Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
Hygiënisch werken aan het drinkwaternet
Datum 29 april 2009
Status Definitief
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
Colofon
Contactpersoon
F.Swinkels
VROM-Inspectie
Directie Uitvoering
Programma Schoon en Veilig water
Rijnstraat 8
Postbus 16191
2500 BD Den Haag
Auteurs Gert-Jan ten Napel, VROM-Inspectie
Ruud te Welscher, VROM-Inspectie
Frans Swinkels, VROM-Inspectie
Jan Bierling, Haskoning
Christian Kivit, Haskoning
Dit rapport is een publicatie van de VROM-Inspectie.
Meer informatie is ook te vinden op
www.vrominspectie.nl.
Publicatienummer: 9181
Pagina 2 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
Inhoud
Inleiding........................................................................................................................4
1 Achtergrond......................................................................................................5
1.1 Algemeen........................................................................................................................5
1.2 Projectbeschrijving ...........................................................................................................5
1.3 Wet- en regelgeving .........................................................................................................6
2 Werkwijze.........................................................................................................7
2.1 Algemeen........................................................................................................................7
2.2 Interviews.......................................................................................................................7
2.3 Inspecties .......................................................................................................................8
2.4 Analyse monitoringsgegevens ............................................................................................9
3 Resultaten ......................................................................................................10
3.1 Inleiding .......................................................................................................................10
3.2 Procedures hygiënisch werken..........................................................................................10
3.3 Personeel......................................................................................................................11
3.4 Preventieve bedrijfsvoering..............................................................................................12
3.5 Uitvoering werkzaamheden..............................................................................................14
3.6 Evaluatie hygiënisch werken ............................................................................................16
3.7 Melden van normoverschrijdingen.....................................................................................17
4 Conclusies en aanbevelingen.............................................................................20
4.1 Conclusies.....................................................................................................................20
4.2 Aanbevelingen...............................................................................................................21
5 Literatuur .......................................................................................................23
6 Bijlage 1.........................................................................................................24
7 Bijlage 2.........................................................................................................26
Pagina 3 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
Inleiding
Bij het transport van drinkwater van zuiveringsstation naar de consument verblijft
het water in het distributienet van het drinkwaterbedrijf. Tijdens dit verblijf bestaat
het risico dat het water besmet raakt met al dan niet ziekteverwekkende micro-
organismen, aangezien het leidingnet niet altijd hermetisch gesloten blijft.
Besmettingen kunnen veroorzaakt worden door lekkages, via brandkranen, tijdens
reparaties of bij aanleg van nieuwe leidingen. Door hygiënisch te werken proberen
de waterbedrijven deze besmettingen te vermijden en daarmee het ontstaan van
ziektegevallen onder hun klanten te voorkomen.
Voor de invulling van het hygiënisch werken zijn algemene richtlijnen beschikbaar.
Het is onvoldoende bekend hoe deze binnen de drinkwaterbedrijven zijn vertaald
naar interne procedures en voorschiften en hoe deze in de praktijk worden
nageleefd.
Wanneer werkzaamheden aan in gebruik zijnde leidingen worden uitgevoerd dienen
monsters te worden genomen voor bacteriologisch onderzoek. Indien er sprake is
van een normoverschrijding dient dit gemeld te worden aan de VROM-Inspectie.
Pagina 4 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
1 Achtergrond
1.1 Algemeen
Vanuit de Waterleidingwet zijn de waterleidingbedrijven verplicht om microbiologisch
betrouwbaar drinkwater te leveren aan hun afnemers. Drinkwater dat na productie
voldoet aan de wettelijke eisen kan tijdens het verblijf in het transport- en
distributienet alsnog microbiologisch besmet raken, bijvoorbeeld als gevolg van
werkzaamheden aan leidingen. Hygiënisch werken bij ingrepen in het leidingnet is
dan ook essentieel om de microbiologische veiligheid van het drinkwater te
garanderen.
De drinkwaterbedrijven hanteren protocollen waarin beschreven staat hoe men
werkzaamheden in het distributiegebied op hygiënische wijze moet uitvoeren
(bijvoorbeeld de Hygiënecode Drinkwater). Indien er toch een besmetting is
ontstaan die hoger is dan de wettelijke toegestane norm (normoverschrijding) dan
dient dit gemeld te worden aan de VROM-Inspectie. Dit dient plaats te vinden
conform de "Inspectierichtlijn voor de melding van normoverschrijdingen
Drinkwaterkwaliteit"
1.2 Projectbeschrijving
Om een beeld te krijgen van de werkwijze van de drinkwaterbedrijven op dit gebied
heeft de VROM-Inspectie in 2008 het project `Hygiënisch werken in het
distributiegebied en het melden van normoverschrijdingen' uitgevoerd met als
doelstellingen:
1) nagaan of de waterbedrijven bij reparatie en onderhoud van transport- en
distributieleidingen werken volgens protocollen die een hygiënische
werkwijze nastreven;
2) nagaan op welke wijze de waterbedrijven omgaan met ad-hoc monstername
na werkzaamheden en of overschrijdingen van de normen voor
microbiologische kwaliteit worden gemeld aan de VROM-Inspectie.
Het project beperkt zich tot de hygiënische aspecten bij werkzaamheden aan het
leidingnet en is alleen gericht op de microbiologische kwaliteit van het water na
ingrepen (ad-hoc metingen). Reguliere metingen in het distributienet worden buiten
beschouwing gelaten. Andere factoren die de kwaliteit van het leidingwater in het
distributiegebied kunnen beïnvloeden zoals bijvoorbeeld verblijftijd,
leidingmaterialen, schoonmaakprogramma's en het ontwerp van het leidingnet,
worden in dit project eveneens buiten beschouwing gelaten.
Bij positieve resultaten van microbiologische analyses wordt onderscheid gemaakt
tussen:
· Normoverschrijdingen: positieve resultaten bij in gebruik zijnde leidingen;
waterbedrijven zijn verplicht om normoverschrijdingen te melden aan de VROM-
Inspectie (artikel 4 Wlb);
· Afkeuringen: positieve resultaten bij niet in gebruik zijnde leidingen
(bijvoorbeeld aanleg van nieuwe leidingen); hierbij is geen sprake van een
meldplicht.
