Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Datum 3 november 2009
Betreft Reactie op het onderzoek De leraar aan het woord van de SP
Hierbij ontvangt u de reactie op de belangrijkste bevindingen van een onderzoek van
de SP, getiteld De leraar aan het woord met kenmerk 2009Z16590/2009D45385. Op
10 september bedankte ik de SP hiervoor en nam ik het rapport in ontvangst in
Nieuwspoort. Ik vind het een goede zaak dat er onderzoek verricht wordt onder
leraren. De kwaliteit van het onderwijs wordt uiteindelijk in de klas bepaald, door de
leraren, zíj zijn de sleutel tot goed onderwijs.
(Zeer) veel leraren ervaren hun werk als positief
Het onderzoek richtte zich op leraren. De papieren vragenlijsten zijn verzonden naar
lerarengeledingen van de Medezeggenschapsraden in het PO en VO en ook
ontvingen een paar honderd SP-leden die werkzaam zijn in het onderwijs de
vragenlijst.
Het onderzoek heeft leraren bevraagd over een breed scala aan
onderwijsgerelateerde onderwerpen. Een belangrijke bevinding van het onderzoek is
dat de meeste leraren hun werk als (zeer) positief ervaren. Dat blijkt niet alleen uit
dit onderzoek, maar bijvoorbeeld ook uit het rapport "Gelukkig voor de klas" van het
Sociaal Cultureel Planbureau1.
Actieplan Leerkracht blijft onverkort van kracht
Er zijn ook punten die beter kunnen. Het Actieplan Leerkracht van Nederland blijft
1 SCP, Gelukkig voor de klas?, Leraren in het voortgezet onderwijs over hun werk,
2009, Den Haag.
a
na 1 van 5
Pagi
dan ook onverkort overeind. Opvallend vind ik dat veel van de aanbevelingen die de Datum
26 mei 2009
SP doet op basis van dit rapport naadloos aansluiten bij het actieplan. In het rapport
geven de docenten onder meer aan dat ze hun salaris onvoldoende vinden en een 126382
hoge werkdruk ervaren. Dat zijn bekende klachten en daar ben ik druk mee bezig.
Het geld dat beschikbaar is voor betere beloning van leraren bedraagt in 2014 al
650 miljoen en dat loopt verder op tot 850 miljoen (in 2020).
In het rapport doet de SP de opmerkelijke aanbeveling om het actieplan versneld in
te voeren, en niet pas in 2020. Maar dit plan wórdt al veel eerder ingevoerd, er is
geen sprake van dat we daarmee tot 2020 wachten, leraren plukken er nu al de
vruchten van doordat dit jaar al gestart is met het inkorten van de carrièrelijn.
Leraren gaan daardoor in een vroegere fase van hun carrière meer verdienen. Ook
leraren die op dit moment aan het eind van hun schaal zitten krijgen dankzij de
eindeschaaltoeslag meer salaris. Leraren merken dit dus nu al in hun portemonnee.
Bovendien komen dankzij de functiemix meer leraren in een hogere schaal. En al
bijna 14.000 leraren maken momenteel gebruik van een Lerarenbeurs. Als we willen
dat leraren ook in het onderwijs blíjven is het ook belangrijk dat ze zich kunnen
ontwikkelen. Aan het succes van de Lerarenbeurs, waarmee docenten bijvoorbeeld
een masteropleiding kunnen volgen- kunnen we aflezen dat leraren daar duidelijk
behoefte aan hebben.
Het Actieplan Leerkracht van Nederland maakt ook een sterkere koppeling tussen
kwaliteit en beloning. Niet alleen mensen met managementambities moeten
promotie kunnen maken, maar juist mensen die les willen blijven geven moeten
omhoog kunnen klimmen en er ook in salaris op vooruit kunnen gaan. De functiemix
moet ervoor zorgen dat meer leraren promotie kunnen maken naar een hogere
salarisschaal. Daardoor verbeteren de loopbaanmogelijkheden van leraren en wordt
het beroep aantrekkelijker.
De sociale partners spelen een belangrijke rol als het gaat om het tegengaan van
een te hoge werkdruk. Werkgevers hebben de verantwoordelijkheid om erop toe te
zien dat de werkdruk niet te hoog is. Het is aan de sociale partners, werkgevers en
werknemers, om daar goede afspraken over te maken op collectief en / of
schoolniveau. Het terugdringen van de piekbelasting door het inleveren van
vakantiedagen kan bijvoorbeeld een mogelijkheid zijn om de werkbelasting te
verminderen. Maar dat is aan de sociale partners en is niet iets waar OCW over
Pagina 2 van 5
gaat. OCW doet zelf ook het nodige om werkdruk van leraren te verlagen. Om Datum
26 mei 2009
docenten in praktische zin meer te ontlasten zorgen we ervoor dat er meer
conciërges bij komen in het primair onderwijs. Daarnaast stel ik ook geld 126382
beschikbaar voor extra formatie in het beroeps- en volwassenenonderwijs in de
Randstad. En in het voortgezet onderwijs kunnen scholen bijvoorbeeld subsidie
krijgen voor een Persoonlijk Assistent van Leraren (PAL). Dat is een student uit het
HBO of WO die als bijbaan onder de verantwoordelijkheid van een vo-docent
verschillende lesprogrammaondersteunende taken kan vervullen. Een PAL-student
kan ingezet worden bij het vmbo, havo en vwo in de onder- en bovenbouw.
