RMNO: Overheid loopt weg voor lange-termijn besluiten
04/11/2009 11:07
Raad voor Ruimtelijk Milieu- en Natuuronderzoek
Als Nederland duurzaam moet worden, vergt dit lange-termijn besluiten. Dat is echter helaas iets dat overheden niet ligt. Politici, en in hun kielzog ambtenaren, gedragen zich vaak als struisvogels als het om de verre toekomst gaat. Een besluit waarvan het resultaat pas zichtbaar is in een volgende bestuursperiode ligt politiek veel moeilijker dan het oogsten van snelle successen. Volgens de Raad voor Ruimtelijk, Milieu- en Natuuronderzoek (RMNO) is voor dit verschijnsel veel meer aandacht nodig. Samen met adviesraden uit andere Europese landen analyseerde de RMNO de knelpunten. Het resultaat is een advies over hoe je tot een beter bestuur van dergelijke vraagstukken kunt komen. Voorzitter prof. Roel in 't Veld van de RMNO bood de aanbevelingen deze week aan minister Cramer van VROM aan.
Bij besluiten waarvan het effect pas over vele jaren zichtbaar is, zoals het aanpassen van onze dijken aan zeespiegelstijging, zijn vastbeslotenheid en veerkracht belangrijk. Maar bij een reeks samenhangende besluiten die als druppels een gezamenlijk effect moeten bewerkstelligen, zoals het terugdringen van verontreiniging, zijn volharding en consistentie cruciaal. Toekomststudies zijn een belangrijk hulpmiddel voor lange-termijn besluiten. Dit soort studies zijn geen taak van de wetenschap alleen, maar vergen participatie van burgers en bedrijven. Dit versterkt het draagvlak van besluiten en maakt de scenario's ook beter. Bovendien is dan de acceptatie groter als nieuwe omstandigheden het nodig maken om af te wijken van de plannen.
Om lange-termijnbesluiten politiek haalbaarder te maken zou de overheid waar nodig moeten investeren in lange-termijn denken bij burgers. Immers, als burgers kortzichtig zijn, waarom zouden politici dat dan niet zijn? De RMNO waarschuwt ook voor het te makkelijk overnemen van 'best practices' uit andere landen. De vraag moet steeds zijn: wat werkt waar en waarom? Goede voorbeelden vragen altijd aanpassing aan de nationale of lokale omstandigheden. Een andere aanbeveling gaat over de sturingsvormen. Complexe vragen met een lange-termijn dimensie vereisen in het algemeen een netwerkbenadering: alle beschikbare ideeën en kennis horen mee te spelen. Maar die aanpak hoort wel aangevuld te worden met hiërarchische borging en legitimiteit, en met het ondernemerschap en de efficiëntie van marktsturing.
Lange termijnproblemen komen vaak te laat op de politieke agenda. Dit kan verbeteren als zwakke signalen die belangrijke gebeurtenissen aankondigen, beter waarneembaar zijn. De overheid zou daar meer in moeten investeren. Tegelijkertijd, stelt de RMNO, moet de politiek oppassen te makkelijk te leunen op wetenschappelijk onderzoek. Vaak werkt dit onderzoek met aannamen die niet technisch zijn, maar eigenlijk politiek. Dit geldt bijvoorbeeld voor de waardering van natuur en milieu in kosten-baten analyses.
Ten slotte bevat het advies een pleidooi om de belangen van toekomstige generaties zwaarder in de besluiten te laten meewegen dan nu meestal gebeurt. Dat kan door het principe te hanteren dat wij niet het recht hebben om beslissingen te nemen die voor toekomstige generaties gevolgen hebben die wij zelf niet willen dragen.
Het rapport Sustainable development and the governance of long-term decisions kan worden besteld bij de RMNO en is als pdf beschikbaar op de website www.rmno.nl . Ook is daar een Nederlandse samenvatting te vinden.
http://www.rmno.nl