Stichting FOM
4 november 2009
Acht veni-subsidies voor natuurkunde
NWO heeft acht jonge, recent gepromoveerde natuurkundigen een
Veni-subsidie toegekend. Zij kunnen met de subsidie, maximaal 250.000
euro per onderzoeker, gedurende drie jaar ideeën ontwikkelen en
onderzoek doen. In totaal heeft NWO dit jaar onder 143 onderzoekers 36
miljoen euro verdeeld.
De helft van de acht gelukkigen zijn bekenden van FOM, omdat zij op
FOM-onderzoek gepromoveerd zijn of als onderzoeker in dienst zijn
geweest. Ook onder de gehonoreerde voorstellen bij andere NWO-gebieden
zijn (oud-)FOM-onderzoekers.
Hieronder vindt u een korte samenvatting van de gehonoreerde
voorstellen in de natuurkunde. Het persbericht van NWO en de volledige
lijst van Veni-honoreringen vindt u op:
http://www.nwo.nl/nwohome.nsf/pages/NWOA_7XFC6X.
Supergeleiding in de ijzertijd
Dr. E. (Erik) van Heumen (m) 03-06-1978, Amsterdam, UvA - Quantum
Electron Matter.
In sommige metalen kunnen elektronen zich bij extreem lage temperatuur
zonder weerstand (energieverlies) bewegen. Wetenschappers hebben vorig
jaar een nieuwe groep (ijzer houdende) materialen ontdekt die bij veel
hogere temperaturen supergeleiden. Door verschillende experimenten te
combineren wordt in dit onderzoek geprobeerd te achterhalen hoe dit
kan.
Exploring curved graphene
Dr V. (Vladimir) Juricic (m) 04-06-1976, S. Palanka (Serbia), LEI -
Lorentz-Instituut
Grafeen is een tweedimensionale laag van koolstofatomen in een
honingraatstructuur. Hoewel tweedimensionaal is het materiaal niet
perfect vlak; het is onvermijdelijk dat het gaat kreukelen en bobbelen
en er treden ook roosterfouten op. De onderzoeker wil in dit project
de eigenschappen van grafeen onderzoeken, waarbij de rimpels en
roosterfouten meegenomen worden in de beschouwing. In het bijzonder
wordt er gezocht naar de wisselwerking tussen deze verschijnselen en
mogelijke nieuwe kwantumtoestanden.
DNA Twists and Shouts
Oud-FOM-onderzoeker dr. J. (Jan) Lipfert (m) 08-10-1977, Frankfurt am
Main (Duitsland), TUD - Biofysica
Koppel - het samenstel van krachten die ontstaan door rotatie - speelt
een belangrijke rol in de biologie. Zo leidt de replicatie van DNA als
gevolg van de helixstructuur tot opbouw van torsie in DNA. Het doel
van dit project is om een magnetische pincet te ontwikkelen waarmee de
draaimomenten van enkele DNA-moleculen gemeten kunnen worden. Hiermee
kan de interactie van DNA-moleculen met eiwitten en medicijnen
bestudeerd worden.
Exploring Quantum Effects from Inflation
Dr. S.P. (Shun-Pei) Miao (v) 23-07-1974, Taiwan, UU - Instituut voor
Theoretische Fysica
Kwantum effecten die te klein zijn om onder normale omstandigheden te
worden waargenomen, kunnen enorm vergroot zijn tijdens de versnelde
uitdijing van de ruimtetijd in het vroege heelal. De onderzoekster
gaat bestuderen of deze effecten van invloed kunnen zijn op het
huidige universum.
Coupling light, electrons, and nano-mechanical motion
FOM-onderzoeker dr. G.A. (Gary) Steele (m) 13-02-1976, Toronto
(Canada) TUD - Kavli Institute of Nanoscience
Koolstof nanobuisjes vormen een relatief nieuwe verschijningsvorm van
koolstof. Ze hebben opmerkelijke elektronische, optische en
mechanische eigenschappen. De onderzoekers zullen een nieuwe, schone
vorm van nanobuis-technologie gebruiken waarin licht, elektronen en
mechanische beweging gecombineerd worden in een enkel apparaatje op
nanometerschaal. Dit heeft mogelijke toepassing in kwantumcomputers en
nanotechnologie.
Floppiness and Flow
FOM-onderzoeker dr. B.P. (Brian) Tighe (m) 02-12-1977, Washington
(USA), LEI - Physics
Scheerschuim en mayonaise zijn ongewone vaste stoffen omdat ze
"floppy" zijn. Dit houdt in dat ze ingewikkelde, collectieve
bewegingen maken die bijvoorbeeld voorkomen dat bubbels en druppels
samengeperst kunnen worden. Dit project zal laten zien dat dit
"floppy" gedrag er ook voor zorgt dat dit soort stoffen zich als
ongewone vloeistoffen gedragen als ze gedwongen worden te stromen.
Röntgenfoto's van communicerende hersencellen
FOM-oio dr. S.M. (Stefan) Witte (m) 27-12-1979, Alkmaar, VU -
Atoomfysica
De verbindingen tussen hersencellen vormen de basis voor onze
ontwikkeling, maar zijn te klein om met een gewone microscoop te zien.
Dit onderzoek richt zich op het ontwikkelen van een Röntgen-microscoop
met hoge resolutie, waarmee communicatie tussen hersencellen
nauwkeurig onderzocht kan worden.
Probing the inside of a living cell with an optically trapped gold
nanorod
Drs. P. (Peter) Zijlstra (m) 20-03-1981, Enschede, UL - Huygens
Laboratorium
Mechanische processen in een cel, zoals de absorptie van moleculen in
blaasjes, vinden vaak plaats op een schaal van slechts enkele
tientallen nanometers. De onderzoekers gaan een klein gouden staafje
in een optische val gebruiken om deze krachten te meten in een levende
cel.
Ook bij andere gebieden van NWO doen FOM-onderzoekers het goed:
Trekken aan eiwit-elastiekjes
FOM-oio dr. ing. A. (Astrid) van der Horst (v) 30-03-1972, Amsterdam,
VU - Natuur- en Sterrenkunde
Elastine netwerken verzorgen de elasticiteit van o.a. onze aderen en
huid. Door met een optisch pincet te trekken aan enkele moleculen en
draden van dit eiwit zullen de onderzoekers bepalen wat dit eiwit zo
elastisch maakt en hoe de moleculen zichzelf organiseren in deze
extreem duurzame draden en netwerken.
Licht en stroom sturen met nanokristallen
FOM-gast en stagiair dr. A.J. (Arjan) Houtepen (m) 01-03-1979, Breda,
TUD - Opto-Elektronische Materialen
In zonnecellen is het heel belangrijk om de beweging van licht en
elektronen te beheersen. De onderzoekers gaan slimme structuren maken
van nanokristallen die het licht en de elektronen de goede kant op
sturen.
Schone energie uit verwaarloosde warmte
FOM-oio dr.ir. M. (Mark) Huijben (m), 22-02-1978, Universiteit Twente
- Anorganische Materiaalkunde
Dreigende schaarste aan energie toont aan dat de beschikbare
energiebronnen veel efficiënter moeten worden gebruikt. Hergebruik van
verwaarloosde afvalwarmte wordt nu interessant als mogelijke
energiebron. Dit onderzoek richt zich op het ontwerpen en realiseren
van nieuwe materialen die deze warmte omzetten in bruikbare energie.