Het Koninklijk Huis
Toespraak door ZKH de Prins van Oranje, voorzitter van de UNSGAB, ter
gelegenheid van de plenaire openingssessie van de tweede Africa Water Week,
Johannesburg
Het is voor mij altijd een genot om Zuid-Afrika te bezoeken, het land
dat niet alleen gastheer is van deze Africa Water Week, maar in 2010
ook het wereldkampioenschap voetbal organiseert. Als fervent
voetbalsupporter zou ik graag willen filosoferen over een mogelijke
wedstrijd tussen Zuid-Afrika en Nederland. Welk team zou winnen en wie
schiet de bal in het doel? Vandaag gaan we het echter over andere
doelen hebben: de Millenniumontwikkelingsdoelen.
Van de vele honderden internationale overeenkomsten, verklaringen en
verdragen zijn het vooral de Millenniumontwikkelingsdoelen die de
aandacht van de wereld trekken. Ook na tien jaar prijken zij nog
steeds bovenaan de ontwikkelingsagenda in plaats van in een stoffige
la te zijn beland. De MDGs leven overal ter wereld in kranten en
nationaal beleid, in gemeente- en dorpsraden en in
ontwikkelingsstrategieën, en met name in Afrika. We hebben iets heel
kostbaars in handen. Als deze inspanningen op niets uitlopen, dan
wordt het moeilijk het door de MDGs gegenereerde momentum weer op te
pakken. Voormalig Secretaris-Generaal Kofi Annan, een eminente
Afrikaan, heeft een belangrijke rol gespeeld bij de opzet,
onderhandelingen en strategische besprekingen die tot de
Millenniumontwikkelingsdoelen hebben geleid. Hij heeft ook de
Adviesraad van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties inzake
Water en Sanitatie in het leven geroepen, waarvan ik voorzitter ben en
namens welke ik vandaag het woord voer. Kofi Annan vroeg ons hem niet
alleen te adviseren, maar ook te helpen maatregelen te stimuleren,
inspireren en coördineren om de MDG-doelen inzake water en sanitatie
sneller te verwezenlijken.
In elk rapport lees je dat Afrika achterloopt met praktisch alle MDGs,
inclusief de doelstelling het aantal mensen zonder toegang tot veilig
water en basissanitatie te halveren. Kijken we naar de huidige
voortgangscijfers dan ziet het ernaar uit dat de water- en
sanitatiedoelen voor miljoenen Afrikanen niet gehaald zullen worden.
Hiermee schetsen we een somber en ontmoedigend beeld. Maar laten we nu
eens aandachtig kijken naar hoe de doelen worden gedefinieerd en
gemeten.
Ja, volgens het wereldwijde statistische kader voor de
millenniumontwikkelingsdoelen loopt Afrika inderdaad achter. Maar we
moeten wel voor ogen houden dat MDGs - hoe waardevol ook -
gestandaardiseerde, relatieve indicatoren zijn. Ze verschaffen een
nuttig inzicht in de mondiale ontwikkelingsniveaus, maar vertellen
niet het hele verhaal. Een van de MDG-doelen is bijvoorbeeld dat het
percentage mensen dat geen toegang heeft tot schoon water en
basissanitatie gehalveerd moet worden. Op nationaal niveau bezien is
dat voor een land waar sowieso een hoog percentage van de inwoners
niet over veilig water en basissanitatie beschikt natuurlijk een veel
zwaardere opgave, helemaal wanneer de bevolking ondertussen snel
groeit.
Beide factoren zijn van toepassing op nagenoeg elk land in sub-Sahara
Afrika. Volgens andere maatstaven echter boekt Afrika indrukwekkende
vooruitgang op het gebied van water en sanitatie. Gemeten naar het
percentage van de bevolking dat voor het eerst toegang krijgt tot deze
voorzieningen, doen ten minste 17 Afrikaanse landen het wat betreft
het uitbreiden van de toegang tot basissanitatie beter dan het
wereldwijde gemiddelde. En kijken we naar watervoorziening dan
presteren 21 Afrikaanse landen even goed als of zelfs dan het
wereldwijde gemiddelde. Nemen we de uitgebreide toegang tot water en
sanitatie samen, dan overtreft bijna een derde van de landen in Afrika
het wereldwijde gemiddelde.
De cijfers zijn terug te vinden in de gegevens van het Joint
Monitoring Programme van UNICEF/WHO. Maar deze positieve ontwikkeling
in veel Afrikaanse landen blijft vaak onderbelicht in wereldwijde
publicaties, bijeenkomsten of officiële rapporten over vooruitgang op
het gebied van de millenniumontwikkelingsdoelen.
