat deze cijfers in Nederland anders zullen liggen.
Hebben MKB-ondernemingen in het afgelopen half jaar minder succes gehad
bij het verkrijgen van de benodigde financiële middelen? Tabel 3 laat zien
ondernemingen
dat hierin grote veranderingen hebben plaatsgevonden.
Tabel 3 Succes bij het verkrijgen van financiering in % van de bedrijven die financiering
hebben aangevraagd
Mate van succes december 2008 juni 2009
die geen financiering kreeg is met 28 procentpunt gegroeid.
Financiering gewenste bedrag verkregen 72 50
Financiering verkregen maar minder dan
het gewenste bedrag 9 4
De aanvraag loopt nog 6 5
1.3.1 Mate van succes naar sector
Geen financiering verkregen 12 40
Van de 50% bedrijven die financiering hebben verkregen sinds september
2008 is bekeken hoe de situatie is in de verschillende sectoren. Opvallend
Weet niet 1 1
Bron: MKB-panel december 2008, laatste tabel monitor bedrijfsvoering juni 2009.
De mate waarin succes is geboekt bij het verkrijgen van financiering voor
het gewenste bedrag is teruggelopen met 22 procentpunt. De groepzijn de lage successcores in de bouw, handel en de financiële dienstverlening.
Tabel 4 Succes bij het verkrijgen van financiering in % van de bedrijven die financiering
hebben aangevraagd, naar sector
Anderzijds scoort de industrie bovengemiddeld ondanks wereldwijde
vraaguitval en daardoor teruglopen van de export. Mogelijk gaat het hier
vooral om herfinancieringen.
1 Cyclicality of SME finance, Maart 2009 EIM Zoetermeer
5
Sector
ja, gewenste
bedrag
ja, minder dan
gewenst
aanvraag loopt
nog nee
Industrie 71 5 12 12
Bouw 30 7 2 61
Handel 40 3 7 50
Horeca 46 17 12 25
Transport 70 0 0 30
Zakel. diensten 61 3 1 35
Finan. diensten 29 7 7 57
Pers. diensten 50 4 5 41
Bron: monitor bedrijfsvoering juni 2009
1.3.2 Mate van succes naar grootteklasse
Van de 50% van de bedrijven die financiering hebben verkregen sinds september
2008 is een uitsplitsing gemaakt naar grootteklasse. Opvallend is
dat het grotere kleinbedrijf en de middenbedrijven veel vaker succesvol zijn
bij het krijgen van vreemd vermogen (63%) dan de bedrijven met minder
dan 10 werknemers (47%).
Tabel 5 Succes bij het verkrijgen van financiering in % van de bedrijven die financiering
hebben aangevraagd, naar grootteklasse
Grootteklasse
ja, het gewenste
bedrag
ja, minder dan
gewenst
Aanvraag loopt
nog nee
1-9 werkzame
personen
47 3 8 42
10-100 werkzame
personen
63 9 13 15
Bron: Monitor bedrijfsvoering juni 2009
1.4 Financieringsbehoefte prospectief
Aan de bedrijven die zijn ondervraagd in de Monitor Bedrijfsvoering is ook
voorgelegd of zij verwachten de komende 6 maanden bedrijfsfinanciering
nodig te hebben. Om inzicht te krijgen in de verandering in de behoeften is
een vergelijking gemaakt met de uitkomsten van het MKB-panel van december
2008.
De algehele financieringbehoefte voor het komende half jaar lag in december
2008 op 17%; op dit moment geeft 15% aan behoefte te hebben aan
middelen voor herfinanciering, werkkapitaal of investeringen.
6
Van de 15% die aangeeft financiering nodig te hebben is een verdeling gemaakt
over de verschillende sectoren.
In de tabel is te zien dat er marginale sectorale veranderingen zijn in de
kapitaalsvraag voor de komende 6 maanden, met een neerwaartse uitzondering
van de sectoren transport (gehalveerd), handel en persoonlijke
dienstverlening. In de zakelijke dienstverlening neemt de financieringsbehoefte
nog marginaal toe.