Pagina 5 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
1.3 Wet- en regelgeving
Waterleidingwet en het Waterleidingbesluit
Met betrekking tot hygiënisch werken zijn de wettelijke bepalingen in de
Waterleidingwet en het Waterleidingbesluit van belang. Hierin staat onder
meer:
· Een waterleidingbedrijf is verplicht om water te leveren, dat geen micro-
organismen, parasieten of stoffen bevat, die nadelige gevolgen voor de
gezondheid kunnen hebben (art. 4.1 Wlb);
· Een waterleidingbedrijf dient te zorgen dat personeel dat tijdens
werkzaamheden de watervoerende infrastructuur of het drinkwater kan
verontreinigen, geneeskundig onderzocht wordt. In de CAO Waterbedrijven zijn
deze artikelen grotendeels letterlijk overgenomen.
Inspectierichtlijn voor de melding van normoverschrijdingen drinkwaterkwaliteit
In de "Inspectierichtlijn voor de melding van normoverschrijdingen
drinkwaterkwaliteit" zijn de procedures voor het melden van
normoverschrijdingen vastgelegd.
Hygiënecode
De basis voor het hygiënisch werken aan drinkwaterleidingen is de "Hygiënecode
Drinkwater -Opslag, transport en distributie", kortweg de Hygiënecode ,
opgesteld door de bedrijfstak zelf. In de Hygiënecode wordt beschreven hoe de
microbiologische veiligheid van drinkwater tijdens opslag, transport en distributie
kan worden gewaarborgd. De Hygiënecode is opgezet als een integraal systeem
voor kwaliteit- en risicobeheersing, bestaande uit vijf basisonderdelen:
· Degelijke infrastructuur
· Preventieve bedrijfsvoering (met name door hygiënisch werken)
· Gevoelig detectiesysteem voor verontreinigingen en afwijkingen
· Effectief correctiesysteem voor verontreinigingen en afwijkingen
· Periodieke inventarisatie en evaluatie van risico's
Van de Hygiënecode is een handzame samenvatting beschikbaar voor de
medewerkers die in de praktijk de verantwoordelijkheid voor de hygiëne hebben:
"Hygiëne tijdens het werk, hoofdpunten uit de Hygiënecode Drinkwater: opslag,
transport en distributie" .
Pagina 6 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
2 Werkwijze
2.1 Algemeen
In het kader van dit project is vanuit drie invalshoeken gekeken naar het hygiënisch
werken bij werkzaamheden aan het drinkwaterleidingnet door de 11
waterleidingbedrijven in Nederland:
1) Een interview met het afdelingshoofd, die als eerste verantwoordelijk is voor
hygiënisch werken; het gaat daarbij om de vraag hoe het betreffende
drinkwaterbedrijf alle aspecten van het hygiënisch werken heeft
georganiseerd.
2) Een aantal inspecties naar de uitvoering van werkzaamheden aan het
leidingnet; hierbij wordt nagegaan in hoeverre de procedures voor
hygiënisch werken bekend zijn en nageleefd worden.
3) Analyse van het aantal ingrepen, bemonsteringen, normoverschrijdingen en
afkeuringen; deze analyse kan inzicht bieden in de effectiviteit van de
procedures inzake het hygiënisch werken.
Alle drinkwaterbedrijven zijn bij dit project door de VROM-Inspectie betrokken.
Daarbij is ervoor gekozen om de vijf Vitens regio's apart te beschouwen.
Elk van de stappen wordt kort toegelicht.
2.2 Interviews
Per drinkwaterbedrijf is één interview gehouden, met het afdelingshoofd Distributie
en/of het afdelingshoofd Nieuwbouw. Als basis voor de interviews is een vragenlijst
opgesteld met 23 voornamelijk open vragen (zie bijlage 1). De vragenlijst voor de
interviews en de checklist voor de inspecties (zie § 2.3) zijn op elkaar afgestemd en
spitsen zich toe op vijf onderwerpen:
· Procedures voor hygiënisch werken;
· Personeel;
· Preventieve bedrijfsvoering;
· Uitvoering werkzaamheden;
· Normoverschrijdingen en evaluatie hygiënisch werken.
De vragenlijst is naar de waterbedrijven gestuurd, die deze vooraf bestudeerd en
ingevuld hebben. Bij het interview is de vragenlijst doorgesproken en door het
waterbedrijf toegelicht. Een aantal bedrijven hebben ook documenten, procedures
en instructies overgelegd, waarmee de verankering van hygiënisch werken in de
organisatie is aangetoond. Het detailniveau van de antwoorden en de hoeveelheid
bijgevoegde documenten verschilt sterk per waterbedrijf.
Pagina 7 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
2.3 Inspecties
De praktijk van het hygiënisch werken is getoetst door een aantal inspecties uit te
voeren bij willekeurige werken. Per waterbedrijf is ernaar gestreefd vier inspecties
uit te voeren, verdeeld over verschillende categorieën:
· Geplande werkzaamheden (bijvoorbeeld aanleg nieuwe leidingen);
· Ongeplande werkzaamheden (reparatie);
· Werkzaamheden uitgevoerd door een aannemer;
· Werkzaamheden uitgevoerd door eigen medewerkers.
Door omstandigheden is niet bij alle waterbedrijven het geplande aantal inspecties
uitgevoerd. In totaal zijn 43 inspecties uitgevoerd waarvan 77% bij geplande en
23% bij ongeplande werkzaamheden, zie figuur 1.
Figuur 1: Overzicht uitgevoerde inspecties
Voor de beoordeling is gebruik gemaakt van een standaard checklist (zie bijlage 2).
Zoals reeds aangegeven is de checklist toegespitst op dezelfde vijf onderwerpen als
de vragenlijst voor het interview.
Bij de inspecties ligt de nadruk op:
· de bekendheid van het uitvoerend personeel met de Hygiënecode en
procedures van het waterbedrijf;
· de kwalificaties van het personeel;
· naleving van de voorschriften op het gebied van materiaal, materieel en
werkterrein en
· uitvoering van de werkzaamheden.
Pagina 8 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
2.4 Analyse monitoringsgegevens
Bij de interviews is door de waterbedrijven het aantal monsternames,
normoverschrijdingen en afkeuringen bij ingrepen in het leidingnet in 2007
opgegeven. Deze zijn geanalyseerd en vergeleken met de aan VROM-Inspectie in
2007 gemelde normoverschrijdingen.
Het doel hiervan is tweeledig:
· Nagaan of bij werkzaamheden aan het leidingnet monstername plaatsvindt
conform de Hygiënecode;
· Verifiëren of normoverschrijdingen aan de VROM-Inspectie worden gemeld.
