Radboud Universiteit Nijmegen


Russische kinderboeken, een wereldwijd succes

Datum bericht: 18 november 2009

Russische geïllustreerde kinderboeken uit de twintigste eeuw zijn schitterend om te zien en hebben dan ook een grote invloed gehad op kinderboeken elders in de wereld. Albert Lemmens en Serge Stommels promoveren op dinsdag 1 december, samen, aan de Radboud Universiteit Nijmegen op een studie naar geïllustreerde Russische kinderboeken tussen 1890 en 1992.

Albert Lemmens is radioloog, