PH.Nieuwsbrief 369

Wekelijkse nieuwsbrief van de Disciplinegroep Public Health van het Julius Centrum, Utrecht


SELF MANAGEMENT CRUCIAAL VOOR GEÏNTEGREERDE ZORG


Zorgprogramma's voor langdurig zieken bevat innovatieve elementen zoals multidisciplinaire behandelprotocollen, geplande regelmatige bezoeken aan huisartsen en andere professionals, zorgverlening op afstand via het internet, praktijkondersteuners per aandoening, telemonitoring, case management en stoppen-met-roken poliklinieken. Ieder van deze elementen heeft een gunstig, maar niet overtuigend effect op zorggebruik. Dat is wel het geval voor het activeren van self management bij patiënten en hun familie. Bijvoorbeeld bij het luisteren en interpreteren van signalen van het eigen lichaam, bij het afwegen van gezondheidsaspecten bij alledaagse, algemene beslissingen en bij het bedenken van oplossingen indien de patiënt niet alles meer kan. Deze boodschap had de Amerikaanse ketenzorgexpert Eric Coleman uit Denver bij de opening van het negende congres over recente ontwikkelingen in geïntegreerde zorg dat dit jaar plaats vond in Wenen, en wel op donderdag 5 en vrijdag 6 november. Uit 21 landen namen 170 onderzoekers, beleidsmensen en ervaren zorgprofessionals eraan deel. De boodschap van Coleman werd herhaald op tal van workshops en plenaire sessies van andere inleiders. Zo wees medisch directeur Richard Antonelli van de ketenzorgorganisatie bij het Boston Kinder Ziekenhuis eveneens op het cruciale belang van self management door patiënten en familie bij langdurig zieken kinderen. Wil je de PPP's van de inleidingen op dit congres inzien? Dat is over enkele weken mogelijk via website www.integratedcare.eu Wil je de website van Coleman bekijken en snappen hoe hij aankijkt tegen ketenzorg? Surf dan naar www.caretransitions.org of naar www.nextstepincare.org Tot zover dit bericht. Op 20 november organiseert het Julius Centrum een congres over recente ontwikkelingen in ketenzorg aan COPD patiënten. Ook daar komt self management als cruciaal element naar voren. Reeds 250 professionals, beleidsmakers, zorginkopers en projectleiders meldden zich aan. Wil jij er ook heen? Klik dan hier. Op het tiende congres over recente ontwikkelingen in ketenzorg op 16, 17 en 18 juni in Finland staan de volgende thema's centraal: 1. Ketenzorg aan patiënten met diabetes in Europa en Noord Amerika, 2. Ketenzorg aan patiënten met dementie in Europa en Noord Amerika 3. Geïntegreerde eerstelijn 4. Geïntegreerde jeugd(gezondheids)zorg 5. Extramurale zorgprogramma's voor mensen met psychische problemen zoals schizofrenie en depressie en 6. Methoden van onderzoek naar effecten van geïntegreerde zorg. Wil je een voordracht houden op dit congres? Valt die binnen één van de zes thema's? Klik dan hier of stuur een mail naar congresorganisator Clarine Sies op C.P.Sies@umcutrecht.nl