Pagina 9 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
3 Resultaten
3.1 Inleiding
In de volgende paragrafen worden de resultaten van de interviews en inspecties per
onderwerp behandeld:
· Procedures voor hygiënisch werken (§ 3.2)
· Personeel (§ 3.3)
· Preventieve bedrijfsvoering (§ 3.4)
· Uitvoering werkzaamheden (§ 3.5)
· Evaluatie hygiënisch werken (§ 3.6)
· Melden van normoverschrijdingen (§ 3.7)
3.2 Procedures hygiënisch werken
Beheersing van waterkwaliteit en besmettingsrisico's wordt vooral bereikt door een
continu proces van bewaking, evaluatie en waar nodig optimalisatie van
infrastructuur, bedrijfsvoering en werkprocessen. In het onderdeel procedures
hygiënisch werken wordt de wijze waarop de waterbedrijven activiteiten om
hygiënisch werken te bevorderen hebben vastgelegd en communiceren onderzocht.
· Alle waterbedrijven hebben hygiënisch werken vastgelegd in het
kwaliteitssysteem.
· De verantwoordelijkheid voor hygiënisch werken ligt hoofdzakelijk bij de
manager Leidingnetbeheer en de manager Nieuwbouw (taakverdeling en
benaming verschilt per waterbedrijf).
· De Hygiënecode vormt de basis voor de procedures voor hygiënisch werken
binnen alle waterbedrijven. De meeste waterbedrijven nemen de gehele
Hygiënecode over, eventueel met bedrijfsspecifieke uitwerkingen en
toevoegingen. Enkele waterbedrijven geven aan eigen protocollen en
voorschriften te gebruiken, maar ook deze zijn gebaseerd op de
Hygiënecode. Een aantal bedrijven geven aan ook gebruik te maken de
handzame samenvatting van de Hygiënecode.
· Geen van de bedrijven heeft één protocol voor het onderwerp hygiënisch
werken; het is verdeeld over een groot aantal procedures en handboeken.
· Sommige waterbedrijven hebben een korte instructie voor hygiënisch
werken opgesteld:
o Oasen heeft een handzame toelichting op A4-formaat met als titel
"Wat te doen bij reparatie van lekken in het leidingnet van Oasen"
waarin onder andere "10 regels voor hygiëne tijdens het werk" plus
"aandachtspunten bij monstername door Oasen na reparatie"
worden beschreven.
o Waternet en Brabant Water hebben een lijst met `tien geboden' voor
op het werk waarin de belangrijkste punten voor aanleg van
drinkwaterleidingen uit de Hygiënecode in beknopte vorm worden
beschreven.
· Bij ruim de helft van de inspecties is vastgesteld dat er procedures voor
hygiënisch werken aanwezig zijn op het werk. In een aantal gevallen betreft dit
de samenvatting van de Hygiënecode of eigen procedures van de aannemer.
· Bij één waterbedrijf zijn de procedures alleen digitaal beschikbaar voor de eigen
monteurs om te voorkomen dat verouderde versies blijven circuleren. Voor de
werknemers van de aannemer zijn deze niet beschikbaar.
Pagina 10 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
3.3 Personeel
Het personeel aan de sleuf moet over voldoende kennis over en ervaring met
hygiënisch werken beschikken. Dit geldt zowel voor medewerkers van het
waterbedrijf als voor het personeel van de aannemers, dat veelvuldig door de
waterbedrijven worden ingezet voor zowel geplande als ongeplande
werkzaamheden. De Hygiënecode vermeldt dat medewerkers die aan de
watervoerende infrastructuur werken, periodiek een opfriscursus dienen te volgen
maar geeft geen richtlijn voor de frequentie.
Eigen personeel
· Alle waterbedrijven eisen van het eigen personeel dat ze een cursus
Hygiënisch werken hebben gevolgd. Tijdens de inspecties is bevestigd dat dit
het geval is.
· Meerdere waterbedrijven vermelden dat de eigen medewerkers periodiek
aan een opfriscursus deelnemen.
· Tevens wordt bij werkoverleg regelmatig aandacht besteed aan het
onderwerp hygiënisch werken.
Aannemers en onderaannemers
· Veel waterbedrijven geven bij de interviews aan dat alleen met
gecertificeerde aannemers wordt gewerkt. Bij nagenoeg alle inspecties
bleken de aannemers en onderaannemers inderdaad over een CKB
(Certificeringregeling Kabels en Buizen) en/of ISO certificering te
beschikken.
· Aannemers zijn veelal combi-aannemers; de medewerkers hebben niet altijd
veel affiniteit met het werken aan drinkwaterleidingen.
· De eisen waaraan de werknemers van de aannemer moeten voldoen komen
niet altijd duidelijk uit de interviews naar voren, maar in veel gevallen wordt
verwezen naar de CKB-regeling, waarvan de cursus hygiënisch werken van
het personeel een onderdeel vormt. Ook wordt veel verwezen naar
raamcontracten en bestekken, waarin in algemene zin hygiënisch werken
wordt voorgeschreven.
· Bij nagenoeg alle inspecties gaf het personeel van de aannemer aan over
minimaal één van de volgende certificaten te beschikken: cursus hygiënisch
werken, VCA of CKB. Slechts in een beperkt aantal gevallen kon men,
bijvoorbeeld via het "paspoort", aantonen dat het personeel de cursus
Hygiënisch werken ook daadwerkelijk heeft gevolgd.
· Over het bijhouden en opfrissen van de kennis van de medewerkers van de
aannemers is weinig geregeld:
o Onduidelijk is welke eisen de waterbedrijven hieraan stellen;
o Onduidelijk is wat de aannemers hieraan doen;
o In een aantal gevallen is aangegeven dat er bij
toolboxbijeenkomsten aandacht wordt gegeven aan hygiënisch
werken.
· Twee waterbedrijven erkennen dat controle van de scholing van de
aannemers achter blijft waardoor de kans aanwezig is dat personeel van
aannemers niet geschoold is in het hygiënisch werken.
Pagina 11 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
Figuur 2: Veiligheidspaspoort.
3.4 Preventieve bedrijfsvoering
Goed beheer van materiaal, materieel en werkterrein verkleint het besmettingsrisico
tijdens de uitvoering. Tijdens de inspectie wordt gelet op maatregelen die zijn
genomen om het besmettingsrisico te minimaliseren en of het gebruikte materiaal
en materieel daadwerkelijk schoon is.
