Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Toespraak staatssecretaris Bijleveld Conferentie Anders!
Bijstand - van veelvoud naar eenvoud
5 november 2009
Dames en heren,
er is veel aan de hand op dit moment; de bankencrisis, economisch
zware tijden, de milieuproblemen, de vergrijzing, de bevolkingsdaling
in sommige delen van het land. We staan voor zware beslissingen. Je
zou bijna - ik herhaal: bijna - vergeten dat we ook bezig zijn om de
overheid opnieuw uit te vinden.
Ooit was de overheid synoniem met macht en controle. Nu herdefiniëren
wij onszelf in onze rol als uitvoerder, administrator en
dienstverlener .
Dat is niet eenvoudig. De overheid heeft zo lang een bepaald beeld van
zich zelf gehad dat ze er ook naar is gaan leven. We zijn gaan hechten
aan de bureaucratie en met goede redenen. Regels, formulieren en
formaliteiten scheppen duidelijkheid, garanderen gelijkheid en
beschermen tegen willekeur. Dan weten de mensen ook waar ze aan toe
zijn.
De regels zijn niet alleen een bescherming tegen verkeerde
beslissingen; ze garanderen ook het gebruik van beproefde werkwijzen.
Met andere woorden: er is veel te zeggen voor goede en gedegen regels.
Aan de andere kant: mensen hebben daar genoeg van. Genoeg van de
ijzerenheinigheid van de overheid; van de inflexibiliteit, van de
starheid. Ze willen hulp op maat, adequate en vriendelijke
dienstverlening en geen onnodige administratieve lasten.
En dat is wat dit Kabinet voor ogen stond toen ze de administratieve
lastenvermindering tot prioriteit maakte. En dat is waarom, ondanks
dat al die crises overwonnen moeten worden, we toch extra inzetten op
betere dienstverlening en lastenvermindering.
Dat is ook wat mij voor ogen stond toen ik zei dat, als we de
administratieve lasten en de dienstverlening zouden aanpakken, dat de
mensen daar dan ook echt wat van zouden moeten merken. Het mag geen
cosmetische operatie zijn, of één waaraan alleen ambtenaren zelf
plezier beleven. Het moet iets... nee: veel .... voorstellen.
Ik zei al, de ene crisis tuimelt haast over de andere en daarom moeten
we extra werk maken van onze inspanningen om efficiencywinst te boeken
door minder administratieve lasten. Het eerste half jaar van 2009 is
het aantal bijstandsuitkeringen flink gestegen. Eind juni werden er
ruim 270 duizend uitkeringen verstrekt. In de gemeenten
Haarlemmermeer, Enschede en Emmen is de toename maar liefst meer dan
10%. Er wordt verwacht dat het aantal mensen dat zal doorstromen naar
de bijstand, nog zal toenemen. En daarom moeten we juist nu degenen
die op ons rekenen voor onmiddellijke steun: de bijstandscliënten, het
leven niet onnodig moeilijk maken. Niet nog zwaarder maken dan het als
is.
De titel van dit congres is: Bijstand; van veelvoud naar eenvoud. En
dat is eigenlijk een ingewikkelde opdracht. Het verminderen van
administratieve lasten vraagt meer dan het per decreet afschaffen of
aanpassen van een paar regels.
Het gaat er niet om dat bepaalde documenten niet meer getoond hoeven
te worden. Het gaat er niet om of we al of niet een kopie van iets
maken en in een map opbergen. Het gaat om een geheel andere benadering
van wat we aan het doen zijn.
Zijn we - negatief - er op gespitst dat mensen niet iets onterecht
krijgen of, helpen we - positief - degene die het nodig hebben zo goed
mogelijk?
Zoals de gemeente Venlo die 29 van de 30 vroeger noodzakelijke
bewijsstukken voor een bijstandsuitkering, niet meer nodig vindt.
Zoals de gemeente Den Haag die het rechtmatigheidformulier volledig
heeft afgeschaft. Zoals de Intergemeentelijke sociale Dienst Oldambt
die er voor zorgt dat tussen aanvraag en de eerste uitbetaling minder
dan twee weken zit.
