Benutting financieringsinstrumentarium/ 3e kwartaalrapportage 2009
> Retouradres Postbus 20101 2500 EC Den Haag
Directoraat-generaal
De Voorzitter van de Tweede Kamer Ondernemen en Innovatie
der Staten-Generaal Directie Ondernemen
Binnenhof 4 Bezuidenhoutseweg 20
2513 AA 's-GRAVENHAGE Postbus 20101
2500 EC Den Haag
T 070 379 8911 (algemeen)
www.ez.nl
Behandeld door
mevr. drs. J.C. Heiland-
Kastaneer
T 070 379 6976
F 070 379 7527
j.c.heiland-kastaneer@minez.nl
Datum 26 oktober 2009
Ons kenmerk
OI/O / 9188599
Betreft Benutting financieringsinstrumentarium/ 3e kwartaalrapportage 2009 Bijlage(n)
2
Met deze brief stuur ik u de toegezegde rapportage over het gebruik van de
financieringsinstrumenten per derde kwartaal 2009. Hierbij zal ik mijn oordeel en
verwachtingen over het financieringsinstrumentarium aangeven en een reactie
geven op een drietal vragen die door uw Kamer hierover zijn gesteld tijdens de
Algemene Financiële Beschouwingen. Voorts informeer ik uw Kamer in deze brief
over een gemeenschappelijke verklaring die ik met banken en
participatiemaatschappijen ben overeengekomen. In deze verklaring geven wij
aan hoe we gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen om het Nederlandse
bedrijfsleven te ondersteunen bij het overbruggen van de economische recessie
en het financieren van investeringsherstel. Tenslotte zal ik in mijn brief de vragen
beantwoorden die door de PVV zijn gesteld in de nota naar aanleiding van het
verslag op het Belastingplan 2010 inzake garantie-instrumenten,
overbruggingskredieten en boetes op te late betaling.
1. Derde kwartaalrapportage 2009 van het financieringsinstrumentarium
In mijn brief van 15 september jl. heb ik u geïnformeerd over de benutting van de
bestaande financieringsinstrumenten. In deze brief vindt u hierbij de belangrijkste
verschillen in gebruik sinds het tweede kwartaal. De BMKB en de GO laten de
grootste stijging in gebruik zien. In de bijlage vindt u cijfers over de benutting van
de andere instrumenten.
Pagina 1 van 7
Directoraat-generaal
Ondernemen en Innovatie
Directie Ondernemen
Ons kenmerk
OI/O / 9188599
Overzicht benutting financieringsinstrumentarium
2008 2009 t/m 2009 t/m
30/6 30/9
Benutting BMKB
Gepubliceerd budget 730 mln 745 mln 745 mln
Benutting (incl. verruimingen) 601 mln 232 mln 379 mln
Verruimingen 11 mln 67 mln 122 mln
Verruimingen (aantal) 39 230 380
Benutting GO
Gepubliceerd budget - 1 miljard 1 miljard
Aantal fiatteringen * - 7 28
Omvang fiatteringen - 25,9 mln 96,6 mln
* Fiatteringen zijn toezeggingen dat SenterNovem akkoord gaat met het
aangeboden voorstel.
Oordeel en verwachtingen BMKB
Ten opzichte van het vorige kwartaal is de benutting van de BMKB met bijna 65%
gestegen. Vanaf juli dit jaar stijgt het gebruik weer ten opzichte van 2008. In het
derde kwartaal van 2009 was de benutting 147 mln versus 130 mln in het
derde kwartaal van 2008. Er kan sprake zijn van een trendbreuk.
Ondersteund door de gemaakte afspraken met banken, waarop in het vervolg van
deze brief wordt ingegaan, is gegeven de ontwikkeling van de laatste maanden de
verwachting dat het tweede halfjaar een hogere benutting zal kennen dan het
eerste halfjaar van 2009. Naar schatting zal de benutting in 2009 circa 530 mln
bedragen. Dit is minder dan in voorgaande jaren, maar gelet op de huidige stand
van de economie de vraag naar kredieten is nu eenmaal lager in een
laagconjunctuur niet onlogisch.
