Wageningen Universiteit en Researchcentrum
29 okt 2009
Nummer: N
De Landbouwatlas van Nederland uit 1959 krijgt eindelijk een opvolger.
Rogge en ruilverkaveling maken plaats voor grutto's.
Vijftig jaar gebruik heeft zijn tol geëist. De Landbouwatlas van
Nederland uit 1959 in de atlassenkast in het onderwijsgebouw Forum
van Wageningen University ligt losbladig in zijn band. Geen nood;
binnenkort kan dit halve eeuw oude standaardwerk definitief naar de
Speciale Collectie, zeg maar het 'oud papier' van de bibliotheek.
Vanaf 4 november ligt er een update in de winkel met een uitgebreid
overzicht in woord en kaart van wat de agrarische sector aangaat, van
klimaat, grondgebruik, productiviteit tot economische
randvoorwaarden. Â
Melk en Rogge
Wie oud en nieuw vergelijkt, stuit op een wereld van verschil. Van de
155 duizend boerenbedrijven uit 1959 is meer dan de helft verdwenen.
De melkproductie explodeerde, maar van de 700 melkfabrieken die de
kaartenmaker vijftig jaar terug intekende, zijn er slechts 50 over.
Rogge is inmiddels, net als vlas, nagenoeg van de akker verdwenen.
Daarentegen is het aantal varkens in Nederland meer dan
vervijfvoudigd. Net als het aantal studenten in Wageningen overigens,
in 1959 ongeveer 1000, waarvan 10 procent vrouw, nu 5500, fifty fifty
verdeeld.
Gebleven in al die jaren is de Wageningse verbondenheid met de sector.
Beide atlassen, al schelen ze een halve eeuw, stralen een soort
schoolmeesterachtige ingenieurstrots uit op het moois dat is bereikt.
Een directeur Hogere Landbouwschool en het hoofd van de afdeling
Cijferdocumentatie van het ministerie, Wageningers allebei, stelden de
eerste versie van de landbouwatlas samen. De nieuwe is een particulier
initiatef.
Cadeautje
Samen met twee collega's van Alterra begon Ir Willem Rienks vorig jaar
een adviesbureau voor toekomstverkenning in de landbouw en het
begeleiden van veranderingsprocessen op het platteland. 'We liepen er
tegenaan dat er geen overzicht bestaat dat in een oogopslag de stand
van zaken in de landbouw duidelijk maakt', vertelt Rienks. 'Daarom
rijpte langzaam het idee, zelf maar een atlas te maken. Dat heeft een
hoop tijd en geld gekost, maar het was ook fantastisch om te doen;
elke nieuwe kaart die zich ontvouwde, was een cadeautje.'
Functioneel
En dat zullen geïnteresseerde kijkers beamen. De nieuwe uitgave is
een genot voor wie van informatieve kaarten houdt, al is de artistieke
kwaliteit van het kaartbeeld minder dan vijftig jaar geleden. In 1959
was er kennelijk geld om een kartograaf in te zetten die mooie
vloeiende lijnen trok en fraaie, matte kleuren gebruikte. Daarvoor
ontbraken nu de middelen. De kaarten zijn functioneel, soms met een
overdaad aan details en in nogal schrille kleuren afgebeeld. Â
De informatie op de honderden kaarten en kaartjes - vier keer meer dan
vijftig jaar geleden - is echter de moeite waard. Natuurlijk voor de
professionele gebruiker, maar ook gewoon zomaar, voor de leuk: bodem,
klimaat, verkaveling grondprijzen; of in een oogopslag zien in welke
regio's in Nederland fabrieks-, poot- of consumptieaardappelen worden
geteeld (amper veranderd met 50 jaar terug). Of om te constateren dat
Bretagne een geduchte concurrent is voor de Nederlandse
veehouderij. Â
Habitat-richtlijn
Natuurlijk is er in vijftig jaar veel veranderd. Het Groene Hart was
toentertijd een van de belangrijkste varkensregio's van ons land. De
kaarten van inpolderingen - Zuidelijk Flevoland en de Markerwaard
werden alvast ingetekend - ontginningen en ruilverkavelingen, zijn
inmiddels vervangen door weidevogelgebieden, de Habitat-richtlijn en
verstedelijking. Groei-optimisme maakte plaats voor zorg om de grutto.
Maar wie desondanks de fabelachtige groei van de agrarische export
ziet - de laatste acht jaar een stijging met vijftig procent- moet
constateren dat de boeren al die tijd gewoon zijn doorgegaan met waar
ze goed in zijn: heel veel produceren. | Rik Nijland
Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Resource, het
blad voor Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Meer informatie
bij Pers- en wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR, e-mail:
pers.communicatie@wur of bij de redactie van Resource, e-mail:
resource@wur.nl.