Afrika levert geweldige inspanningen om de toegang tot water en
sanitatie te verbeteren, en deze inspanningen moeten we onderkennen,
steunen en navolging geven. Kunnen we nu voldaan achteroverleunen?
Natuurlijk niet. Twee derde van de Afrikaanse landen presteert minder
dan het wereldwijde gemiddelde, dus er moet nog veel meer vooruitgang
geboekt worden. Nog te veel meisjes en vrouwen zijn dagelijks uren
kwijt aan het halen van water voor hun familie. Te veel mensen moeten
noodgedwongen emmers of zakken gebruiken om zich te ontlasten. Er
sterven nog te veel kinderen aan de complicaties van diarree, die weer
het gevolg is van slechte sanitatie. Uit een recent rapport van
UNICEF/WHO blijkt dat er elk jaar 1,5 miljoen kinderen van onder de 5
sterven aan diarree. Te veel andere MDGs kunnen nooit verwezenlijkt
worden vanwege het ontbreken van watervoorziening en sanitatie; MDG 7
is dus van cruciaal belang om de MDG-inspanningen op het gebied van
onder meer gezondheidszorg, schoolbezoek en gendergelijkheid te laten
slagen. MDG 7 is een onmisbare schakel in het streven naar gezondheid,
waardigheid en ontwikkeling!
Dat een derde van de Afrikaanse landen beter presteert dan het
wereldwijde gemiddelde is echter een belangrijk en hoopvol gegeven: er
bestaan wel degelijke talrijke oplossingen, effectieve benaderingen en
goede praktijken voor toegang tot water en sanitatie op het Afrikaanse
continent. De Afrikanen hebben hun mede-Afrikanen veel te bieden.
Dames en heren,
Ik vertel u dit allemaal om u aan te moedigen uw MDG-inspanningen te
verdubbelen. Ja, het is op dit continent een grotere uitdaging om de
water- en sanitatiedoelen te verwezenlijken, maar ik ben ervan
overtuigd dat u deze uitdaging aankunt - en veel landen zijn al op de
goede weg. De regionale economische organisaties spelen hierbij ook
een rol en moeten versterkt worden. Ze kunnen als doorgeefluik
fungeren en de benaderingen die in Afrika werken oppikken en
doorgeleiden. Bij welke plaatselijke marktomstandigheden kregen meer
mensen toegang tot water en sanitatie? Welk beleid maakte voortgang
mogelijk? En welke technologieën waren het meest doeltreffend?
Regionale economische gemeenschappen kunnen vaststellen wat werkt en
samen met hun minder presterende buren op grotere schaal succesvolle
methoden toepassen. Om deze aanpak te laten slagen en meer Afrikanen
toegang tot water en sanitatie te geven, is het essentieel dat de
landen elkaar vertrouwen, solidair zijn en binnen hun regio beter
samenwerken.
De leden van de Afrikaanse Unie hebben een enorme stap in de goede
richting gezet toen ze hun commitment onder woorden brachten in de
Verklaring van Sharm el-Sheikh inzake het bespoedigen van de
verwezenlijking van de water- en sanitatiedoelen in Afrika.
Staatshoofden en regeringsleiders hebben er - begrijpelijkerwijs -
vaak moeite mee toe te geven dat het hun onderdanen aan
basisvoorzieningen ontbreekt. Dat is overal ter wereld altijd al zo
geweest. Maar in juli 2008 hebben de Afrikaanse leiders openlijk
erkend dat miljoenen Afrikanen nog steeds niet beschikken over schoon
water en basissanitatie. En belangrijker, ze beloofden er wat aan te
doen. De Afrikaanse burgers roepen hun leiders nu op rekenschap af te
leggen - ik ben zeer onder de indruk van de krachtige en
niet-aflatende pressie om de verplichtingen van Sharm el-Sheikh in de
Afrikaanse dorpen en steden te verwezenlijken. We moeten de urgentie
blijven voelen, niet alleen deze week maar ook daarna, net zolang tot
alle Afrikanen over dezelfde basisvoorzieningen beschikken die elders
als vanzelfsprekend worden beschouwd.
Ik wil ook wijzen op de in de eThekwini-verklaring genoemde praktische
en meetbare doelstellingen voor uitbreiding van de toegang tot
sanitatie. Deze eenvoudige maar krachtige verklaring bevat heldere
verplichtingen om budgetten te vergroten, het afleggen van rekenschap
te verbeteren en nationale actieplannen voor sanitatie op te stellen.
