Stichting FOM 4 november 2009

Acht veni-subsidies voor natuurkunde

NWO heeft acht jonge, recent gepromoveerde natuurkundigen een Veni-subsidie toegekend. Zij kunnen met de subsidie, maximaal 250.000 euro per onderzoeker, gedurende drie jaar ideeën ontwikkelen en onderzoek doen. In totaal heeft NWO dit jaar onder 143 onderzoekers 36 miljoen euro verdeeld.
De helft van de acht gelukkigen zijn bekenden van FOM, omdat zij op FOM-onderzoek gepromoveerd zijn of als onderzoeker in dienst zijn geweest. Ook onder de gehonoreerde voorstellen bij andere NWO-gebieden zijn (oud-)FOM-onderzoekers.

Hieronder vindt u een korte samenvatting van de gehonoreerde voorstellen in de natuurkunde. Het persbericht van NWO en de volledige lijst van Veni-honoreringen vindt u op:
http://www.nwo.nl/nwohome.nsf/pages/NWOA_7XFC6X.

Supergeleiding in de ijzertijd
Dr. E. (Erik) van Heumen (m) 03-06-1978, Amsterdam, UvA - Quantum Electron Matter.
In sommige metalen kunnen elektronen zich bij extreem lage temperatuur zonder weerstand (energieverlies) bewegen. Wetenschappers hebben vorig jaar een nieuwe groep (ijzer houdende) materialen ontdekt die bij veel hogere temperaturen supergeleiden. Door verschillende experimenten te combineren wordt in dit onderzoek geprobeerd te achterhalen hoe dit kan.

Exploring curved graphene
Dr V. (Vladimir) Juricic (m) 04-06-1976, S. Palanka (Serbia), LEI - Lorentz-Instituut
Grafeen is een tweedimensionale laag van koolstofatomen in een honingraatstructuur. Hoewel tweedimensionaal is het materiaal niet perfect vlak; het is onvermijdelijk dat het gaat kreukelen en bobbelen en er treden ook roosterfouten op. De onderzoeker wil in dit project de eigenschappen van grafeen onderzoeken, waarbij de rimpels en roosterfouten meegenomen worden in de beschouwing. In het bijzonder wordt er gezocht naar de wisselwerking tussen deze verschijnselen en mogelijke nieuwe kwantumtoestanden.

DNA Twists and Shouts
Oud-FOM-onderzoeker dr. J. (Jan) Lipfert (m) 08-10-1977, Frankfurt am Main (Duitsland), TUD - Biofysica
Koppel - het samenstel van krachten die ontstaan door rotatie - speelt een belangrijke rol in de biologie. Zo leidt de replicatie van DNA als gevolg van de helixstructuur tot opbouw van torsie in DNA. Het doel van dit project is om een magnetische pincet te ontwikkelen waarmee de draaimomenten van enkele DNA-moleculen gemeten kunnen worden. Hiermee kan de interactie van DNA-moleculen met eiwitten en medicijnen bestudeerd worden.

Exploring Quantum Effects from Inflation
Dr. S.P. (Shun-Pei) Miao (v) 23-07-1974, Taiwan, UU - Instituut voor Theoretische Fysica
Kwantum effecten die te klein zijn om onder normale omstandigheden te worden waargenomen, kunnen enorm vergroot zijn tijdens de versnelde uitdijing van de ruimtetijd in het vroege heelal. De onderzoekster gaat bestuderen of deze effecten van invloed kunnen zijn op het huidige universum.

Coupling light, electrons, and nano-mechanical motion FOM-onderzoeker dr. G.A. (Gary) Steele (m) 13-02-1976, Toronto (Canada) TUD - Kavli Institute of Nanoscience
Koolstof nanobuisjes vormen een relatief nieuwe verschijningsvorm van koolstof. Ze hebben opmerkelijke elektronische, optische en mechanische eigenschappen. De onderzoekers zullen een nieuwe, schone vorm van nanobuis-technologie gebruiken waarin licht, elektronen en mechanische beweging gecombineerd worden in een enkel apparaatje op nanometerschaal. Dit heeft mogelijke toepassing in kwantumcomputers en nanotechnologie.

Floppiness and Flow
FOM-onderzoeker dr. B.P. (Brian) Tighe (m) 02-12-1977, Washington (USA), LEI - Physics
Scheerschuim en mayonaise zijn ongewone vaste stoffen omdat ze "floppy" zijn. Dit houdt in dat ze ingewikkelde, collectieve bewegingen maken die bijvoorbeeld voorkomen dat bubbels en druppels samengeperst kunnen worden. Dit project zal laten zien dat dit "floppy" gedrag er ook voor zorgt dat dit soort stoffen zich als ongewone vloeistoffen gedragen als ze gedwongen worden te stromen.

Röntgenfoto's van communicerende hersencellen
FOM-oio dr. S.M. (Stefan) Witte (m) 27-12-1979, Alkmaar, VU - Atoomfysica
De verbindingen tussen hersencellen vormen de basis voor onze ontwikkeling, maar zijn te klein om met een gewone microscoop te zien. Dit onderzoek richt zich op het ontwikkelen van een Röntgen-microscoop met hoge resolutie, waarmee communicatie tussen hersencellen nauwkeurig onderzocht kan worden.

Probing the inside of a living cell with an optically trapped gold nanorod
Drs. P. (Peter) Zijlstra (m) 20-03-1981, Enschede, UL - Huygens Laboratorium
Mechanische processen in een cel, zoals de absorptie van moleculen in blaasjes, vinden vaak plaats op een schaal van slechts enkele tientallen nanometers. De onderzoekers gaan een klein gouden staafje in een optische val gebruiken om deze krachten te meten in een levende cel.

Ook bij andere gebieden van NWO doen FOM-onderzoekers het goed:

Trekken aan eiwit-elastiekjes
FOM-oio dr. ing. A. (Astrid) van der Horst (v) 30-03-1972, Amsterdam, VU - Natuur- en Sterrenkunde
Elastine netwerken verzorgen de elasticiteit van o.a. onze aderen en huid. Door met een optisch pincet te trekken aan enkele moleculen en draden van dit eiwit zullen de onderzoekers bepalen wat dit eiwit zo elastisch maakt en hoe de moleculen zichzelf organiseren in deze extreem duurzame draden en netwerken.

Licht en stroom sturen met nanokristallen
FOM-gast en stagiair dr. A.J. (Arjan) Houtepen (m) 01-03-1979, Breda, TUD - Opto-Elektronische Materialen
In zonnecellen is het heel belangrijk om de beweging van licht en elektronen te beheersen. De onderzoekers gaan slimme structuren maken van nanokristallen die het licht en de elektronen de goede kant op sturen.

Schone energie uit verwaarloosde warmte
FOM-oio dr.ir. M. (Mark) Huijben (m), 22-02-1978, Universiteit Twente
- Anorganische Materiaalkunde
Dreigende schaarste aan energie toont aan dat de beschikbare energiebronnen veel efficiënter moeten worden gebruikt. Hergebruik van verwaarloosde afvalwarmte wordt nu interessant als mogelijke energiebron. Dit onderzoek richt zich op het ontwerpen en realiseren van nieuwe materialen die deze warmte omzetten in bruikbare energie.