Het kabinet investeert fors in het onderwijs
Een andere aanbeveling uit het rapport is om meer te investeren in onderwijs. Ook
deze aanbeveling ondersteunt het door het kabinet gevoerde beleid: ondanks de
economische teruggang investeert het meer in onderwijs dan enig ander kabinet ooit
gedaan heeft. Het actieplan Leerkracht van Nederland bevat maatregelen om de
kwaliteit van het onderwijs te verhogen en gaat gepaard met investeringen die
oplopen tot meer dan een miljard.
De SP stelt verder in dit rapport dat onze onderwijsuitgaven op zijn minst op
hetzelfde niveau moeten zitten als in onze buurlanden. Uit het recente OESO-
onderzoek `Education at a glance'2 blijkt echter dat de Nederlandse uitgaven aan
onderwijsinstellingen als percentage van het BBP sterk overeenkomen met
Frankrijk, België en het Verenigd Koninkrijk. Ook is het zo dat Nederland veel meer
uitgeeft aan onderwijs dan Duitsland.
Daling leraar-leerling ratio in de afgelopen jaren
De AOb leidde uit datzelfde OESO-onderzoek af dat leraren in Nederland meer uren
voor de klas moeten staan dan hun buitenlandse collega's en dat ons land na de VS
het hoogst scoort op de leraar-leerling ratio. De afgelopen tijd liep het aantal
leerlingen per leraar echter sterk terug. Van 1995 tot 2007 daalde het aantal
2 OESO, Education at a glance: OECD Indicators, 2009, Parijs.
Pagina 3 van 5
leerlingen per leraar in het po met 25% en in het vo met 17%, dankzij Datum
arbeidsduurverkorting en extra investeringen voor klassenverkleining3. 26 mei 2009
126382
Fusietoets en het versterken van de positie van leerlingen, ouders en leraren
De SP toont zich in dit rapport een voorstander van kleinere scholen en het
versterken van de positie van leerlingen, ouders en leraren. Daarom kan ik mij
voorstellen dat de SP ingenomen zal zijn met mijn Wetsvoorstel Fusietoets.
Onderwijsinstellingen die willen fuseren, moeten voortaan laten zien dat dit ook echt
nodig is. Direct belanghebbenden, zoals leraren, ouders en leerlingen/studenten,
moeten het eens zijn met de fusie en de minister moet vervolgens goedkeuring
verlenen. Ook krijgt uw Kamer eind dit jaar een verkenning over de mogelijkheden
van defuseren. De positie van leerlingen en ouders is geregeld in de onlangs
geëvalueerde Wet Medezeggenschap op Scholen. Het wetsvoorstel professionele
deskundigheid en verantwoording gaat de positie van leraren waarborgen en ligt nu
bij de Raad van State.
Krachtig Meesterschap
Uit het onderzoek blijkt dat 78% van de leraren aangeeft voldoende opgeleid te zijn
terwijl 45% van de leraren zegt onvoldoende voorbereid te zijn in de opleiding op het
vak. Geluiden over maatschappelijke bezorgdheid over de kwaliteit van
lerarenopleidingen zijn niet nieuw en daarom hebben de opleidingen zich in de
afgelopen jaren als vervolg op de Beleidsagenda Lerarenopleidingen 2005-2008
ingezet om tot betere resultaten te komen. Ook blijkt uit de systeembrede analyse
van de HBO-bachelor opleiding tot leraar in het basisonderwijs van de NVAO dat de
opleidingen zeer responsief zijn geweest ten opzichte van de maatschappelijke
bezorgdheid over de kwaliteit van de lerarenopleidingen. Het is belangrijk dat we dat
elan vasthouden en daarom wordt nauw samengewerkt met de lerarenopleidingen,
het afnemende veld en de beroepsgroep om de verbeteringen van de afgelopen
jaren verder uitbouwen en versterken. Er worden duidelijke eisen gesteld aan in- en
uitstroomniveau voor de lerarenopleidingen en aan de toetsing ervan. Meer
contacturen, duale leertrajecten, opleiden in de school en de kennisbasis dragen er
aan bij dat het niveau van de lerarenopleidingen verder verbeterd wordt. En om de
3 Ministerie van onderwijs, cultuur en wetenschap (2008), Nota werken in
het onderwijs 2009, p.53 Den Haag: Ministerie OCW
Pagina 4 van 5
kwaliteit van zittende leraren op peil te houden of te verbeteren kunnen scholen de Datum
26 mei 2009
middelen voor na- en bijscholing uit de lumpsum inzetten. De Lerarenbeurs is
beschikbaar voor elke leraar die zich extra wil kwalificeren. 126382
De leraar weer op een voetstuk
Tot slot: een goede leraar máákt de school en blijft je je hele leven bij. Een goede
leraar is leermeester, mentor, klankbord, inspirator, geweten en wegwijzer tegelijk.
Jonge mensen die op zoek zijn naar talent in zichzelf worden daarin
vanzelfsprekend bijgestaan door hun ouders, hun vrienden, maar een bijzondere
taak ligt er toch voor onderwijsgevenden. Problemen die in de afgelopen tientallen
jaren in het onderwijs gegroeid zijn, zijn niet in twee jaar tijd recht te zetten. Maar
met de richting die is ingezet met het actieplan Leerkracht maken we het vak weer
aantrekkelijker en komt de leraar weer daar te staan waar hij hoort: op een voetstuk.
De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
R.H.A. Plasterk.
Pagina 5 van 5