Materieel en materialen
· In meer dan 10% van de gevallen is geconstateerd dat de procedures voor
werkterrein, materiaalopslag en ingangscontrole niet bekend zijn.
· Bij alle geïnspecteerde werken worden de aangeleverde materialen wel
gecontroleerd op beschadiging, vervuiling en verpakking. In de meeste
gevallen wordt het resultaat van de controle echter niet geregistreerd.
· Het gereedschap en materieel moet vóór gebruik worden gecontroleerd op
verontreinigingen en worden gedesinfecteerd. Bij 20% van de inspecties is
dit niet gebeurd, bij 10% van de inspecties is ook geconstateerd dat het
gereedschap niet schoon was.
· Bij een grote meerderheid van de inspecties waren de buizen op correcte
wijze opgeslagen: afgedopt en vrij van de grond.
· De appendages waren opgeslagen in een aparte ruimte en het gereedschap
werd bewaard in een schone opslagplaats.
· Hekwerk rondom het werkterrein en/of materiaalopslag ontbreekt echter bij
ongeveer een derde van de geïnspecteerde werken, ook bij geplande
werkzaamheden.
Pagina 12 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
Figuur 3: Opslag van materiaal: verpakt, afgedopt en van de grond.
Persoonlijke hygiëne
Bij het punt persoonlijke hygiëne is gekeken naar zaken als toilet, schone
werkkleding, zeep en water, die in de Hygiënecode worden genoemd.
· Bij de meeste inspecties ontbrak tenminste één van de genoemde
onderdelen, bij ongepland werk vaker dan bij gepland werk. In veel gevallen
ontbrak een toilet terwijl water en zeep in de meeste gevallen wel aanwezig
waren. Schone werkkleren waren in ongeveer tweederde van de gevallen
aanwezig.
Figuur 4: Hulpmiddelen: water en zeep ingebouwd in de deur van de bus
en desinfectiemiddel met een borstel.
Omgevingscontrole
De verontreinigrisico's waarop gecontroleerd moet worden zijn bovengrondse
verontreinigingen (uitwerpselen, kadavers) en verontreiniging van grondwater of
oppervlaktewater.
· Bij nagenoeg alle inspecties is de omgeving van het werkterrein gecontroleerd
op verontreinigrisico's. Dit is echter slechts in een beperkt aantal gevallen
geregistreerd, en de inspecties betreffen in het algemeen maar een deel van de
risico's.
Pagina 13 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
· Om besmettingsrisico's te beperken wordt bij veel geïnspecteerde werken zo
mogelijk de besmettingsbron verwijderd of wordt gebruik gemaakt van bemaling
of afscherming.
3.5 Uitvoering werkzaamheden
Bij het beoordelen van de uitvoering van de werkzaamheden is gekeken naar alle
activiteiten in en rondom de sleuf:
· Aanbrengen van de leiding
· Reinigen van de leiding
· Testen en in bedrijf stellen
· Toezicht bij de werkzaamheden
Aanbrengen van de leiding
· Bij bijna 20% van de werken geven medewerkers aan niet op de hoogte te zijn
van de procedures voor het uitvoeren van het werk. Ook kan men in veel
gevallen niet de benodigde stappen voor hygiënisch werken systematisch en
compleet opnoemen. Het personeel geeft aan dat het werk veel op basis van
ervaring wordt uitgevoerd; men is kennelijk "onbewust bekwaam".
· Bij breuken en grote lekkages schrijft de Hygiënecode voor dat voor het
drukloos maken van de leiding de benedenstroomse afsluiter als eerst gesloten
moet worden om de omvang van de verontreiniging te beperken. Bij meer dan
de helft van de ongeplande werken wordt deze volgorde niet gehanteerd. De
waterbedrijven hebben hier soms een goede reden voor, zoals bijvoorbeeld
wanneer het om een ringleiding gaat.
· In bijna alle gevallen wordt waar nodig bemaling toegepast om de sleuf droog te
houden. In één geval wordt de pomp onvoldoende ingezet waardoor
(grond)water de leiding in stroomde.
· Bij de meeste werken worden de leidinguiteinden gedesinfecteerd voor het
maken van de verbinding. Hiervoor wordt overwegend gebruik gemaakt van
chloorbleekloog, in circa een kwart van de gevallen van waterstofperoxide
(Herlisil).
· In een enkel geval wordt geen desinfectie toegepast omdat dit bij nieuwe
leidingen niet nodig is (nieuwe leidingen worden altijd voor ingebruikname
bemonsterd). Desinfectiemiddel is wel aanwezig om te gebruiken indien nodig.
· Het aanmaken van de emmer met desinfectiemiddel gebeurt in meer dan de
helft van de gevallen volgens de voorschriften van de fabrikant. In de overige
gevallen vindt het aanmaken plaats op basis van gevoel waarbij men meestal
één dop per 10 liter aanhoudt, meer dan volgens de Hygiënecode noodzakelijk
is.
· Bij het maken van verbindingen wordt alleen Glijmiddel 2000 met KIWA-
keurmerk gebruikt. Door één waterbedrijf wordt ook incidenteel gebruik
gemaakt van groene zeep(geen KIWA keur).
Pagina 14 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
Figuur 5: Desinfecteren van de waterleiding.
Reinigen van de leiding
· Bij alle geïnspecteerde werken wordt de leiding na de ingreep gereinigd. Bij
zowel geplande als ongeplande werkzaamheden is spuien met water de
belangrijkste methode. In de overige gevallen wordt gereinigd met een prop, die
in meestal gedesinfecteerd is. Bij één werk wordt zowel gepropt als gespuid.
· Bij de meeste werken wordt de tijdsduur van het spuien aan de hand van de
inhoud bepaald. Brabant Water en WML hebben een handige tabel voor het
bepalen van de tijdsduur, terwijl DZH vooraf een spuiplan maakt. Verder worden
ook ervaring en visuele beoordeling van het spuiwater genoemd. Bij één
inspectie werd het spuien uitgevoerd onder het motto "ruim voldoende spuien".
· Het spuidebiet wordt in enkele gevallen bepaald met een debietmeter en in één
geval met een genormeerde brandkraan. In de overige gevallen gaat men uit
van ervaring of is de methode van het bepalen van het debiet onduidelijk. Het is
onduidelijk of voldoende stroomsnelheid (1,0-1,5 m/s) wordt behaald. In één
situatie wordt bewust gekozen voor een lage spoelsnelheid om opwerveling van
vuil in de leiding te voorkomen; daarbij wordt wel gebruik gemaakt van spuien
met een chlooroplossing.
