Senaat op de bres voor jongeren in de crisis
4 november 2009
De Eerste Kamer wil dat de regering bij de Sociaal Economische Raad
advies inwint over de vraag hoe de aansluiting tussen leren, werken en
ondernemerschap optimaal kan worden benut. De Senaat heeft daarbij het
oog op de kenniseconomie, werkgelegenheid en de lange termijnpositie
van het Midden en Kleinbedrijf. Dit advies van de SER moet zich niet
alleen richten op afgestudeerden van HBO en WO, maar ook van Regionale
Opleidingcentra. De regering zou de eventuele financiële
consequenties van dit advies geheel of gedeeltelijk moeten dragen.
De wens van de Eerste Kamer is neergelegd in een motie van senator De
Boer (CU) die mede werd ondersteund door de fracties van PvdA, CDA,
VVD, SP, GroenLinks en D66. De motie werd dinsdag 3 november ingediend
bij de Algemene financiële beschouwingen over de Rijksbegroting 2010
( 32.123 ). Minister Bos van Financiën verzette zich niet tegen de
motie.
Dat deed de minister wel tegen een motie van D66-fractievoorzitter
Schouw , waarin wordt gevraagd om ook de publieke omroep te betrekken
bij de grote heroverwegingsoperatie. De motie Schouw wordt gesteund
door VVD, GroenLinks en SP. Over beide moties wordt dinsdag 10
november gestemd. Minister Bos ontraadde de motie-Schouw, omdat hij
voor het schrappen van een net bij de publieke omroep geen
ingewikkelde heroverwegingsoperatie nodig denkt te hebben. Hij staat
open voor alle voorstellen die tot besparingen in het overheidsbudget
kunnen leiden.
Staatsschuld
De Algemene financiële beschouwingen stonden in het teken van de
gevolgen van de kredietcrisis die ruim een jaar geleden in de VS
begon. Senator Biermans wees er namens de VVD-fractie op dat Nederland
nu wordt geconfronteerd met een crisis in de rijksfinanciën doordat
de staatsschuld met 35 miljard euro extra toeneemt. âDe staat is een
reus op lemen voeten gewordenâ, oordeelde Biermans. Hij pleit voor
verkleining van het tekort, het verlichten van de lasten voor burgers
en bedrijven en een wijziging van het financiële stelsel. Volgens de
VVD heeft het kabinet zichzelf in de âslaapstandâ gezet door 19
werkgroepen eerst naar mogelijke bezuinigingen te laten zoeken. âEr
gaan negen maanden verloren door het treuzelen van het kabinetâ, aldus
Biermans. Hij wees er op dat Nederland net als andere EU-landen bij
lange na niet voldoet aan de eisen van het Groei- Stabiliteitspact.
Hij voorspelt dat het alleen maar slechter zal gaan als de overheid
zich teveel met de economie blijft bemoeien. âDeze planeconomie is
gedoemd te mislukken. Daarmee is de staat een van de mede-veroorzakers
van de crisisâ, aldus senator Biermans. De VVD vindt verder dat de
staat geen eigenaar van banken moet zijn. Wel wilde hij van minister
Bos van Financiën weten wat deze vindt van de plannen om ING te
splitsen in een bank en een verzekeringsbedrijf. Zou Nederland nog wel
een rol spelen op het internationale speelveld als banken,
verzekeraars en pensioenuitvoerders te klein worden?
Ook CDA-senator Terpstra plaatst vraagtekens bij de ontwikkelingen in
de banksector. Hij stelt dat het communistische China in wezen het
kapitalistische stelsel mee in stand heeft helpen houden, o.a. door
het Amerikaanse begrotingstekort te financieren. Senator Terpstra
informeerde naar de positie van de Nederlandse banken in de wereld en
de rol van het Holland Financial Centre. Ook wilde hij van minister
Bos een toelichting op het veranderde toezicht op de banken en de rol
van overheidscommissarissen bij deze instellingen. In antwoord op een
interruptie van SP-senator Reuten zei Terpstra dat het CDA geen
onderscheid wil maken tussen âgewoneâ werklozen en mensen die werkloos
zijn geworden of worden als gevolg van de kredietcrisis. De
CDA-fractie in de Eerste Kamer pleit voor een solidariteitsheffing in
de collectieve sector. Woordvoerder Terpstra merkt op dat ook in het
bedrijfsleven wordt ingezet op loonmatiging. Hij keerde zich tegen een
verhoging van de inkomstenbelasting alleen voor de rijken, zoals PvdA
en ChristenUnie willen. âDit is contraproductiefâ, zei Terpstra.