Wel merk ik op dat er nog veel te winnen is voor wat betreft het vergroten van de
bekendheid over de BMKB bij ondernemers en accountmanagers. Mijn
departement gaat daarom samen met banken een intensieve
voorlichtingscampagne en trainingen gericht op toepassing van de
financieringsinstrumenten starten om de mogelijkheden van het
financieringsinstrumentarium nog beter over het voetlicht te brengen. Datzelfde
gebeurt ook bij de intermediairs (accountants en adviseurs) die de ondernemingen
vaak bijstaan bij hun financieringsaanvragen. Ook werkgeversorganisaties en hun
branches zijn op dit punt reeds actief. Ik verwijs verder naar de bijgevoegde
gemeenschappelijke verklaring met banken en de Nederlandse Vereniging van
Participatiemaatschappijen (NVP).
Oordeel en verwachtingen GO
Bij de GO is sprake van een snelle groei in het gebruik. Ten opzichte van het
vorige kwartaal is de benutting van de GO met ruim 270% gestegen; de regeling
raakt steeds beter bekend bij banken, adviseurs en bedrijven. Uit onze contacten
Pagina 2 van 7
Directoraat-generaal
Ondernemen en Innovatie
Directie Ondernemen
Ons kenmerk
OI/O / 9188599
met banken en de pijplijn van projecten komt naar voren dat die groei kan
doorzetten. Factoren die daarbij van belang zijn:
· banken geven aan dat na de zomer de financieringsproblematiek van veel
bedrijven nijpender kan worden;
· bij economisch herstel groeit de financieringsbehoefte, terwijl banken
knelpunten ondervinden bij het beschikbaar stellen van leningen;
· de aangekondigde verdrievoudiging van de maximumgarantie per bedrijf;
· versoepeling van de regels inzake herfinanciering.
2. Reactie op vragen tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen
Aanvullend aan mijn hierboven genoemde conclusies over het
financieringsinstrumentarium wil ik uw Kamer een reactie geven op drie vragen
over het financieringsinstrumentarium die gesteld zijn tijdens de Algemene
Financiële Beschouwingen. In het kort vroeg uw Kamer zich af of:
· Er effectievere financieringsregelingen nodig zijn naar aanleiding van de
kredietcrisis;
· Het huidig financieringsinstrumentarium niet te complex is;
· Het huidig financieringsinstrumentarium wel toegankelijk is.
In antwoord op deze vragen kan ik u melden dat uw zorgen ook deels de mijne
zijn. Daarom ben ik verheugd dat ik kan aankondigen dat ik een
gemeenschappelijke verklaring ben overeengekomen met de banken en
participatiemaatschappijen. In deze verklaring, die ik bijvoeg bij deze brief, geven
wij aan hoe we gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen om het Nederlandse
bedrijfsleven te ondersteunen bij het overbruggen van de economische recessie
en het financieren van investeringsherstel. De belangrijkste afspraken in de
verklaring zijn:
· Het intensiveren van de flankerende en begeleidende maatregelen om het
gebruik van het financieringsinstrumentarium te stimuleren.
· Het wegnemen van een aantal knelpunten in de financieringsregeling. Naast
de verruiming van de Garantie Ondernemingsfinanciering en de Groeifaciliteit,
wordt de herfinanciering van bestaande kredieten onder voorwaarden mogelijk
gemaakt. Ook de intentie om bankgaranties onder voorwaarden onder de
regeling te brengen zal door kabinet en banken voortvarend uitgewerkt
worden, gericht op een zo spoedig mogelijke realisatie. Ten behoeve van de
vastgoed- en bouwsector zal gekeken worden hoe binnen de bestaande kaders
van de GO nadere beleidsregels opgesteld kunnen worden om ook
projectontwikkeling in de praktijk te faciliteren zonder daarbij speculatieve
investeringen te garanderen. Voorts wordt de garantieregeling voor
scheepsbouwfinanciering anders vormgegeven, waardoor knelpunten voor de
benutting worden weggenomen.
· Het intensiveren en gezamenlijk uitvoeren van voorlichting aan relevante
bankmedewerkers, intermediairs en ondernemingen.
· Het gezamenlijk ondersteunen van kleinere ondernemers bij de
kredietaanvraag. Hiervoor zal voor het einde van het jaar een pilot worden
gestart om ervaringen mee op te doen.