Vandaag sluiten we met tevredenheid en voldoening het
implementatie-traject af dat in april 2008 is begonnen. 44 sociale
diensten, 66 gemeenten, 77 deelnemers hebben veel bereikt en geleerd
over de sanering van de bewijslast, over snellere procedures over
rechtmatigheid en over controle en verantwoording.
Ik wil u, die hier aan meegewerkt heeft enorme bedanken en - hoewel ik
niet weet of dat diervriendelijk is of zelfs maar milieutechnisch
verantwoord - ik wil graag een supergrote veer op uw hoed steken. Ik
ben trots op wat er bereikt is.
Dat er hard gewerkt wordt blijkt ook uit een enquête die onlangs heeft
plaatsgevonden. Bijna 50% van de sociale diensten is gestart met een
project gericht op het verminderen van administratieve lasten.
Daarnaast heeft nog 11% zich voorgenomen om binnenkort te starten met
een project. Al 65% van de sociale diensten vraagt minder dan 10
bewijsstukken aan de burger bij de aanvraag van de algemene bijstand
en bij 33% duurt de periode tussen de aanvraag en betaling gemiddeld
minder dan 4 weken, bij een aantal zelfs al minder dan 2! Ook een
toenemend aantal sociale diensten handelt een aanvraag van de
bijzondere bijstand af binnen 1 week.
Ik zei onlangs - dat was bij de lancering van antwoord 14+ netnummer -
wat ik u ook graag aanbeveel, maar dat terzijde - dat wij als
overheidsmedewerking er niet op moeten rekenen dat onze burgers ons
luid zingend taart zullen komen brengen. Als we een grote stap zetten,
kijken mensen hooguit even op. Dat is niet erg; we werken niet voor
onszelf maar voor onze inwoners. Ook op het gebied van de bijstand en
daar gaan we volgend jaar weer een flinke stap zetten met de
fantastische resultaten van uw inzet als voorbeeld voor de anderen. We
hebben het zo dadelijk daar nog over. Maar er gaat nog meer gebeuren.
Of misschien moet ik zeggen; wat kunt u het komend jaar van mij
verwachten?
In de eerste plaats natuurlijk het uitdragen van wat u ons heeft
geleerd. Wees niet bang, ik zal niet met uw veren gaan pronken. Juist
dat ú het in de praktijk heeft ontwikkeld is een grote aanbeveling.
Het is niet theoretisch bedacht; het werkt in de praktijk.
Verder gaan we de risicoprofielen verder laten doorontwikkelen. Hoe
betrouwbaarder die zijn, hoe minder de bonafide klant last heeft van,
in zijn geval, onnodige vragen. Hierbij wordt onder andere het
Regionaal Coördinatiepunt Fraudebestrijding bij betrokken.
Dan is er het punt van de kwijtschelding van de lokale belastingen.
Op dit moment bestaat er onduidelijkheid bij de degenen die
kwijtschelding kunnen krijgen en zien de gemeenten een extra werklast.
We hebben een wetsvoorstel klaar dat deze problemen oplost.
De gemeente, provincie en het Waterschapsbestuur krijgen dan meer
ruimte om kwijt te schelden en de uitvoering wordt een stuk
makkelijker. Daardoor zullen meer burgers er hopelijk gebruik van
maken. Bij dit punt speelt ook dat we meer gemeenten de gelegenheid
kunnen bieden om zich - via het Inlichtingenbureau - aan te sluiten
bij de geautomatiseerde kwijtschelding. Die methode betekent minder
administratieve lasten voor de burger, maar scheelt ook de gemeente
veel werk. Bijna 10% van de totale gemeentelijke administratieve
lasten betreffen het kwijtschelden van gemeentelijke belastingen.
Een - voor nu - laatste punt is, dat we in de toekomst eventuele
veranderingen van de regelgeving voor bedrijven, instellingen en
medeoverheden nog maar een keer per jaar op een vaste datum
doorvoeren. Ook dat scheelt weer.
Dames en heren, het afgelopen jaar hebben de sociale diensten flinke
stappen vooruit gezet. Ik wil u dat ook graag tonen. Daarom hebben we
een paar mensen gevraagd iets over hun successen te komen vertellen.