Afwijzing vanwege een chronische ziekte, mag dat?
25-10-2009
Je hebt diabetes en bent dus ongeschikt voor een uitdagende baan. Je
hebt een handicap, dus waarom zou een werkgever je überhaupt
uitnodigen voor een gesprek? Voor mensen met een handicap of
chronische ziekte zijn dergelijke ervaringen helaas maar al te
herkenbaar. Maar mag een werkgever op deze manier mensen buiten de
deur houden?
Doeltreffende aanpassingen
Kort en simpel: een werkgever mag een (toekomstige) werknemer niet
afwijzen vanwege zijn handicap of chronische ziekte. Dat is bepaald in
de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte
(WGBHCZ). Dit betekent niet dat de werkgever geen eisen mag stellen.
Zo moet een werknemer de wezenlijke taken die bij de functie horen
kunnen uitoefenen. Mocht de werkgever menen dat een werknemer vanwege
zijn handicap of chronische ziekte dit niet kan en dus niet geschikt
is voor de functie dan kan een doeltreffende aanpassing mogelijk
uitkomst bieden.
Hoewel een werknemer zelf de behoefte aan een doeltreffende aanpassing
kenbaar dient te maken, heeft de werkgever wel de plicht om te
onderzoeken of de (toekomstige) werknemer inderdaad (on)geschikt is
voor de functie of dat een (gevraagde) doeltreffende aanpassing
uitkomst kan bieden. Het enkel een beroep doen op de ongeschiktheid
van een gehandicapte of chronisch zieke is niet voldoende.
Zo hadden een luchtvaartmaatschappij en arbodienst onvoldoende
onderzocht welke mogelijkheden een stewardess met diabetes had.
Daarnaast had de luchtvaartmaatschappij geen gebruik gemaakt van de
standaard proefperiode om te onderzoeken of de diabetes van de
stewardess eraan in de weg stond om het werk goed te kunnen uitoefenen
(oordeel 2006-2).
Onderzoek naar geschiktheid
Om te beoordelen of een persoon geschikt is, is in eerste instantie
het oordeel van de betrokkene zelf van belang. Daarnaast kan advies
van een medisch deskundige of een arbeidsdeskundige een rol spelen.
Dat hierbij ook dient te worden aangesloten bij de meest recente
informatie over bepaalde beperkingen en/of risico's bij bepaalde
handicaps en chronische ziekten blijkt uit een oordeel over het
ontslag van een politieagent met diabetes. De werkgever achtte de
politieagent ongeschikt voor zijn functie omdat de diabetes
onacceptabele veiligheidsrisico's mee zou brengen. Voor dit oordeel
had de werkgever zich gebaseerd op richtlijnen die waren verouderd en
er ontbrak een deugdelijke motivering voor de absolute uitsluiting.
Volgens de huidige stand van de wetenschap was een individuele
beoordeling van de diabetes van de politieagent aangewezen. Nu zich
ook nog geen problemen in zijn functioneren hadden voorgedaan, maakte
de werkgever onderscheid op grond van handicap of chronische ziekte
(oordeel 2005-78).
Uitzondering: ontoelaatbare risico's
Ondanks dat een werknemer met een handicap of chronische ziekte in
staat is de functie te vervullen, kan het zijn dat sprake is van
zodanig ontoelaatbare risico's dat moet worden afgezien van
indiensttreding. Hiertoe is een uitzondering op het gebod van gelijke
behandeling opgenomen, die restrictief wordt uitgelegd. Een beroep op
deze uitzonderingsgrond stelt hoge eisen aan de motivering dat er een
reëel gevaar is voor de veiligheid en gezondheid. Deze uitzondering
betekent niet dat er geen plicht bestaat tot het doen van
doeltreffende aanpassingen. Alleen indien het gevaar niet met
redelijke aanpassingen kan worden afgewend, mag een werknemer worden
afgewezen. Een dergelijke situatie deed zich voor bij een studente met
een ernstige vorm van narcolepsie (slaapziekte) die een opleiding
volgde tot schoonheidsspecialist. Door het gebruik van risicovolle
apparatuur en hulpmiddelen bij de behandeling van proefpersonen was de
gezondheid en de veiligheid van derden in het geding en was de
uitschrijving niet in strijd met de wet (oordeel 2007-26).
Ten slotte
Een aanpassing dient erop gericht te zijn de belemmeringen die de
gehandicapte of chronisch zieke werknemer ervaart weg te nemen. Een
werkgever moet, binnen redelijke grenzen, een serieus onderzoek naar
de geschiktheid van een doeltreffende aanpassing en de mogelijkheid om
deze uit te voeren. Een aanpassing hoeft niet te worden verricht
wanneer deze onevenredig belastend is voor de werkgever. Hierbij kan
gedacht worden aan een te ingrijpende verbouwing van de kantoorruimte
of een te kostbare aanpassing.
Een (toekomstig) werknemer zomaar en bij voorbaat afwijzen vanwege
zijn handicap of chronische ziekte? Dat mag dus niet.
Commissie Gelijke Behandeling