· Het aantal verversingen verschilt sterk en ligt tussen twee en tien keer, waarbij
de Hygiënecode een minimum van drie verversingen voorschrijft.
· Bij ongeveer een kwart van de inspecties wordt aangegeven dat altijd een
desinfectiemiddel wordt gebruikt, terwijl bij de overige inspecties de leiding
eerst wordt gespuid en pas indien nodig desinfectiemiddelen worden ingezet.
Testen en in bedrijf stellen
· Alle waterbedrijven geven aan dat bij werkzaamheden aan leidingen (diameter
> 63 mm) een monster genomen wordt, conform de Hygiënecode. Bij de meeste
bedrijven worden bij leidingen kleiner dan 63 mm geen monsters genomen.
· Bij alle geïnspecteerde werken is aangegeven dat monsters worden genomen.
De monsters worden genomen door medewerkers van het waterbedrijf of het
laboratorium. Monsternamekasten worden bij de helft bij de werken toegepast.
· Volgens de Hygiënecode (par. 22.6) moet bij werkzaamheden aan
transportleidingen het eerste monster na 12-24 uur worden genomen en het
tweede monster een dag later; wanneer een transportleiding direct bijgezet
moet worden dan kan één uur na het spuien een extra monster direct
gecontroleerd worden op E.coli. Bij distributieleidingen hoeft slechts één
monster genomen te worden na 12-24 uur.
De drinkwaterbedrijven hebben tijdens de interviews aangegeven dat de
monstername overeenkomstig de Hygiënecode plaatsvindt. Dit werd bevestigd
bij de uitgevoerde inspecties.
Pagina 15 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
· Alle waterbedrijven geven een kookadvies af na een geconstateerde besmetting.
Slechts een beperkt aantal waterbedrijven maakt gebruik van een preventief
kookadvies.
Figuur 6: Monsternamekasten.
Toezicht
Naast controle op de voortgang en technische kwaliteit van het werk, is ook de
controle op hygiënisch werken een belangrijk onderdeel van het takenpakket van de
toezichthouder
· Tijdens de interviews geven alle waterbedrijven aan dat op zijn minst op cruciale
momenten (stop- en bijwoonpunten) een toezichthouder op het werk aanwezig
zou moeten zijn. Uit een aantal inspecties blijkt echter dat er geen controle
plaatsvindt op werk dat wordt uitgevoerd door eigen medewerkers.
· Bij enkele waterbedrijven vindt periodiek een werkplekaudit plaats, waarbij ook
het aspect hygiënisch werken wordt beoordeeld.
3.6 Evaluatie hygiënisch werken
Evalueren is van belang om continu zicht te houden op de uitvoering en het effect
van de werkwijze. Er kan geleerd worden van de huidige praktijk, van goed en matig
uitgevoerde ingrepen en tevens kan beoordeeld worden of de geldende procedures
en instructies nog steeds actueel zijn.
· Uit de interviews blijkt dat de meeste waterbedrijven geen periodieke evaluatie
uitvoeren van het aantal afkeuringen en normoverschrijdingen. Evaluatie vindt
met name op ad-hoc basis plaats, in bijzondere situaties of bij herhaalde
afkeuring. PWN, Vitens Flevoland, Vitens Friesland en WMD presenteren het
verloop van het aantal afkeuringen per maand.
· Geen van de waterbedrijven voert een periodieke evaluatie van de procedures
voor hygiënisch werken uit. De meeste waterbedrijven houden wel een jaarlijkse
evaluatie met de aannemers, waarbij onder andere hygiënisch werken aan bod
komt. De resultaten van de ad-hoc evaluaties wordt in de meeste gevallen
besproken tijdens een werkoverleg.
· Het hygiënisch werken in het distributiegebied wordt door de meeste
waterbedrijven beoordeeld op basis van het aantal afkeuringen en
normoverschrijdingen. In het algemeen wordt aantal afkeuringen minder
Pagina 16 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
nauwlettend in de gaten gehouden omdat met voldoende spuien, het probleem
kan worden opgelost zonder dat de klant hiervan gevolgen ondervindt. Waternet
en WML geven aan dat geen enkele normoverschrijding acceptabel is, de overige
waterbedrijven stellen geen criterium aan het aantal normoverschrijdingen.
3.7 Melden van normoverschrijdingen
Volgens artikel 4 van het Waterleidingbesluit zijn waterleidingbedrijven verplicht om
normoverschrijdingen te melden aan de VROM-Inspectie. Voor afkeuringen is niet
sprake van een meldplicht. De wijze van melden is verder uitgewerkt in de
"Inspectierichtlijn voor het voor de melding van normoverschrijdingen
drinkwaterkwaliteit" .
Om na te gaan of er mogelijk een relatie bestaat tussen de mate van hygiënisch
werken van een waterleidingbedrijf en het aantal normoverschrijdingen en
afkeuringen heeft de VROM-Inspectie bij de interviews aan de waterleidingbedrijven
gevraagd om over het jaar 2007 de volgende informatie aan te leveren:
· het aantal ingrepen
· het aantal afkeuringen
· het aantal normoverschrijdingen
Om na te kunnen gaan of alle normoverschrijdingen bij VROM-Inspectie zijn gemeld,
zijn per bedrijf de bij VROM en/of RIVM in 2007 gemelde normoverschrijdingen
verzameld.
Uit een analyse van de door de waterleidingbedrijven overgelegde gegevens blijkt
dat zij deze elk op hun eigen wijze registreren en de informatie ook op verschillende
manieren hebben aangeleverd. Een vergelijking van de aangeleverde gegevens
tussen de waterbedrijven is daarom niet goed mogelijk. De registratie wijkt met
name af in de gekozen indeling. Voor een goede beoordeling van hygiënisch werken
is een indeling gewenst naar de gevolgen voor de klant ("in gebruik"
(normoverschrijding) of "niet in gebruik" (afkeuring)). Veel waterbedrijven hanteren
echter óf geen indeling, óf de indeling van hun organisatie (afdeling
Leidingonderhoud versus afdeling Nieuwbouw) óf een indeling naar functie
(transport-, distributie- en aansluitleidingen).