Pagina 3 van 7
Directoraat-generaal
Ondernemen en Innovatie
Directie Ondernemen
Ons kenmerk
OI/O / 9188599
Over de vermeende complexiteit van de financieringsregelingen kan ik uw Kamer
het volgende berichten. De garantieregelingen sluiten aan bij de interne
procedures en documentenstroom van de banken, waardoor de banken weinig
extra's hoeven te doen om de garantieregeling te gebruiken. Ook uit recente
periodieke overleggen die ik met banken heb gevoerd blijkt dat de regeling voor
hen niet te ingewikkeld is. Bijvoorbeeld bij de BMKB beslissen banken zelf over
inpassing van een borgstellingskrediet; voorafgaande goedkeuring door de
overheid is hier dus niet nodig. Op het moment dat een kredietovereenkomst is
getekend, volstaat bij de BMKB het deponeren van deze kredietovereenkomst
door de bank bij SenterNovem; bij deponering is de borgstelling van de BMKB
direct van toepassing. Ook bij de Groeifaciliteit en de Garantie
Ondernemingsfinanciering zijn de uitvoeringskosten voor de financiers beperkt,
omdat grosso modo volstaan kan worden met toezending aan SenterNovem van
hun interne financieringsstukken.
Ik erken dat de bekendheid met de wijze waarop banken en andere financiers
financieringsaanvragen behandelen en met de beschikbaarheid van regelingen ook
belangrijke belemmeringen vormen voor het verkrijgen van financiering. Dit geldt
eveneens voor een goede voorbereiding van financieringsaanvragen bij veel
ondernemingen In de gemeenschappelijke verklaring met banken en
participatiemaatschappijen wordt op hoofdlijnen geschetst hoe we dat gezamenlijk
willen aanpakken.
In de verklaring wordt tenslotte aangegeven dat de ruimte van banken voor
kredietverlening, gelet op de verzwaring van kapitaaleisen, verder onder druk kan
komen te staan. Banken willen hun rol als kredietverstrekkers van het
bedrijfsleven kunnen blijven spelen. In de motie Hamer is de wens uitgesproken
voor een grotere rol van institutionele investeerders in de Nederlandse economie.
In dit kader zijn banken, institutionele beleggers en de overheid met elkaar in
gesprek gegaan. Bekeken wordt of en op welke wijze - institutionele
investeerders de kredietverlening en vermogensverschaffing aan het bedrijfsleven
kunnen ondersteunen. Dit wordt van extra belang als de investeringen gaan
aantrekken. Uitgangspunten hierbij zijn dat dit tot een win-win situatie moet
leiden en dat de marktpartijen het voortouw hebben. Het spreekt voor zich dat het
kabinet positief staat tegenover deze initiatieven en actief wil bevorderen dat
institutionele beleggers, banken en bedrijfsleven tot afspraken kunnen komen. Het
streven is nog dit jaar tot conclusies te komen.
3. Antwoorden op vragen PVV/ verslag belastingplan 2010
De leden van de PVV-fractie vragen zich af:
1. waarom er niet gekozen wordt voor één duidelijke regeling op Rijksniveau,
waardoor de bekendheid bij banken, ondernemers en adviseurs snel wordt
behaald, is het inzichtelijker welk risico de rijksoverheid loopt, zal de
deelname groter zijn en zal het gewenst effect sneller worden behaald.
Pagina 4 van 7
Directoraat-generaal
Ondernemen en Innovatie
Directie Ondernemen
Ons kenmerk
OI/O / 9188599
Antwoord
Nagenoeg alle hiervoor genoemde regelingen maken deel uit van de ministeriële
regeling Starten, Groeien, Overdragen. Begrippen en uitvoeringsmethodieken van
de regelingen kunnen daardoor waar mogelijk gelijk zijn, hetgeen de
toepasbaarheid door de financiers bevordert. Wel kennen de regelingen
verschillende voorwaarden, veroorzaakt door verschil in doelen: bijvoorbeeld
risicokapitaal of vreemd vermogen, door de aard van de knelpunten bij
verschillende financieringsomvang en door staatssteunregels. Als we de diverse
financieringsknelpunten van Nederlandse bedrijven willen adresseren en binnen
Europese Staatssteunkaders willen blijven opereren, dan zijn de verschillen
onvermijdelijk. De regelingen moeten verder goed aansluiten op de verschillende
kredietverleningsprocessen van de banken. Bij het ontwerp van maatregelen sluit
ik daarom zoveel mogelijk aan bij producten die reeds door de financiers worden
toegepast. De invoering van een nieuwe regeling kost zowel tijd aan de kant van
de overheid als vervolgens tijd aan de kant van de financiers, die zich weer
nieuwe regels eigen moeten maken en die in hun systemen moeten inpassen en
aan hun accountmanagers uitleggen. Het ingrijpend aanpassen van het
financieringsinstrumentarium zal zeker op korte termijn tot een afname van het
gebruik leiden. En dat dient onder de huidige omstandigheden in ieder geval
vermeden te worden. Wel is mijn inzet gericht op het goed bekendmaken van de
regeling bij bedrijven en het verder vergroten van de bekendheid bij financiers.