Tabel 6 Financieringsbehoefte komende 6 maanden in % naar sector
Sector december 2008 juni 2009
Industrie 18 19
Bouw 12 13
Handel 22 17
Horeca 23 23
Transport 22 11
Zakel. dienstverlening 12 15
Finan. dienstverlening 24 21
Pers. dienstverlening 18 8
Bron: MKB-panel december 2008, laatste kolom monitor bedrijfsvoering juni 2009
Als gekeken wordt naar de financieringsbehoefte per grootteklasse blijkt dat
15% van het kleinbedrijf (1 t/m9 personen) aangeeft financieringsbehoefte
te hebben. Van het grotere kleinbedrijf en de middenbedrijven geeft 21%
aan op zoek te gaan naar geld. Doordat in het MKB-panel zowel als bij de
Monitor Bedrijfsvoering het kleinbedrijf bij de respons sterk vertegenwoordigd
is (een kleine 90%) komt het gemiddelde voor het gehele mkb uit op
15%.
1.5 Verwachtingen over de verkrijgbaarheid van financiering
In de vorige paragraaf is aangegeven dat 15% van de ondernemers in het
mkb het komende half jaar behoefte heeft aan kapitaal. De vraag is of ondernemers
er ook op rekenen dat zij succesvol zullen zijn bij een eventuele
kredietaanvraag.
Tabel 7 Verwachting over verkrijgbaarheid (in %)
december 2008 juni 2009
Verwacht financiering te krijgen 66 40
Verwacht geen financiering te krijgen 34 45
Weet niet/wil niet zeggen 0 15
Bron: MKB-panel december 2008, laatste tabel monitor bedrijfsvoering juni 2009
7
Het beeld over de verwachtingen van de verkrijgbaarheid van financiering
lijkt op dat van de feitelijk verkregen financiering door ondernemers. De
verwachting financiering te kunnen krijgen daalt met 26 procentpunt; de
groep bedrijven die verwacht geen financiering te krijgen stijgt met 11 procentpunt.
De categorie weet niet/ wil niet zeggen is met 15 procentpunt gestegen.
Er is meer onzekerheid en overtuiging dat de vraag naar kapitaal
minder vaak tot een geschikt aanbod zal leiden.
Leiden lagere verwachtingen van ondernemers ook tot afstel van aanvragen?
In de groep die niet verwacht financiering te krijgen ondanks behoefte
is gevraagd of ondernemers toch gaan proberen vreemd vermogen te krijgen.
De sector handel geeft aan dat 50% van de ondernemers een kans
gaat wagen. In de andere sectoren geeft 100% aan een poging te zullen
doen. Gemiddeld over sectoren gemeten beantwoord 88% de vraag "gaat u
toch proberen financiering te krijgen?" met ja.
1.6 Omvang van de te vragen financiering.
Als ondernemers gaan proberen financiering te verkrijgen in het komende
half jaar is hen gevraagd wat de omvang is van de aanvraag. Om zicht te
houden op ontwikkelingen is ook hier een vergelijking gemaakt met het
MKB-panel van december 2008. Voor een juiste interpretatie is van belang
dat de meting van december 2008 vraagt naar de financieringsbehoefte in
de eerste helft van 2009. In onderstaande tabel is de financieringsbehoefte
voor de tweede helft van 2009 hiermee vergeleken.
Tabel 8 Financieringsbehoefte prospectief naar omvang in %
omvang in ¤ december 2008 juni 2009
0 - 50.000 38 38
50.000 - 100.000 17 21
100.000 -250.000 17 14
250.000 -1.000.000 17 12
1.000.000 of meer 4 5
Weet niet/wil niet zeggen 7 10
Bron: MKB-panel december 2008, monitor bedrijfsvoering juni 2009
Verwachtte in december 2008 89% van de mkb-bedrijven een financieringsbehoefte
te hebben voor het komende halfjaar onder ¤ 1.000.000, op dit
moment ligt dit op 85%. Het percentage dat meer nodig denkt te hebben
dan ¤ 1.000.000 blijft vrijwel gelijk.