In het kader van de tentoonstelling "Feind ist, wer anders denkt" over de staatsveiligheid van de DDR
Interview en debat: Leven in de DDR
tussen aanpassing en autonomie
Dinsdag - 03 november 2009
20.00 uur Toegang gratis
GEMAK Paviljoensgracht 20, Den Haag
Gabriele Stötzer praat met Beatrice de Graaf over de oppositie van kunstenaars in de DDR en over de speciale rol van vrouwen in dit kader
Gabriele Stötzer
Gabriele Stötzer (1953, geb. Kachold) behoorde in Erfurt tot de kunstenaars die in opstand kwamen en radicaal eigen
expressieve speelruimte zochten. Zij studeerde eerst germanistiek en muzische vorming aan de Pedagogische
Hogeschool van Erfurt, werd in de zomer van 1976 vanwege een petitie tegen het ontslag van een kritische
medestudent van school gestuurd en moest ter "Bewährung" (om "tot inkeer te komen") in de produktie werken. In
november 1976 ondertekende zij het protest tegen het ontnemen van het staatsburgerschap aan Wolf Biermann.
Tijdens het overbrengen van de handtekeningenlijst van Erfurt naar Berlijn werd ze door de Stasi gearresteerd; na in
voorarrest te hebben gezeten werd ze in het voorjaar van 1977 veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf wegens
"smaad jegens de staat".
Tijdens haar gevangenschap in de gevangenis Hoheneck in Stollberg/Sachsen besloot Gabriele Stötzer te gaan
schrijven. Na haar ontslag uit gevangenschap weigerde zij naar het westen te emigreren en werd zij opnieuw ter
,,Bewährung" in de fabriek tewerkgesteld. Zij begon autobiografische en experimentele teksten te schrijven, die de
pogingen documenteren een specifiek vrouwelijke uitdrukkingswijze te vinden.
In haar kunstzinnige werken volgde zij consequent en radicaal een eigen beeldtaal die zich tegen het officiële
vrouwbeeld van de DDR richtte en het patriarchale vaste idee van vrouwelijkheid artistiek ontliep.
In 1980 probeerde zij in Erfurt een eigen kunstgalerie te leiden. Zij stelde daar eigen werken ten toon alsmede werken
van leden van haar vriendenkring uit de alternatieve scene. In 1981 werd de galerie gesloten door de Stasi die Gabriele
Stötzer al langer intensief in de gaten hield.
Na de ,,Wende" was Gabriele Stötzer actief in de Erfurtse groep ,,Frauen für Veränderung" (vrouwen voor verandering)
en werkte zij mee in de burgerraad en het burgercomité. In 1990 was zij medeoprichtster van de Erfurtse vereniging
,,Kunsthaus". Gabriele Stötzer woont sedert 2005 in Erfurt en Utrecht.
Dr. Beatrice de Graaf
Beatrice de Graaf (1976) studeerde Duitse taal- en letterkunde en politieke geschiedenis in Utrecht en Bonn. Dankzij
een NWO-beurs kon ze vier jaar lang in Nederland en Duitsland onderzoek doen naar de betekenis van de Koude
Oorlog voor gewone burgers. Van die vier jaar bracht ze bijna twee jaar door in de archieven van de Oost-Duitse
staatsveiligheidsdienst (de Stasi), de partij- en staatsorganen, de kerken en de oppositionele groepen. In 2004
promoveerde ze aan het Onderzoeksinstituut voor Geschiedenis en Cultuur in Utrecht op het onderwerp: Over de Muur.
De DDR, de Nederlandse kerken en de vredesbeweging. Vanaf 2007 was ze als universitair docent verbonden aan het
Instituut Geschiedenis van de Universiteit Utrecht. Voor haar proefschrift werd ze in 2005 beloond met de Max van der
Stoel Human Rights Award (Universiteit Tilburg).
Sinds 2007 werkt ze bij het Centrum voor terrorisme en contraterrorisme van de Campus Den Haag/Universiteit Leiden.
Ingezonden persbericht