De registratie verschilt verder op de definitie van een `ingreep', een `afkeuring' en
een `overschrijding'. Voor een goede beoordeling van hygiënisch werken is het
aantal ingrepen in het leidingnet van belang. Waterbedrijven maken echter in de
aangeleverde informatie vaak geen onderscheid tussen het aantal ingrepen, eerste
monsters en herhalingsmonsters. Enkele waterbedrijven nemen bij een deel van de
ingrepen geen monster waardoor het totaal aantal ingrepen niet kan worden
bepaald. Daarnaast wordt bij een melding van een normoverschrijding in het
distributiegebied aan de VROM-Inspectie niet altijd duidelijk onderscheid gemaakt
naar oorzaak. Of een normoverschrijding het gevolg is van een ingreep in het
distributienet wordt daarmee niet duidelijk. Op basis van alleen het aantal
meldingen is geen vergelijking van de waterbedrijven mogelijk, omdat het aantal
ingrepen niet is opgegeven.
Pagina 17 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
Ondanks de verschillen in registratie kan het volgende worden geconcludeerd.
· Het aantal normoverschrijdingen dat de waterbedrijven opgeven komt in geen
van de gevallen overeen met het aantal meldingen dat bij de VROM-Inspectie is
geregistreerd.
· Sommige waterbedrijven maken bij de beantwoording geen onderscheid tussen
afkeuringen (niet in gebruik zijnde leidingen) en normoverschrijdingen.
· Sommige waterbedrijven hebben de normoverschrijdingen en afkeuringen per
parameter opgegeven, niet het aantal monsters waarop overschrijdingen van
één of meer parameters optreedt.
· Sommige waterbedrijven passen strengere normen toe dan het
Waterleidingbesluit.
Pagina 18 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
Pagina 19 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
4 Conclusies en aanbevelingen
4.1 Conclusies
Procedures
Bij alle waterbedrijven zijn de procedures voor hygiënisch werken voldoende
uitgewerkt en goed verankerd in het kwaliteitssysteem. Geen enkel waterbedrijf
heeft echter een overzicht beschikbaar dat aangeeft op welke wijze en met welke
frequentie de procedures worden aangepast.
De toegankelijkheid van informatie is in het veld soms beperkt, onder andere door
het grote aantal documenten dat soms alleen digitaal beschikbaar is. Verder is de
vastlegging versnipperd, verwezen wordt naar rapporten, presentaties, handboeken,
werkvoorschriften, notulen, notities, bestekken, checklists en raamovereenkomsten.
Personeel
Aan de medewerkers van de waterbedrijven en aannemers worden dezelfde
opleidingseisen gesteld. De medewerkers van de waterbedrijven kunnen de
gevolgde relevante opleiding meestal aantonen met bijvoorbeeld certificaten en
volgen regelmatig opfriscursussen. De medewerkers van de (onder)aannemers
kunnen vaak geen aantoonbaar bewijs leveren van de gevolgde opleiding. Het is
onduidelijk hoe opfriscursussen bij de aannemers geregeld zijn.
Preventieve bedrijfsvoering
In het algemeen zijn bij de meeste inspecties de onderdelen ingangscontrole,
werkterrein, materiaalopslag en uitvoering goed geregeld, alhoewel het bij iedere
inspectie mogelijk is om een verbeterpunt aan te geven. Het gereedschap en
materieel moet vóór gebruik worden gecontroleerd op verontreinigingen en worden
gedesinfecteerd. Bij 20% van de inspecties bleek dit niet het geval, bij 10% van de
inspecties is ook geconstateerd dat het gereedschap niet schoon was.
Uitvoering
Bij 20% van de werken geeft men aan niet op de hoogte te zijn van de procedures
voor het uitvoeren van het werk. Het personeel geeft aan dat de werkzaamheden
voornamelijk op ervaring worden uitgevoerd; de werknemers zijn kennelijk
"onbewust bekwaam". Bij verschillende inspecties is geconstateerd dat niet
hygiënisch werd gewerkt, waarbij onder andere het materieel vuil was of
(grond)water in de sleuf stond.
Bij alle geïnspecteerde werken is aangegeven dat monsters worden genomen. De
monsters worden genomen door medewerkers van het waterbedrijf of het
laboratorium. De drinkwaterbedrijven hebben tijdens de interviews aangegeven dat
de monstername overeenkomstig de Hygiënecode plaatsvindt. Dit werd bevestigd bij
de uitgevoerde inspecties.
De onderbouwing van een preventief kookadvies is echter onduidelijk wat voortkomt
uit het ontbreken van duidelijke richtlijnen.
Controle en toezicht op hygiënisch werken vindt veelal niet apart plaats, maar is
onderdeel van het toezicht op het werk als geheel. Het toezicht wordt
steekproefsgewijs uitgevoerd; waterbedrijven vertrouwen erop dat de aannemers
gecertificeerd zijn en hun werk goed uitvoeren. De waterbedrijven hebben de
neiging om de verantwoordelijkheid bij de aannemer te leggen, maar uiteindelijk ligt
de verantwoordelijkheid voor het leveren van betrouwbaar drinkwater primair bij de
waterbedrijven.
Evaluatie
Pagina 20 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
De meeste waterbedrijven voeren geen periodieke evaluatie uit van het aantal
afkeuringen en normoverschrijdingen. Evaluatie vindt met name op ad-hoc basis
plaats, in bijzondere situaties of bij herhaalde afkeuring. Geen van de
waterbedrijven voert een periodieke evaluatie van de procedures voor hygiënisch
werken uit. De meeste waterbedrijven houden wel een jaarlijkse evaluatie met de
aannemers, waarbij onder andere hygiënisch werken aan bod komt.
Melden van normoverschrijdingen
Voor het melden van normoverschrijdingen is een Inspectierichtlijn opgesteld. Het
aantal normoverschrijdingen dat de waterbedrijven registreren komt echter niet
overeen met het aantal dat bij de VROM-Inspectie is gemeld.
De registratie van normoverschrijdingen en afkeuringen verschilt sterk per
waterbedrijf waardoor vergelijking van de waterbedrijven niet mogelijk is. Een
belangrijk aspect is de gekozen indeling van de resultaten, die soms vanuit de klant
of functie is gedefinieerd, maar veelal vanuit de organisatiestructuur. Daarnaast is
de definitie van begrippen als `ingreep' en `overschrijding' niet uniform.
4.2 Aanbevelingen
Procedures
· Stel een lijst op van documenten met betrekking tot hygiënisch werken en hun
onderlinge relatie. Leg vervolgens alle procedures met betrekking tot hygiënisch
werken vast op één locatie.
