Wageningen Universiteit en Researchcentrum

29 okt 2009
Nummer: N

De Landbouwatlas van Nederland uit 1959 krijgt eindelijk een opvolger. Rogge en ruilverkaveling maken plaats voor grutto's.

Vijftig jaar gebruik heeft zijn tol geëist. De Landbouwatlas van Nederland uit 1959 in de atlassenkast in het onderwijsgebouw Forum van Wageningen University ligt losbladig in zijn band. Geen nood; binnenkort kan dit halve eeuw oude standaardwerk definitief naar de Speciale Collectie, zeg maar het 'oud papier' van de bibliotheek. Vanaf 4 november ligt er een update in de winkel met een uitgebreid overzicht in woord en kaart van wat de agrarische sector aangaat, van klimaat, grondgebruik, productiviteit tot economische randvoorwaarden. Â

Melk en Rogge
Wie oud en nieuw vergelijkt, stuit op een wereld van verschil. Van de 155 duizend boerenbedrijven uit 1959 is meer dan de helft verdwenen. De melkproductie explodeerde, maar van de 700 melkfabrieken die de kaartenmaker vijftig jaar terug intekende, zijn er slechts 50 over. Rogge is inmiddels, net als vlas, nagenoeg van de akker verdwenen. Daarentegen is het aantal varkens in Nederland meer dan vervijfvoudigd. Net als het aantal studenten in Wageningen overigens, in 1959 ongeveer 1000, waarvan 10 procent vrouw, nu 5500, fifty fifty verdeeld.
Gebleven in al die jaren is de Wageningse verbondenheid met de sector. Beide atlassen, al schelen ze een halve eeuw, stralen een soort schoolmeesterachtige ingenieurstrots uit op het moois dat is bereikt. Een directeur Hogere Landbouwschool en het hoofd van de afdeling Cijferdocumentatie van het ministerie, Wageningers allebei, stelden de eerste versie van de landbouwatlas samen. De nieuwe is een particulier initiatef.

Cadeautje
Samen met twee collega's van Alterra begon Ir Willem Rienks vorig jaar een adviesbureau voor toekomstverkenning in de landbouw en het begeleiden van veranderingsprocessen op het platteland. 'We liepen er tegenaan dat er geen overzicht bestaat dat in een oogopslag de stand van zaken in de landbouw duidelijk maakt', vertelt Rienks. 'Daarom rijpte langzaam het idee, zelf maar een atlas te maken. Dat heeft een hoop tijd en geld gekost, maar het was ook fantastisch om te doen; elke nieuwe kaart die zich ontvouwde, was een cadeautje.'

Functioneel
En dat zullen geïnteresseerde kijkers beamen. De nieuwe uitgave is een genot voor wie van informatieve kaarten houdt, al is de artistieke kwaliteit van het kaartbeeld minder dan vijftig jaar geleden. In 1959 was er kennelijk geld om een kartograaf in te zetten die mooie vloeiende lijnen trok en fraaie, matte kleuren gebruikte. Daarvoor ontbraken nu de middelen. De kaarten zijn functioneel, soms met een overdaad aan details en in nogal schrille kleuren afgebeeld. Â De informatie op de honderden kaarten en kaartjes - vier keer meer dan vijftig jaar geleden - is echter de moeite waard. Natuurlijk voor de professionele gebruiker, maar ook gewoon zomaar, voor de leuk: bodem, klimaat, verkaveling grondprijzen; of in een oogopslag zien in welke regio's in Nederland fabrieks-, poot- of consumptieaardappelen worden geteeld (amper veranderd met 50 jaar terug). Of om te constateren dat Bretagne een geduchte concurrent is voor de Nederlandse veehouderij. Â

Habitat-richtlijn
Natuurlijk is er in vijftig jaar veel veranderd. Het Groene Hart was toentertijd een van de belangrijkste varkensregio's van ons land. De kaarten van inpolderingen - Zuidelijk Flevoland en de Markerwaard werden alvast ingetekend - ontginningen en ruilverkavelingen, zijn inmiddels vervangen door weidevogelgebieden, de Habitat-richtlijn en verstedelijking. Groei-optimisme maakte plaats voor zorg om de grutto. Maar wie desondanks de fabelachtige groei van de agrarische export ziet - de laatste acht jaar een stijging met vijftig procent- moet constateren dat de boeren al die tijd gewoon zijn doorgegaan met waar ze goed in zijn: heel veel produceren. | Rik Nijland

Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Resource, het blad voor Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Meer informatie bij Pers- en wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR, e-mail: pers.communicatie@wur of bij de redactie van Resource, e-mail: resource@wur.nl.