Ingezonden persbericht


Persbericht

Van Swieten Society speelt "Het Genie Haydn" in Utrecht, Amsterdam, Eelde, Buren, Haarzuilens.

In september en oktober speelt de Van Swieten Society een Haydnprogramma in acht concerten, waaronder de beroemde laatste symfonie (de 'Londense') in de toen populaire kamermuziekbewerking maar ook met een pianoconcert in kleine bezetting en drie kleinere kamermuziekwerken.

De VSS speelt zoals altijd op historische instrumenten.

Voorafgaand aan het Vredenburg Leeuwenberghprogramma op maandag 12 oktober en aan het middagprogramma in Amsterdam op 18 oktober spelen ensembles van talentvolle jonge musici uit de diverse oudemuziekafdelingen van de conservatoria van Den Haag, Utrecht en Amsterdam een gratis voorprogramma. Dit keer hoort u een blokfluitensemble onder leiding van blokfluitiste Hanna Lindeier.

Van Swieten Society zet Haydn neer als tijdloos genie

Haydn was met afstand de beroemdste componist van zijn tijd. De werken die hij schreef in de beschermende dienst van de Esterházy's vormen de ruggengraat van de klassieke stijl: een warm en begrijpelijk muzikaal verhaal, volmaakte controle over de techniek en een heldere, levendige klank.

De Van Swieten Society brengt in dit programma vroege en rijpe werken samen van een componist van wie ondanks zijn status als klassieke meester een groot deel van zijn werken nagenoeg onbekend is. Zijn vroege werken worden vaak als jeugdwerk afgedaan; de vraag is hoe terecht dat is.

De diepgang en de virtuositeit in zijn late werken, waaronder de symfonieën, hebben ze onsterfelijk gemaakt. De Londense symfonieën werden door een dolenthousiast publiek onmiddellijk als meesterwerken herkend. Vaak werd al tijdens de première van een symfonie om de herhaling van bepaalde gedeeltes geroepen. De Morning Chronicle schreef na zo'n première: ".... it was HAYDN - what can we, what need we say more?"

Uitvoerenden:

Marion Moonen, fluit; Igor Ruhadze, Daria Gorban, viool; Bernadette Verhagen, altviool; Job ter Haar, cello; Bart van Oort, fortepiano. Voor enkele van de optredens zullen Josje ter Haar (viool) en Ruben Sanderse (altviool) Daria Gorban en Bernadette Verhagen vervangen.

*************************

Bijlage:

-Programma
-Concertlocatie
-Toelichting

Programma

Het Genie Haydn

Sextet (fortepiano-fl-vl-vl-vla-vcl)

Haydn Fluittrio in D, Hob. XV/16
Haydn Strijktrio in Bes, Hob. V/8
Haydn Pianoconcert in G, Hob. XVIII/4 PAUZE
Haydn Divertimento a 3 in G, Hob. IV/7 Haydn Symfonie in D, no. 104 'London'

zondag 13 september 2009 12.30 Utrecht, Kunst en Wetenschappen Strijktrio, Pianoconcert vrijdag 25 september 2009 20.15 Buren, St.- Lambertuskerk zaterdag 26 september 2009 20.15 Eelde, Museum de Buitenplaats zondag 11 oktober 2009 15.00 Haarzuilens, Kasteel De Haar Fluittrio, Pianoconcert, Symfonie maandag 12 oktober 2009 20.15 Utrecht, Vredenburg Leeuwenbergh zondag 18 oktober 2009 11.00 Amsterdam, Bethaniënklooster Fluittrio, Pianoconcert, Symfonie zondag 18 oktober 2009 15.00 Amsterdam, Bethaniënklooster

Van Swieten Society:
Marion Moonen, fluit
Igor Ruhadze, viool
Daria Gorban (Josje ter Haar), viool
Bernadette Verhagen (Ruben Sanderse), altviool
Job ter Haar, cello
Bart van Oort, fortepiano