· Informeer de (onder)aannemer actief over de procedures met betrekking tot
hygiënisch werken. Zeker als het gaat om nieuwe aannemers. Eis van de
aannemer dat deze hygiënisch werken onder de aandacht brengt tijdens toolbox
meetings en dat opfriscursussen worden gevolgd. Het opnemen van een
verwijzing in een bestek naar protocollen is onvoldoende.
· Stel voldoende handzame informatie beschikbaar op het werk. Zorg dat op ieder
werk een handzame samenvatting van de procedures beschikbaar is,
bijvoorbeeld de `Hygiëne tijdens het werk - Hoofdpunten uit de Hygiënecode
Drinkwater' , en zorg voor een zichtbare herinnering, bijvoorbeeld door het
ophangen van de `tien geboden' uit .
Personeel
· Leg de periodieke opfriscursus voor het personeel van het waterbedrijf vast in
een opleidingsplan. Betrek hierbij ook het personeel van de vaste aannemer.
· Houd toezicht en controleer eigen medewerkers en die van de aannemers op
hygiënisch werken en genoten opleiding.
· Eis van de aannemers dat de "paspoorten" van de medewerkers zijn bijgewerkt.
Preventieve bedrijfsvoering en uitvoering
· Verbeter de controle van de aannemers op het gebied van hygiënisch werken
tijdens de reguliere inspecties door de toezichthouder maar ook door gebruik te
maken van een werkplekaudit door de kwaliteitsmedewerker, werk met
checklists, spreek de aannemer hierop aan en controleer of aanbevelingen
worden overgenomen.
· Formuleer duidelijke criteria voor het geven van een preventief kookadvies.
· Leg de volgorde voor het bedienen van afsluiters bij grote lekkage eenduidig
vast. Informeer de medewerkers als een wijziging optreedt en controleer of de
medewerkers volgens het protocol handelen.
Pagina 21 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
Evaluatie en het melden van normoverschrijdingen
· Stel richtlijnen op voor de registratie van normoverschrijdingen en afkeuringen
met als doel een reproduceerbare evaluatie van hygiënisch werken mogelijk te
maken. Stel deze richtlijnen op in overleg met andere waterbedrijven zodat
onderlinge vergelijking mogelijk is, mogelijk vastgelegd in een bedrijfstakbrede
richtlijn.
· Zorg voor een betere implementatie van de Inspectierichtlijn voor het melden
van normoverschrijdingen.
· Stel criteria op, op basis waarvan het hygiënisch werken kan worden
beoordeeld. Het uitgangspunt hierbij moet zijn dat normoverschrijdingen niet
acceptabel zijn.
· Stel een procedure op voor de evaluatie van hygiënisch werken. Leg de
frequentie waarmee evaluaties worden uitgevoerd vast.
· Betrek afkeuringen bij de evaluatie van hygiënisch werken; beschouw
afkeuringen als een waarschuwing.
Pagina 22 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
5 Literatuur
1. Waterleidingwet 9/1/2001, Koninklijke Vermande
2. Waterleidingbesluit 9/1/2001, Koninklijke Vermande
3. `Inspectierichtlijn voor de melding van normoverschrijdingen drinkwaterkwaliteit',
VROM-Inspectie (2005)
4. Van Lieverloo, J.H.M., Mesman, G.A.M., Nobel, P.J. en Kroesbergen, Dr. J.
(2001), `Hygiënecode Drinkwater: Opslag, transport en distributie', KWR-rapport
BTO 2001.175
5. Van Lieverloo, J.H.M., Mesman, G.A.M., Nobel, P.J. en Kroesbergen, Dr. J.
(2003), `Hygiëne tijdens het werk - Hoofdpunten uit de Hygiënecode Drinkwater
(Opslag, transport en distributie)', KWR-rapport BTO 2003.027
Pagina 23 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
6 Bijlage 1
Vragenlijst ten behoeve van de interviews
1. Welke afdeling en functionaris is binnen uw waterbedrijf verantwoordelijk voor hygiënisch
werken?
2. Heeft uw waterbedrijf een protocol of protocollen gericht op hygiënisch werken bij
ingrepen in het leidingnet? Hoe is dit verankerd in het kwaliteitssysteem binnen uw
organisatie?
3. Indien uw bedrijf een eigen protocol heeft:
a) Hoe verhoudt het toegepaste protocol zich tot de Hygiënecode OTD?
b) Voor welke situaties is het protocol van toepassing?
c) Hoe wordt het aspect aspecten personeel in het protocol geregeld?
d) Hoe wordt het aspect ingangscontrole in het protocol geregeld?
e) Hoe wordt het aspect werk- en opslagterrein in het protocol
geregeld?
f) Hoe wordt het aspect uitvoering in het protocol geregeld?
g) Hoe wordt het aspect in bedrijf stellen in het protocol geregeld?
4. Indien uw bedrijf alleen de Hygiënecode OTD toepast:
a. Hoe is vastgelegd dat de Hygiënecode OTD van toepassing is?
b. Hoe worden de onderwerpen ingevuld waar de Hygiënecode OTD de keuze bij de
beheerder legt?
5. Hoe is het protocol vastgelegd, is dit voor iedereen beschikbaar?
6. Voor welke type werkzaamheden worden onderstaande groepen ingeschakeld?
- eigen personeel en ingehuurde krachten
- aannemers en onderaannemers
7. Welke eisen ten aanzien van hygiënisch werken worden gesteld aan het personeel? Maak
minimaal onderscheid in de twee groepen genoemd in vraag 6.
8. Worden werkzaamheden van uw waterbedrijf gecombineerd met
werkzaamheden van derden (bijvoorbeeld riolering)? Zo ja, hoe voorkomen dat
werkzaamheden van derden invloed hebben op de hygiëne?
9. Geef aan hoe wordt bereikt dat alle betrokkenen de protocollen voor hygiënisch werken
naleven.
a. Hoe worden eigen personeel, ingehuurde krachten en aannemers en
onderaannemers geïnstrueerd over het toepassen van protocollen voor hygiënisch
werken?
b. Hoe worden wijzigingen communiceert?
b. Hoe wordt de naleving gecontroleerd? Hoe worden de resultaten vastgelegd?
c. Bestaat een apart loket voor `signalen' uit het veld en hoe wordt hier mee
omgegaan?
e. Wat is de procedure indien afwijkingen worden geconstateerd bij controle of worden
aangegeven door personen uit het veld?