Een team van organisaties roept regeringen nu door middel van
stoplichtrapportages ter verantwoording. UNSGAB houdt op zijn beurt de
internationale follow-up van het Jaar van Sanitatie bij en ik kan u
vertellen dat Afrika het meest geavanceerde monitoringsysteem heeft
opgezet.
Dames en heren,
De klimaatverandering maakt de uitdaging waarvoor we ons gesteld zien
nog groter. De klimatologische veranderingen nopen tot snelle
maatregelen op het gebied van grensoverschrijdend beheer,
afvalwaterzuivering en financieringstrategieën voor water en
sanitatie. We weten allemaal dat de gevolgen van klimaatverandering
het eerst bij water merkbaar zijn. De steeds prominentere gevolgen van
de klimaatverandering, gevoegd bij een snel groeiende vraag naar
water, roepen een verontrustend toekomstbeeld op. Water bepaalt steeds
sterker de internationale betrekkingen en veiligheidssituatie in
Afrika.
Er is dringend behoefte aan grensoverschrijdend beheer gebaseerd op
betere regionale samenwerking en vertrouwen tussen regeringen.
Nagenoeg alle oppervlaktewaterbronnen in Afrika bevinden zich in de 64
internationale stroomgebieden van het continent. Als deze bronnen op
doeltreffende en transparante wijze worden beheerd, zal Afrika
politiek stabieler worden.
Ook het opvangen, behandelen en hergebruiken van afvalwater verdient
onmiddellijke aandacht. Volgens UNICEF en de WHO wordt slechts 1% van
het Afrikaanse riool- en afvalwater behandeld. Nu er op steeds meer
plaatsen watertekorten ontstaan en onze ecosystemen worden bedreigd,
moet afvalwater afdoende worden gezuiverd en waar mogelijk worden
hergebruikt voor de landbouw of industrie.
Er moeten op korte termijn meer fondsen voor water en sanitatie
beschikbaar komen en effectiever worden ingezet. Financiering, met
name in lokale valuta, blijft een belangrijk obstakel bij het
verwezenlijken van de MDG-doelen voor water en sanitatie. Landen
moeten trachten een passende mix van tarieven, belastingen en externe
overdrachten te vinden. Dit vereist een strategische financiële
planning waarbij ministeries van water, die van financiën en lokale
waterbedrijven voortdurend met elkaar in gesprek blijven. Daarnaast
moeten wettelijke belemmeringen die de toegang tot lokale
schuldenmarkten in plaatselijke valuta verhinderen, uit de weg worden
geruimd.
Dames en heren,
Ik sprak eerder al over het commitment van de Afrikaanse leiders en de
inspanningen om hen verantwoording te laten afleggen. Vandaag zijn er
ook vertegenwoordigers van veel donorlanden aanwezig. Ik wil deze
landen herinneren aan de afspraken die in 2005 in Gleneagles zijn
gemaakt om de financiële steun aan Afrika te verdubbelen. De
wereldwijde financiële crisis maakt het er voor de G8-landen
vanzelfsprekend niet eenvoudiger op de belofte van Gleneagles gestand
te doen, maar de miljoenen Afrikanen die het kwetsbaarst zijn voor de
gevolgen van deze crisis mogen we niet in de steek laten.
Onze Raad heeft het genoegen gehad nauw samen te werken met de
Afrikaanse Ministerraad voor water (AMCOW) en ik wil de leden danken
voor al hun inspanningen bij het voorbereiden van deze week. De AMCOW
is uniek in de wereld en weet op doeltreffende wijze maatregelen op
het gebied van water en sanitatie op dit continent te sturen en te
coördineren. Vanwege onze uitstekende ervaringen met de AMCOW hebben
we andere regio's aangemoedigd soortgelijke organisaties in het leven
te roepen. Ik ben ervan overtuigd dat onze samenwerking met de AMCOW
onder het toekomstige Zuid-Afrikaanse voorzitterschap nog intensiever
zal worden.
Ik wil de Zuid-Afrikaanse regering bedanken voor haar optreden als
gastvrouw van de tweede Africa Water Week en alle waterpartners voor
het organiseren van de talloze sessies deze week. De leden van onze
Raad zullen zich onverminderd blijven inzetten voor Afrika en samen
met onze Afrikaanse broeders en zusters werken aan het verwezenlijken
van de MDG-doelen voor water en sanitatie.
* © RVD