Waarom de werkloosheid meevalt

Amsterdam, 13 november 2009

De stijging van de werkloosheid lijkt mee te vallen. De sombere voorspellingen van eerder dit jaar hebben doorstuderen bevorderd en daarmee zichzelf ontkracht. Toch zal de werkloosheid nog flink stijgen, maar wel minder dan eerder gedacht.

Zichzelf ontkrachtende verwachtingen

De stijging van de werkloosheid valt deels mee door de deeltijd-WW. Maar er speelt ook nog iets anders: het feit dat voorspellingen in hun eigen staart kunnen bijten. Omdat mensen erop reageren, kunnen voorspellingen worden ontkracht.

Het Centraal Planbureau maakte in juni bekend dat de werkloosheid in 2010 naar verwachting zou verdubbelen (tot 9,5%). Menigeen heeft vanwege dit sombere perspectief zijn plannen aangepast: liever doorleren dan werkloos.

Alleen al voor het hoger onderwijs hebben zich dit jaar 11.000 meer eerstejaars studenten aangemeld dan vorig jaar - een stijging van 8%. Dan zijn er ook nog scholieren en studenten die hun opleiding verlengen om het moment van afzwaaien uit te stellen. Een andere groep ontmoedigde werkzoekenden bestaat uit moeders die wachten met (her)intreden tot zij meer kans maken op een baan.

Al deze personen die zich terugtrekken van de arbeidsmarkt gelden niet (meer) als werkloos. Dat drukt de werkloosheidcijfers, maar is natuurlijk geen teken van een grote vraag naar personeel (zie ook het artikel Werkloosheid geflatteerd van 4 november).

Eerst het slechte nieuws

Betekent de tot nu toe meevallende werkloosheid nu uitstel of afstel van executie? Wij vrezen dat de werkloosheid nog flink zal oplopen. Bedrijven draaien voorlopig nog niet op volle kracht en kunnen met minder personeel toe. Dat blijkt onder meer uit enquêtes onder ondernemers en het geringe aantal vacatures.

Het aantal werknemers dat vanwege faillissement zijn baan verliest is dit jaar tot nu toe al ruim verdubbeld. In het derde kwartaal waren er 400.000 werklozen. Het ING Economisch Bureau gaat er vanuit dat de grens van 500.000 werklozen in de eerste helft van 2010 wordt bereikt. Het zou kunnen meevallen als het aantal mensen dat zich terugtrekt van de arbeidsmarkt verder stijgt, maar waarschijnlijk hebben we dat effect nu grotendeels gehad.

Tot slot het goede nieuws

De werkloosheid loopt weliswaar verder op, maar het gemiddelde blijft volgend jaar volgens het ING Economisch Bureau onder de 8% (600.000 personen) - minder erg dan eerder gevreesd. De verwachtingen van consumenten blijken een redelijke voorspeller voor de werkloosheid. Deze 'barometer' wijst erop dat er - na eerst nog een periode van achteruitgang - een einde komt aan de verslechtering van de arbeidsmarkt. De economie is aan de beterende hand - met vertraging profiteert de arbeidsmarkt daarvan.

© 2009 ING Economisch Bureau