10. Wordt gebruik gemaakt van een aantoonbare systematiek/werkwijze waarmee de
werkzaamheden, waterkwaliteitsmetingen en meetresultaten centraal worden
geregistreerd?
11. Wanneer, waar en hoe frequent moet volgens het protocol bij werkzaamheden in het
leidingnet waterkwaliteitsmetingen worden verricht en op welke parameters wordt
gecontroleerd?
12. Hoe wordt bepaald of altijd alle juiste metingen zijn verricht? Wordt dit bijgehouden?
Welke afwijkingen zijn aanvaardbaar?
13. Omschrijf de procedure voor de inbedrijfname van een leiding na werkzaamheden.
14. Hoe vaak is het in 2007 voorgekomen dat de inbedrijfname tot klachten leidt? Welke
acties zijn toen ondernomen?
Pagina 24 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
15. Hoe vaak is het in 2007 voorgekomen dat een monster, genomen bij werkzaamheden aan
het leidingnet, is afgekeurd? Bij hoeveel monsters was sprake van normoverschrijding?
16. Wie heeft de verantwoordelijkheid om actie te ondernemen als een monster is afgekeurd?
17. Hoe worden klanten geïnformeerd bij een normoverschrijding?
18. Worden afgekeurde monsters bij leidingen, die al dan niet in bedrijf zijn, altijd gemeld aan
de VROM-Inspectie en/of aan RIVM? in welke gevallen niet?
19. Wordt elk afkeuring geëvalueerd? Is de evaluatie vastgelegd in een protocol? Tot welke
consequenties heeft de evaluatie geleid?
20. Hoe wordt hygiënisch werken (periodiek) geëvalueerd? Welke afdeling en functionaris
voert deze evaluatie uit en draagt de verantwoordelijkheid?
21. Welke criteria worden toegepast om te beoordelen of het aantal normoverschrijdingen
acceptabel is?
22. Wanneer heeft de laatste evaluatie plaatsgevonden, wat waren de resultaten en hebben de
resultaten geleid tot maatregelen en/of aanpassingen?
23. Hoe worden de resultaten van de periode evaluatie en de daar uit volgende maatregelen
en/of aanpassingen gecommuniceerd?
Pagina 25 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
7 Bijlage 2
Checklist ten behoeve van de inspecties
Algemeen
Waterbedrijf
Inspecteur
Inspectiedatum
Locatie werk
Soort werk
Urgentie van het werk
Wordt de leiding drukloos gesteld tijdens de uitvoering?
Welk type materiaal
Diameter van de leiding
Procedure hygiënisch werken
Welke procedures (protocollen) t.a.v. hygiënisch werken zijn op dit werk van toepassing?
Zijn de procedures beschikbaar op het werk?
Wordt de procedure periodiek geëvalueerd en aangescherpt?
door wie wordt gecontroleerd op hygiënisch werken?
Hoe intensief wordt gecontroleerd op hygiënisch werken?
Personeel
Is de aannemer gecertificeerd?
Is de onderaannemer gecertificeerd?
Welke certificering wordt van het personeel van de (onder)aannemer vereist?
Is de certificering van de medewerkers voor dit werk aantoonbaar?
Ingangscontrole op locatie
Wordt nieuw geleverd materiaal gecontroleerd op beschadiging, vervuiling en verpakking?
Wordt gereedschap en materieel preventief gecontroleerd en behandeld op
verontreiniging?
Hoe ziet het gereedschap er nu uit?
Welke maatregelen zijn getroffen in het kader van persoonlijke hygiëne?
Zijn de procedures voor ingangscontrole vastgelegd (in een protocol)?
Werkterrein en materiaalopslag
Worden de buizen afgedopt opgeslagen?
Worden de buizen vrij van de grond opgeslagen?
Worden appendages in een afgesloten ruimte opgeslagen?
Worden gereedschappen bewaard in een schone opslagplaats?
Is de omgeving van het werkterrein gecontroleerd op aanwezigheid van
verontreinigingsrisico's?
Op welke mogelijk aanwezige verontreinigingsrisico's in de omgeving is gecontroleerd?
Welke maatregelen zijn getroffen om verontreinigingsrisico's in de omgeving te beperken?
Wordt het werkterrein en materiaalopslag afdoende afgesloten met behulp van hekwerk?
Zijn de procedures voor werkterrein en materiaalopslag vastgelegd (in een protocol)?
Uitvoering
Wordt de sleuf m.b.v. bemaling droog gehouden tijdens de uitvoering?
Wordt desinfectiemiddel toegepast bij het maken van verbindingen tijdens de uitvoering?
Welk type desinfectiemiddel wordt toegepast?
Hoe wordt de dosering van het desinfectiemiddel bepaald?
In welke volgorde worden afsluiters gesloten bij het drukloos maken van een leiding?
Welk type glijmiddel wordt toegepast?
Heeft het glijmiddel een KIWA-keurmerk?
Beschrijf de stappen bij het maken van een verbinding.
Pagina 26 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
Zijn de procedures voor de uitvoering vastgelegd (in een protocol)?
Pagina 27 van 28
Definitief | Hygiënisch werken aan het drinkwaternet | 29 april 2009
Testen en inbedrijfstelling
Wordt de leiding afgeperst?
Hoe wordt de leiding gespuid?
Hoe wordt de benodigde tijdsduur van het spuien bepaald?
Hoe wordt gecontroleerd dat de leiding lang genoeg wordt gespuid?
Hoe wordt bij het gebruik van brandkranen t.b.v. spuien het 'insluiseffect' voorkomen?
Wordt desinfectiemiddel toegepast voor het microbiologisch betrouwbaar maken van de
leiding?
Wie is bevoegd om watermonsters te nemen??
Na hoeveel tijd na het spuien wordt het eerste watermonster genomen?
Na hoeveel tijd na het spuien wordt het tweede watermonster genomen?
Worden monsternamekasten toegepast?
Zijn bewoners geïnformeerd met een preventief kookadvies?
Wanneer wordt de leiding in bedrijf gesteld?
Wie is bevoegd om de afsluiters te bedienen?
Hoe wordt gehandeld als de druk in het distributienet wegvalt of negatief wordt.
Welke actie(s) word(t)(en) ondernomen als een microbiologische verontreiniging is
geconstateerd
Worden aansluitleidingen aangebracht nadat de leiding microbiologisch is goedgekeurd?
Zijn de procedures voor testen en inbedrijfstelling vastgelegd (in een protocol)?
Pagina 28 van 28