Radboud Universiteit Nijmegen


Help, ze doen me niet na!

Datum bericht: 4 november 2009

Beknopte samenvatting
Mensen zijn gevoelig voor non-verbale signalen uit hun sociale omgeving. Ze voelen zich daardoor verbonden met anderen. Het imiteren van een gesprekspartner - hand naar het hoofd bewegen, naar achteren of juist naar voren leunen, benen of armen over elkaar slaan - komt veel voor en gebeurt automatisch. Het draagt bij aan wederzijds begrip, gevoel van gelijkenis en waardering. We zijn ons daar niet van bewust.

Is die imitatie er niet, dan kan dat een teken zijn van afstoting of uitsluiting. We raken dan in de stress en onze zelfwaardering gaat omlaag. We komen weer in evenwicht wanneer we denken aan een belangrijke andere: partner, vriend of ouder. Maar we merken niets van dit alles, want ook dat gebeurt onbewust, blijkt uit onderzoek waarop sociaal psycholoog Marina Kouzakova op 30 november promoveert aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Niet geïmiteerd worden geeft stress...
Er is veel bekend over de positieve gevolgen van imitatie, daarom ging sociaal psycholoog Marina Kouzakova op zoek naar wat er met een persoon gebeurt die niet wordt nagedaan. Ze deed experimenten waarin proefpersonen wel of niet werden geïmiteerd en onderzocht de gevolgen voor hun denkwijze, oordelen, zelfwaardering en stressniveau.

Aan proefpersonen werd eerst gevraagd wie voor hen de meest dierbare persoon is en ze moesten deze relatie waarderen op een schaal van 1-6. Daarna werd hun zelfwaardering gemeten (met een Impliciete Associatie Test) en hun stressniveau bepaald door meting van het hormoon cortisol in het speeksel. Daarna gingen de proefpersonen het lab in om een opdracht uit te voeren. Een deel van de proefpersonen werd geïmiteerd, een ander deel niet. Direct na afloop moesten ze weer speeksel afgeven en een zelfwaarderingstest doen. Daaruit bleek dat de mensen die niet waren geïmiteerd zich buitengesloten voelden, zonder dat ze zich daarvan zelf bewust waren. Ze waren meer gestresst en hun zelfwaardering was lager. Opnieuw werd hun gevraagd om aan te geven hoe belangrijk de eerder genoemde dierbare persoon voor hen was. Die waardering was nu hoger. Daarna werden stress en zelfwaardering weer gemeten en bleek dat de uitslagen hiervan gelijk waren aan de beginwaarden.

... denken aan een dierbare geeft rust en zelfvertrouwen Marina Kouzakova: 'Als we niet worden geïmiteerd, raakt ons dat. Maar dan treden er mechanismen in werking. We nemen afstand van die ander: die hoort niet bij mij of past niet bij mij. We grijpen terug op mensen die wél belangrijk voor ons zijn. Die relaties gaan we hoger waarderen, waarna onze zelfwaardering weer in evenwicht komt. Een foto van je dierbare op je bureau kan op een vergelijkbare manier werken.'

Onbewust en toch van je stuk
Als je er nou niets van merkt of je nu wel of niet geïmiteerd wordt en de ontregeling lost zich ook vanzelf weer op, waarom moeten we het dan weten? Kouzakova: 'Ik vind het fascinerend dat iets ogenschijnlijk kleins als een gesprek op het schoolplein, bij de bakker of in de kantine waarin we niet geïmiteerd worden, ons zo van ons stuk kan brengen. Ons onbewuste is kennelijk uitermate gevoelig voor het detecteren van boodschappen. Voorop staat dat het voor ieder mens belangrijk is te ervaren dat hij of zij er toe doet, dat hij ergens bij hoort. Dat gaat zo ver, dat we zelfs van vreemden bevestiging willen ontvangen.

En dat kan zoveel teweeg brengen dat we ons gedrag gaan aanpassen om erbij te horen. Als je onaardig bent behandeld in een winkel of door een buschauffeur, dan ben je geneigd om in je volgende contact met heel iemand anders erg aardig te doen. Dit doe je niet met opzet, het gaat vanzelf. Zo zijn er veel automatische processen in ons lichaam actief die ons beschermen.'

Marina Kouzakova (Irkutsk te Rusland, 1976) studeerde sociale psychologie en psychologische methodeleer aan de Universiteit van Amsterdam. Voor haar promotieonderzoek had ze een aanstelling bij het Behavioural Science Institute van de Radboud Universiteit Nijmegen. Vanaf 2010 werkt Marina Kouzakova als postdoc onderzoeker bij de afdeling Sociale en Organisatie Psychologie van de Universiteit Leiden.

Dit onderzoek maakt deel uit van het programma sociale cognitie. Een van de speerpunten van het sociaal wetenschappelijk onderzoek aan de Radboud Universiteit Nijmegen is de interactie tussen automatische en gecontroleerde aspecten van sociaal gedrag en de rol van het onbewuste in oordeel en gedrag, de rol van in- en expliciete attitudes, vooroordelen en zelfwaardering.