Korte toelichting

De vroegste pianotrio's van Mozart en Haydn werden geschreven als pianomuziek met begeleiding. De origine van deze praktijk ligt in de sociale rol van de kamermuziek: dames speelden over het algemeen piano, terwijl de heren vaak strijkinstrumenten of de fluit bespeelden. Dit had niet alleen grote invloed op de vorm en inhoud, maar ook op de technische eisen die aan de spelers werden gesteld. In 1779 sloot Haydn een contract met de uitgever Artaria in Wenen. Dat werd mogelijk omdat in zijn nieuwe overeenkomst met de prins van Esterházy, zijn werkgever, de bepaling was vervallen dat zijn werken exclusief aan de prins toebehoorden. Het werd hem nu mogelijk om in opdracht van derden te gaan componeren; de werken met fluit zijn daar een goed voorbeeld van en verwijzen naar de vele amateurs op dit instrument. Voordat het strijkkwartet het belangrijkste genre werd, was het trio het populairste 'divertimento' (ook de vroege pianosonates, strijkkwartetten en pianotrio's werden divertimento genoemd). De standaardbezetting van het strijktrio was twee violen en bas (= cello). Haydn zette die traditie voort en schreef niet minder dan 34 trio's voor deze bezetting; alleen nr. 8 is voor viool, altviool en cello. Voor circa 1765 vormt dit genre het leeuwendeel van zijn oeuvre en alleen de ongeveer 35 vroege symfonieën kunnen met die status wedijveren. Er is helaas geen enkel manuscript van deze trio's bewaard gebleven, alleen enkele kopieën aan het hof van de vorst van Fürnberg, waar ze ook werden uitgevoerd. Haydn ging door met strijktrio's componeren tot 1767, dus na zijn eerste strijkkwartetten - overigens ook in opdracht van Fürnberg. Haydn schreef al sinds de vroege symfonie 'Le Matin' met grote sympathie voor de fluit. De Fluittrio's nr. 15, 16 en 17 waren een opdracht van de Londense uitgever John Bland, en bereidden de weg voor Haydns eerste bezoek aan Londen in 1791.

Chronologisch valt het Concert in G tussen de circa twaalf soloconcerten uit de jaren vijftig en zestig voor onder andere orgel, hoorn en viool, en de grote concerten uit de jaren tachtig en negentig voor cello, fortepiano en trompet. In dit concert is een duidelijke ontwikkeling merkbaar naar de meer briljante stijl van Mozart. Dit melodieuze concert past in de traditie van C.P.E. Bach, maar heeft ook galante kanten als in de concerten van J.B. Schroeter en J.C. Bach, terwijl het briljante en humoristische laatste deel vooruitwijst naar Mozarts presto's.

Tussen 1791 en 1795 bezocht Haydn Londen tweemaal voor langere tijd. Daar beleefde hij de jaren van zijn grootste roem en gemeten aan de nog immer voortdurende populariteit van de composities uit deze periode was hij ook op het hoogtepunt van zijn kunnen. Hij werd uitgenodigd om naar Londen te komen door de violist en impresario Johann Peter Salomon, artistiek en zakelijk leider van een zeer succesvolle concertserie. Hij gaf Haydn opdracht voor in totaal twaalf symfonieën voor deze serie, door Haydn te dirigeren. Deze symfonieën werden zo immens populair dat Salomon ze bewerkte, zodat zijn publiek er ook in besloten kring van kon genieten - en als eigenaar van de werken kon Salomon er op deze manier nogmaals aan verdienen. Londen was een van de centra van de Europese pianobouw, wat leidde tot een enorme groei van het aantal enthousiaste pianoamateurs. De ondergeschikte pianopartij in Salomons bewerking moet dan ook worden gezien als een concessie aan de talloze amateurpianisten in Londen: zijn grootste groep afnemers. De Symfonie in D, later genummerd 104, werd voor de eerste keer uitgevoerd in 1794.