BETAALBAARHEID LANGDURIGE ZORG IS GROOT EUROPEES PROBLEEM


De betaalbaarheid van de langdurige zorg is in alle Europese landen een groot probleem. De kosten stijgen en de inkomsten dalen. Dat gebeurt vooral doordat het premiebetalende deel van de bevolking afneemt en het zorgvragende deel toeneemt. Regeringen nemen daarom hun maatregelen. Die hangen weer samen met de stelsels in die landen. In landen met een aanbodstelsel, zoals Zweden Zwitserland en Engeland, blijft het aanbod van zorg achter bij de vraag wat dan leidt tot wachtlijsten of kwaliteitsverlaging. Daar waar locale overheden verantwoordelijk zijn leidt dit tot grote verschillen. Het zorgaanbod is dan afhankelijk van je woonplaats. Dit heet dan het postcodeloterij probleem (Engeland, Zweden, Zwitserland) Ook aan de toegang tot de zorg worden aan zwaardere eisen gesteld (Zweden en België) om daardoor de kosten te drukken. Een veel voorkomende sluipende bezuinig is het achterblijven van de verzekeringsbijdrage of de rijksbijdrage aan de kostenstijging. Hierdoor stijgen de kosten van de lagere overheden (Duitsland, Engeland en Zwitserland) en gaat ook de eigen bijdrage omhoog (Frankrijk en Duitsland). Het beperken van het pakket zien we nu al twee jaar achtereen in Nederland. Al deze maatregelen hebben zijn niet afdoende zo blijkt in Europa. Overal worden nog meer maatregelen voorbereid. Het effect is dat de overheid haar verantwoordelijkheid voor de langdurige zorg geleidelijk afbouwt. Dat betekent dus dat burgers in toenemende mate zelf verantwoordelijk worden voor hun zorg of die van hun naasten. Maar kan die burger ook de eigen problemen oplossen? Nauwelijks, blijkt uit een onderzoek in Engeland. De hele zorg organisatie, intake en toewijzing is ingesteld op publiek georganiseerde en gefinancierde zorg. Nee, signaleert men in Zweden, er is zelfs geen mogelijkheid je aanvullend te verzekeren en 84% procent van het aanbod wordt geleverd door de overheid zelf en de rest werkt voor de overheid. In de meeste Europese landen, met uitzondering van Frankrijk, is het zorgaanbod ingesteld op publieke financiering. De burger die genoodzaakt is en om voor zichzelf of zijn verwanten zorg wil regelen ontdekt dat er eigenlijk nauwelijks een functionerende markt is voor de particuliere zorgvraag. Al deze mededelingen deed Julius onderzoeker Johan Eijlders tijdens een workshop over bekostiging van langdurige zorg op het negende congres over recente ontwikkelingen in ketenzorg in Wenen op 5 en 6 november (zie ook berichten elders in deze Nieuwsbrief). Wil je met hem corresponderen over al dit slechte nieuws? Stuur dan een mail naar J.J.Eijlders@umcutrecht.nl Wil je het onderzoeksverslag lezen dat hij heeft uitgebracht en dat heet: Hoe komt de burger aan zijn zorg in Europa? Klik dan hier.


VARKEN WORDT NIERDONOR


In Nederland bestaat een tekort aan nierdonoren. Daardoor bedraagt de wachttijd voor nierpatiënten meestal enkele jaren. Dit probleem wordt nog groter omdat een geïmplanteerde donornier een levensduur heeft van zo'n vijftien jaar. Een nierpatiënt gebruikt daarom gedurende de rest van zijn leven twee tot drie donornieren. Om iets aan het schrijnende tekort te doen, is xeno-transplantatie een oplossing, waarbij de nier van een dier wordt getransplanteerd in de mens. Een dier dat genetisch veel op een mens lijkt, is het varken. Dankzij betere geneesmiddelen die afstoting van donornieren tegen gaan, is deze nieuwe techniek geen science fiction meer. Binnenkort stelt de Nederlande Patiënten- en Consumenten Federatie (NPCF) daarom het onderwerp van xeno-transplantatie aan de orde. Al deze informatie vernam ondergetekende maandag 3 november tijdens een bespreking over het toelaten van zorginnovaties in het pakket van de Zorgverzekeringswet.


