Universiteit van Tilburg

Persbericht 29 oktober 2009

Evaluaties, trots en planning maken teams slagvaardig

Promotie Tom Bijlsma over 'teamleren' bij Defensie

Het lerend vermogen van teams in organisaties wordt voor een groot deel bepaald door zelfbeoordeling, planning en 'single loop learning': het doorlopen van een cyclus van handelen en evalueren. Dat concludeert Tom Bijlsma op grond van onderzoek naar het functioneren van teams binnen de Nederlandse krijgsmacht. Hij doet aanbevelingen die breed toepasbaar zijn. Bijlsma promoveert op vrijdag 6 november aan de Universiteit van Tilburg.

Teams worden steeds belangrijker in organisaties. Omdat de omgeving van organisaties steeds ingewikkelder wordt (denk aan mondialisering, snelle ontwikkelingen en hoge eisen aan de expertise), zijn teams slagvaardiger dan individuen. De kritieke succesfactor is misschien wel het leervermogen van teams in een veranderende omgeving.

Bedrijfskundige en reserveofficier Tom Bijlsma onderzocht wat kernmerkend is voor het leervermogen van teams binnen de Nederlandse krijgsmacht. Militaire eenheden opereren altijd in een team, alleen al om 24 uur per dag te kunnen optreden. Maar ook om snel in te kunnen spelen op de meest uiteenlopende situaties over de hele wereld. Dat bij militaire operaties mensenlevens gemoeid zijn, maakt bovendien dat deze teams zich geen fouten kunnen veroorloven en dus zeer effectief moeten werken. Bijlsma onderzocht het functioneren van tientallen teams bij defensie, verdeeld over de operationele commando's, defensie materieel organisatie en bestuursstaf. Ook voer hij mee op fregatten om teams te observeren en interviewen.

Bijlsma ontwierp en testte een model voor 'teamleren', waarbij drie elementen het meest belangrijk bleken te zijn: 'single loop learning', zelfbeoordeling en planning. Als die drie elementen goed lopen, heeft een team de grootste kans op voldoende leervermogen om goed te functioneren en zich aan te passen aan een veranderende omgeving. Single loop leren houdt in dat het team een cyclus doorloopt van plannen, doen, het eigen functioneren beoordelen en de uitkomsten daarvan vervolgens verwerken. De drie elementen hebben betrekking op verschillende niveaus in Bijlsma's model: die van respectievelijk teamreflectie, teamgevoel en teamactie. Hij concludeert dat het leervermogen van teams kan worden verbeterd door bijvoorbeeld meer aan teambuilding te doen, het bewustzijn van het leren in een team te vergroten en goede evaluatiemethoden te gebruiken. De conclusies en aanbevelingen van het onderzoek gelden niet alleen binnen defensie, aldus de promovendus, maar ook daarbuiten.

Perfect leren
De teams aan boord van de Nederlandse fregatten zijn volgens Bijlsma perfecte exponenten van lerende teams. Een fregat kan beschouwd worden als een high reliability organization (HRO): een organisatie die processen extreem goed moet beheersen omdat de risico's zo groot zijn dat zij zich geen fouten kan veroorloven. De teams van een fregat hebben niet alleen een groot lerend vermogen, maar zijn ook bijzonder flexibel en hebben bevoegdheden om in te grijpen in bijzondere situaties. De teamleden voelen elkaar zeer goed aan en zijn bovendien in staat hun werk en elkaar kritisch te beoordelen.

Tom Bijlsma (1963) doorliep de Koninklijke Militaire Academie (KMA) te Breda en was van 1985-1995 officier bij de Koninklijke Landmacht. Ondertussen studeerde hij bedrijfskunde aan de Open Universiteit. Hij werkte daarna als management trainer/consultant en sinds 1999 is hij universitair docent aan de KMA.