Vrije Universiteit Amsterdam

De heruitvinding van het pronominale geslacht


* Startdatum: 13-11-2009


* Tijd: 10.45


* Locatie: Aula


* Titel: De heruitvinding van het pronominale geslacht


* Spreker: J. Audring


* Promotor: prof.dr. G.E. Booij prof.dr. G.G. Corbett


* Onderdeel: Faculteit der Letteren


* Wetenschapsgebied: Letteren


* Evenementtype: Promotie

In haar proefschrift laat Jenny Audring zien dat achter het foute taalgebruik in mannelijke en vrouwelijke woorden een systeem schuilgaat. Vroeger waren voornaamwoorden puur grammaticale elementen, die trouw het geslacht van hun naamwoord weerspiegelden. Tegenwoordig hebben zij betekenis.

Het Nederlands heeft een uniek probleem. Sinds sprekers het verschil tussen mannelijke en vrouwelijke woorden niet meer kennen, zijn ook de voornaamwoorden in de war geraakt. In de spreektaal hoort men nu vaak het meisje, die, het boek: hij is uit en knoflook: dat lust ik niet. Volgens de regels van het ABN zijn zulke voornaamwoorden fout: ze hebben het verkeerde geslacht.

Hij en die worden gebruikt om te verwijzen naar levende wezens of telbare voorwerpen. Hierbij geldt: hoe meer individualiteit, hoe vaker hij of die de voorkeur krijgt, zelfs als de grammatica het voorschrijft. Ik vroeg mijn broertje of het meeging is voor de meeste sprekers onacceptabel. Het wordt juist wel weer gebruikt aan de andere kant van het spectrum: voor stofnamen. Zelfs als het om de-woorden gaat als kleding, muziek of knoflook.

Zij tenslotte wordt in de spreektaal alleen voor vrouwelijke personen gebruikt (en voor een enkele koe of kat). Zo is, spontaan en onbewust, een nieuw systeem van voornaamwoordgebruik ontstaan. Dit systeem wint terrein: teenagers zeggen bijna dubbel zo vaak het boek hij/die dan sprekers van 60 (die vaker het/dat kiezen). Een vergelijking met andere talen in de wereld toont aan dat het Nederlands hier een verklaarbare en natuurlijke ontwikkeling doormaakt. De fouten weerspiegelen een stukje taalevolutie, dat zich onder onze ogen voltrekt.

Het volledige proefschrift is te downloaden via VU-dare.
© Copyright Vrije Universiteit Amsterdam