MOBIEL HOSPICE BIEDT ZORG AAN HUIS IN WENEN


Het mobiele Hospice van de katholieke stichting Caritas te Wenen biedt ondersteunende, en zonodig palliatieve, zorg thuis aan mensen in hun eindfase. Dit bleek tijdens een excursie voorafgaand aan het negende congres over recente ontwikkelingen in geïntegreerde zorg, dat dit jaar op 5 en 6 november plaatsvond in Wenen (zie ook berichten elders in deze nieuwsbrief). Opvallend is dat in dit mobiele Hospice tijd geen rol speelt. Iedere verzorger maakt zelf uit hoeveel tijd hij of zij aan de patiënt en de mensen om hem heen besteedt. De hospice-zorg voorziet tevens in dagopvang voor de zieken. Dit is zowel voor de zieken als hun familie een welkome afleiding in moeilijke tijden. Alle hospice zorg is gratis (!) en wordt voor 75% bekostigd uit publieke fondsen en 25% uit donaties. Juliusdocente Els de Bruijn die excursies en congres meemaakte, plaatst bij dit bezoek de volgende kanttekening. Wat opvalt bij Caritas is, hoe goed men naar de patiënt en familie luistert. In veel lezingen op het congres kwam naar voren dat de stem van de patiënt leidend moet zijn voor de organisatie van zorg. De meest uitgebreide onderzoeken brengen deze stem in kaart, Ik denk dat we dat laatste vooral moeten doen. Maar laat de individuele verzorgenden, case managers of coaches goed vragen wat de patiënt wil en die kennis verspreiden. Dat is simpeler en effectiever dan enorme aantallen patiënten bestoken met lange en ingewikkelde vragenlijsten, die vaak vanuit de aanbieder zijn opgesteld. Alleen de beter opgeleide patiënt kan deze invullen. De stem van de patiënt is ook te horen door te kijken, te luisteren, deze ervaringen op te schrijven en te verspreiden. Dan maar niet gevalideerd of in een speciaal format.


MAAK VAN KETENZORG EEN BUSINESS CASE (AFLEVERING 5)


Op woensdag 23 september gaven ondergetekende en Juliusdocent dr. Henk van der Steeg vier uur college aan de Masterclass Disease Management over theorie en praktijk van business cases voor disease management programma's in Nederland, Engeland, USA en Duitsland. In het college gingen wij in op het begrip business case in de literatuur, de termen return on investment (ROI) en per member per month costs (PMPM costs) en op de terugverdien-termijn van de aanloopkosten. De reacties op dit nieuw ontworpen college waren zo positief dat ik in deze en volgende Nieuwsbrieven een paar highlights behandel. Op 27 september gaf ik een definitie van business case. (zie P.H.nieuwsbrief 363 op www.integratedcare.nl ). Op 3 oktober behandelde ik de vraag hoe dit begrip zich verhoudt tot de aanpalende begrippen business plan en projectplan. Op 25 oktober en op 1 november kwamen de doelstellingen en de te verwachten inkomsten van een business case aan de orde. Nu gaat het over het inschatten van de kosten van een ketenzorg programma. Ik onderscheid drie kostensoorten. Ten eerste zijn er de ontwikkelkosten voor het programma. Dan krijgen patiënten nog geen zorg. Het programma wordt uitgedacht, een multidisciplinaire richtlijn opgesteld, het zorgpad uitgeschreven en de taakverdeling en coördinatie beschreven. De tweede kostensoort vormen de testkosten. Het op papier ontwikkelde zorgprogramma wordt uitgetest op bijvoorbeeld veertig patiënten. Indien de resultaten van het uittesten positief zijn, vindt reguliere inbedding plaats. De kosten hiervan (scholing, verbouwingen, software aanpassingen) vormen de implementatiekosten. De drie hier genoemde kostensoorten vormen tezamen de voorbereidingskosten en vormen een investering die in later jaren moet worden terugverdiend uit inkomsten. De vierde kostensoort betreffen de reguliere, operationele kosten. Van belang is alle kosten mee te nemen: bijvoorbeeld van huisartsen, verpleegkundigen, ziekenhuisopnamen, medisch specialistische consulten en geneesmiddelengebruik. Verder is het zaak als patiënten langdurig in zorg zijn, de kosten per maand te bepalen. Die heten in het Amerikaanse jargon Per Member Per Month (PMPM-) costs. Tot nu sprak ik over productiekosten van zorg. Er zijn ook sociale kosten te onderkennen, dat zijn kosten vanwege ziekteverzuim, Wia uitkeringen en productieverlies. Die zijn moeilijk per programma te bepalen. Maar vergeet ze niet te vermelden bij een beroep op bijvoorbeeld de beleidsregel Zorginnovatie van het NZA. Volgende week ga ik verder met het bepalen van de Returns on Investments van een startend zorgprogramma. Tot zover heel in het kort een e-learning college over business cases en zorgprogramma's. Op dinsdag 12 januari 2010 start de derde Masterclass Disease Management en Ketenzorg van dertien colleges, alle op dinsdagen van 15.00-19.00 uur in het UMC Utrecht. Ook de hier besproken business case aanpak komt gedurende een van de middagen aan bod. Wil jij deelnemen aan deze Masterclass? Klik dan hier en schrijf je in.


