RMO in week van de democratie: 'onderhoud en vernieuw de rechtsstaat'
29/10/2009 13:30
Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO)
RMO in week van de democratie: 'onderhoud en vernieuw de rechtsstaat'
Polariseren hoort bij democratie. Tegenstellingen markeren heeft een belangrijke maatschappelijke en politieke functie. Zo geven we stem aan emoties en belangen. Maar we kunnen er ook in doorslaan. Dan raken vrijheden bekneld en besluitvorming langdurig geblokkeerd. Juist in een samenleving waarin scherpe tegenstellingen bestaan, dient de overheid pal te staan voor de rechtsstaat en is bezinning op onze processen van collectieve besluitvorming wenselijk. De democratische rechtsstaat heeft immers blijvend onderhoud nodig.
Dat betoogt de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) in zijn vandaag te verschijnen advies:
Polariseren binnen onze grenzen
In de moderne samenleving worden tegenstellingen steeds zichtbaarder, en niet alleen tussen moslims en niet-moslims. Creationisten en evolutionisten voeren scherpe polemieken, bankdirecteuren en financiële toezichthouders staan tegenover elkaar. Ook binnen en tussen politieke partijen, vakbonden en werkgevers worden tegenstellingen aangescherpt. Tegelijk neemt de maatschappelijke sensitiviteit voor polariseren toe; men is bang voor verwijdering en verharding.
Maar polariseren hoeft geen bedreiging te vormen. Het kan een manier zijn om het eigen geluid te laten horen, om verschil te markeren en om de identiteit van de eigen groep vorm te geven. Polariseren is nuttig en vereist een zekere ontspannenheid van alle betrokkenen. De RMO presenteert in dit advies drie strategieën om de verrijkende kanten van polariseren beter te benutten. In het domein van de civil society, op het terrein van politieke besluitvorming en binnen de juridische conflictbeslechting.
De rechtsstaat schept ruimte om vrijuit te polariseren, maar stelt ook grenzen. De overheid speelt hier een belangrijke rol. Via wetgeving en beleid beschikt de overheid over definitiemacht om maatschappelijke tegenstellingen te creëren en aan te scherpen. Juist wanneer maatschappelijke tegenstellingen bedreigend worden, dient de overheid uiterst terughoudend te zijn met categoriaal beleid langs etnische en religieuze lijnen. De overheid heeft geen favoriete burgers qua afkomst, etniciteit of religieuze overtuiging. Burgers die over de schreef gaan horen alleen aangesproken te worden op hun gedrag, niet op hun identiteit.
Ook in politieke besluitvormingsprocessen is polariseren zowel bedreigend als verrijkend. Voor een goed functionerende democratische politiek is essentieel dat politici en politieke partijen zich snel en scherp van elkaar weten te onderscheiden. Maar ook besluiten zijn nodig. Wanneer besluitvorming vastloopt zullen de voornaamste actoren in het parlementaire stelsel nieuwe politieke besluitvormingsprocessen en communicatievormen moeten verkennen. Naast het format van debat tussen winnaars en verliezers, is in media en parlement ook ruimte nodig voor actief luisteren, onderzoek, creativiteit, brede beoordeling van alternatieven en probleemoplossende onderhandeling. Gebeurt dat alleen in de achterkamers, dan wordt de democratie minder transparant en raken burgers minder betrokken.
In relaties tussen burgers is confrontatie op gezette tijden nodig en nuttig. Maar wanneer conflicten escaleren, is een probleemoplossende benadering vereist die patstellingen doorbreekt en vertrouwen tussen mensen vergroot. Juridische conflictbeslechting is op zijn best wanneer het eerlijke onderhandeling tussen conflictpartijen mogelijk maakt en aanvult, niet wanneer conflicten nog verder worden aangescherpt.
http://www.adviesorgaan-rmo.nl