2. Welk risico loopt de Nederlandse Staat nu met alle garanties?
Antwoord
Wat betreft de garantieregelingen van mijn ministerie zijn op basis van historische
gegevens de risico's bij de BMKB beperkt. Wanneer we over een langere periode
kijken, is het jaarlijkse verlies minder dan 1,5% van de verstrekte garanties. In
tijden van laagconjunctuur lopen de verliezen op, in hoogconjunctuur nemen ze
af. De premiestelling van deze regelingen is hier op afgestemd. De Groeifaciliteit
en de GO beogen kostendekkend te zijn. Bij deze faciliteit loopt de Staat een even
groot risico als de financiers. Deze risicoverdeling geeft de financiers een goede
prikkel om vanwege eigen belang een prudente financieringsanalyse uit te voeren,
waardoor de toets van de overheid beperkt van omvang kan blijven. De BMKB, die
de onderkant van de markt (kleine MKB) bedient, beoogt niet om volledig
kostendekkend te zijn. Dit is een bewuste keuze omdat de BMKB zich richt op de
onderkant van de financieringsmarkt, waar het voor bedrijven structureel
moeilijker is om aan financiering te komen.
3. Kan de Nederlandse Staat niet overgaan op een eigen
overbruggingskredietfaciliteit, teneinde te voorkomen dat gezonde bedrijven
failliet doordat debiteuren te traag zijn met hun betalingen?
Antwoord
Voor het op een verantwoorde wijze verstrekken van overbruggingskredieten door
de overheid, dient de overheid zelf een `bancaire' organisatie op te zetten. Bij de
vormgeving van de maatregelen vanwege de crisis is, zoals hiervoor aangegeven,
Pagina 5 van 7
Directoraat-generaal
Ondernemen en Innovatie
Directie Ondernemen
Ons kenmerk
OI/O / 9188599
zoveel mogelijk aangesloten bij bestaande instrumenten die door financiers reeds
gebruikt worden. Door gebruik te maken van de bestaande financiële
infrastructuur verwacht ik sneller een groter bereik te hebben dan indien ik een
eigen overbruggingsfaciliteit zou gaan uitvoeren zonder gebruik te maken van
marktpartijen.
4. Kunnen we de boetes niet opvoeren bij te late betalingen en/of de maximaal
toegestane betalingstermijn wettelijk maximeren?
Antwoord
Het is mogelijk om een algemeen geldende maximale betaaltermijn te stellen. Dit
is echter niet wenselijk, omdat betaaltermijnen een wezenlijk onderdeel zijn van
de 'marketing mix' voor ondernemers. Let bijvoorbeeld op de vele 'koop nu, betaal
later' aanbiedingen die ondernemingen doen. Het wegnemen van dit instrument is
niet gunstig voor de contractvrijheid die ondernemers kunnen benutten om zich te
profileren op een markt met sterke concurrentie. Als betalingen in strijd met de
gesloten overeenkomsten op zich laten wachten, staan daartegen al vele
instrumenten ter beschikking, zoals het rekenen van wettelijke rente en
incassokosten. Op 1 oktober jl. is de Wet Dwangsom in werking getreden.
Hierdoor zal de overheid een boete moeten betalen bij overschrijden van
betalingstermijnen zoals opgenomen in de Algemene Wet Bestuursrecht.
(w.g.) Maria J.A. van der Hoeven
Minister van Economische Zaken
Pagina 6 van 7
Directoraat-generaal
Ondernemen en Innovatie
Directie Ondernemen
Ons kenmerk
OI/O / 9188599
Bijlage 1: Benutting overige instrumenten, bedragen in miljoenen euro, cumulatief
Groeifaciliteit Microkredieten EKV1 EKV FOM2 Innovatie Seed
garanties leningen plus bestaand 1- kredieten faciliteit,
garanties trans verleende
actie financiering
Volume 6,5 6 7.500 18 75 8,4 3,3
tweede
kwartaal
Volume 8,2 9 7.400 40 75 21,5 4,5
derde
kwartaal
1 EKV, bestaand en 1 transactiepolissen kent grote fluctuaties per maand
2 FOM is een revolverend fonds: er komen nieuwe financieringen bij en door
aflossing/afwikkelingen gaan er weer (deel) financieringen af.
Pagina 7 van 7
---- --
Ministerie van Economische Zaken