OOK ZORGVERZEKERAAR HEEFT PRIKKEL TOT KETENZORG NODIG


Langdurig zieken die ketenzorg ontvangen kunnen verlaging van hun jaarlijks eigen risico krijgen van 145 euro. Dat is mogelijk binnen de Zorgverzekeringswet (Zvw). Zorgprofessionals krijgen een financiële prikkel via de Beleidsregel Zorginnovatie van de Nederlandse Zorg Autoriteit (NZA), bijvoorbeeld voor ketenzorg aan mensen met diabetes. In het beleidsdebat in Nederland krijgen slechts deze partijen, zorgvragers en zorgaanbieders, een financiële prikkel tot ketenzorg. De derde partij is de zorgverzekeraar, maar die krijgt geen financiële prikkel om geïntegreerde zorg in haar pakket op te nemen. Binnen het Ministerie van VWS wordt daarom overwogen om zorgverzekeraars uit het vereveningsfonds hiertoe te prikkelen. Uit dit fonds ontvangen zij, kort door de bocht gezegd, de helft van hun inkomsten. De andere helft krijgen zij uit de nominale premies die zij zelf heffen en waarmee zij concurreren. De gedachte bij VWS is, dat zorgverzekeraars bij het inkopen van doelmatige zorg aan langdurig zieken, meer geld krijgen uit dit fonds dan bij ondoelmatige zorg. Uit de Duitse en Amerikaanse literatuur is bekend dat ketenzorg doelmatiger is dan gefractioneerde zorg. Duitsland hanteert thans een financiële prikkel voor zorgverzekeraars. Dit nieuws stond hoog op de agenda tijdens het negende congres over recente ontwikkelingen in geïntegreerde zorg dat dit jaar plaats vond in Wenen, en wel op donderdag 5 en vrijdag 6 november. Uit 21 landen namen 170 onderzoekers, beleidsmensen en ervaren zorgprofessionals deel aan dit congres. Wil je de PPP's van de inleidingen op dit congres inzien? Dat is over enkele weken mogelijk via website www.integratedcare.eu Op het tiende congres over recente ontwikkelingen in ketenzorg op 16, 17 en 18 juni in Finland staan de volgende thema's centraal: 1. Ketenzorg aan patiënten met diabetes in Europa en Noord Amerika, 2. Ketenzorg aan patiënten met dementie in Europa en Noord Amerika 3. Geïntegreerde eerstelijn 4. Geïntegreerde jeugd(gezondheids)zorg 5. Extramurale zorgprogramma's voor mensen met psychische problemen zoals schizofrenie en depressie en 6. Methoden van onderzoek naar effecten van geïntegreerde zorg. Wil je een voordracht houden op dit congres? Valt die binnen een van de zes thema's? Klik dan hier of stuur een mail naar congresorganisator Clarine Sies op C.P.Sies@umcutrecht.nl.


HUISARTSEN EN SPECIALIST SPREKER ELKAAR OOK VAKER IN FRIESLAND


In de nieuwsbrief van zondag 18 oktober stond een bewonderend bericht dat huisartsen en specialisten elkaar maandelijks spreken in het Brabantse Helmond. Ria Nauta die adviseur is bij het Ziekenhuis Tjongerschans stuurde een reactie naar aanleiding van dit bericht: Jij dacht dat maandelijkse ontmoetingen tussen huisartsen en specialisten uitgestorven waren. Hier in Heerenveen, ziekenhuis de Tjongerschans, hebben we jaarlijks de Tjongercursus in het voorjaar. De helft van onze specialisten gaan drie dagen naar Schiermonnikoog met de helft van de huisartsen in onze regio. Een week later kan de andere helft van beide groepen op cursus. Het programma wordt samengesteld door afvaardiging huisartsen en specialisten en wordt als zeer waardevol ervaren. Naast informatie- en kennisoverdracht kan er in de avonduren genetwerkt worden bij een borreltje of wandeling op het strand. Verder bestaat er al jaren een maandelijks "huisartsenpraatje" op de woensdag middag/avond. Onderwerpen zijn actueel en er kunnen accredidatiepunten behaald worden. Ik weet dat andere ziekenhuizen in Friesland soortgelijke activiteiten ook nog steeds organiseren. Dus uitgestorven? Niet in Friesland!