SP-senator Reuten noemde tijdens de Algemene financiële beschouwingen
de mensen die werkloos zijn of worden âde grootste slachtoffers van de
crisisâ. Hij pleit voor een tijdelijke crisisbelasting op topinkomens
om de inkomensachteruitgang van werklozen te compenseren. De SP schat
dat een extra inkomstenbelasting van gemiddeld 5% bij de top 5% van de
inkomens (meer dan 80.000 euro bruto jaarinkomen) een bedrag van vier
miljard euro oplevert. Daarmee zou de extra rente over de toegenomen
staatsschuld kunnen worden betaald. Meer in het algemeen stelt
SP-woordvoerder Reuten dat âmensen die buitensporig hebben
geprofiteerd voordat de kredietcrisis uitbrak, nu ook de zwaarste
lasten moeten dragenâ. Het vindt het niet aanvaardbaar dat de lasten
van de crisis als gevolg van excessieve kredietverlening bij een groot
deel van de bevolking terecht komt, dat de crisis niet heeft
veroorzaakt. Staatssecretaris De Jager van financiën zegde SP-senator
Reuten toe dat de commissie die studeert op een herziening van het
belastingstelsel ook zal bekijken of invoering van een
crisisvermogensbelasting voor topinkomens, zoals de SP wil, mogelijk
is.
Toezicht
PvdA-senator Van Driel waarschuwt voor een eenzijdige aandacht voor de
financiële crisis. âDe aanpak die het kabinet nu kiest bij het
bestrijden ervan kan er toe leiden dat budgetten voor onderzoek naar
schonere technologie niet of onvoldoende beschikbaar komen en dat
financiële tekorten als argument worden gebruikt om het energie- en
voedselvraagstuk niet aan te pakken en het klimaat niet te reddenâ,
aldus Van Driel. Volgens de PvdA-Senator zijn dit veel grotere
problemen dan het begrotingsprobleem.
Over de oorzaken van de crisis sprekend wees Van Driel op de opleving
van de bonuscultuur in de VS. Ook over het toezicht op de financiële
sector is hij sceptisch. âIn hoeverre is dit nu aanwijsbaar verbeterd?
Op Europees niveau lijkt het toezicht niet op te schieten en op
nationaal niveau worden er veel terechte vragen gesteldâ, aldus Van
Driel. De PvdA-senator wees ook op de verschuivende machtsbalans van
VS en Europa naar Brazilië, India en China (de BIC-landen). Hij
voorziet op termijn een discussie over de euro. âIs dit wel een
houdbare munt?â, zo vroeg PvdA-senator Van Driel aan minister Bos.
Over de werkgroepen die zoeken naar besparingen tot 20% van de
overheidsuitgaven zei Van Driel: âKan het niet wat sneller?â Volgens
hem kan er eind januari 2010 al meer inzicht zijn. De angst van de
PvdA is dat het eerder een bezuinigingsoperatie wordt dan een
vernieuwingsoperatie. Woordvoerder Van Driel roept het kabinet op ook
âperspectief en hoopâ te bieden. De PvdA-senator deed een paar
concrete suggestie voor bezuinigingen, met name in de zorg. Voor een
periode tot 2015 vond hij een verhoging tot 60% van het hoogste tarief
in de inkomstenbelasting verdedigbaar. Voorts suggereerde hij een
lening tegen een lage rente van 1% uit te schrijven om mensen met
grote vermogens te verleiden hun bijdrage te leveren met als stok
achter de deur de dreiging om opnieuw een vermogensbelasting in te
stellen.
Senator Böhler van GroenLinks ziet de crisis als een kans om een
nieuw financieel stelsel te bouwen. Zij vond ook dat besparingen op
het overheidsbudget niet alleen maar als bezuiniging moeten worden
ingeboekt, maar ook moeten worden gebruikt om nieuw beleid te
ontwikkelen. De bonussen van bankiers moeten van GroenLinks nog
strenger worden aangepakt dan de regering al van plan is. âBankiers op
de nullijnâ, bepleitte woordvoerder Böhler. Duurzaamheid zou een
leidend motief moeten zijn bij de herstructurering van het bankwezen.
Kernkwaliteiten
Namens de fracties van ChristenUnie en SGP pleitte senator De Boer
voor de âeconomie van het genoegâ. Hij vindt dat de overheid jongeren
de helpende hand moet bieden bij het vinden van een plaats op de
arbeidsmarkt, vooral als eigen ondernemer in het midden- en
kleinbedrijf of als ZZP-er. De Boer stelt ook dat Nederland een aantal
kernkwaliteiten moet kiezen waarop ons land âde beste van de wereld
wil zijnâ.
Fractievoorzitter Schouw van D66 vroeg of het niet tijd om betere
planbureaus te installeren. Hij wees erop dat het Centraal Planbureau
op geen enkele manier de crisis heeft zien aankomen. âHet moet
betrouwbaarder en transparanterâ, zei Schouw. Ook begreep hij niet
waarom de publieke omroep bij voorbaat van bezuinigingen wordt
uitgesloten. Net als de fractie van de SP nam senator Yildirim
(eenmansfractie) het op voor de werklozen die, zo stelt Yildirim, het
gelag van de crisis betalen. âDe schulden zijn verhuisd van de banken
naar de overheidâ.
---
* stenogram 3 november 2009 pdf icoon
* Motie-De Boer (ChristenUnie) c.s. over een adviesaanvraag aan de
Sociaal Economische Raad betreffende de aansluiting tussen leren,
werken en ondernemerschap (EK 32.123, H)
* Motie-Schouw (D66) c.s. om de publieke omroep deel te laten
uitmaken van de brede heroverwegingsoperatie (EK 32.123, I)
* Economische crisis volgens minister Bos nog niet voorbij
Eerste Kamer der Staten Generaal