OOSTENRIJKSE (ZORG)ONDERZOEKSTERS WORDEN GEDISCRIMINEERD


Bij het verdelen van subsidies over mannelijke en vrouwelijke (zorg)onderzoekers worden de laatsten gediscrimineerd. Vrouwelijke onderzoekers hebben vaak een twee- tot driemaal zo hoge productiviteit maar krijgen minder subsidie. Getrouwde onderzoeksters hebben een hogere productie dan niet-getrouwde. De discriminatie wordt veroorzaakt omdat toewijzingscommissies vooral uit mannen bestaan. En die doen aan nepotisme. Deze uitspraken deed prof. Karin Gutiérrez-Lobos, vice-rector van de Universiteit van Wenen, tijdens een ontvangst op het Weense stadhuis van deelnemers aan het negende congres over recente ontwikkelingen in geïntegreerde zorg dat dit jaar plaats vond in Wenen, en wel op donderdag 5 en vrijdag 6 november. Uit 21 landen namen 170 onderzoekers, beleidsmensen en ervaren zorgprofessionals deel aan dit congres. Tot zover dit bericht. De sexe-gelijkheid vormt in de Weense universitaire cultuur een hot issue, hoorde ik achteraf. Ik vraag mij af hoe in Nederland de verdeling over onderzoekssubsidies plaatsvindt. Krijgen mannen makkelijker subsidies dan vrouwen? Het is, voor zover ik weet, geen issue in ons land.


VERANTWOORDING


Hierbij ontving je de wekelijkse Nieuwsbrief van de Disciplinegroep Public Health. Wil je meer weten over een bericht? Neem dan contact op via PH.Nieuwsbrief@planet.nl Wil je delen van de nieuwsbrief verspreiden onder collega's, doe dat. Je collega's kunnen zich ook aanmelden voor rechtstreekse toezending. Je meldt je aan via www.integratedcare.nl/Inschrijfformulier/aanmelding_web.htm en af via http://www.integratedcare.nl/Inschrijfformulier/afmelding_blaster_1.htm. Omdat we nog bezig zijn met de automatisering van de PH.Nieuwsbrief kan het twee weken duren voordat de aan-en afmelding verwerkt is. Door alle hedendaagse beveiligingen is het mogelijk, dat bovenstaande links niet werken. Ga in dat geval voor het aan- en afmelden naar de website www.integratedcare.nl Als het doormailen naar b.v. een collega niet lukt, verwijder dan het laatste deel van deze nieuwsbrief vanaf verantwoording en probeer het nog eens.

De nieuwsbrief is gericht aan een aantal relaties van de Disciplinegroep: collega's binnen en buiten het Julius Centrum, pao- en keuzeblok studenten, gastdocenten, stage-verleners aan co assistenten Sociale Geneeskunde, onderzoeksrelaties, subsidiënten en overigen die geïnteresseerd zijn in Utrechts Volksgezondheids onderwijs en in onderzoek naar zorginnovaties, ketenzorg en transmurale zorg. De Nieuwsbrief verschijnt wekelijks op zondag of maandag. Eerdere edities tref je aan op de internetsite www.integratedcare.nl

Heb je belangstelling voor nieuws over ketenzorg en zorginnovaties in het buitenland? Surf dan naar de website van het international Network of integrated Care: www.integratedcarenetwork.org Wil je wetenschappelijke artikelen lezen over deze onderwerpen? Lees dan het peer reviewed internettijdschrift International Journal of Integrated Care op www.ijic.org Dit is een gratis tijdschrift, dat online publiceert en is opgenomen in Pubmed. Ook submissions van concept artikelen zijn welkom.

Opsteller van deze nieuwsbrief is:

Guus Schrijvers
Hoogleraar Public health in het bijzonder Structuur en functioneren van de
Gezondheidszorg
Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen
en Eerstelijnsgeneeskunde
Universitair Medisch Centrum Utrecht
email: a.j.p.schrijvers@umcutrecht.nl
tel: 088 755 9356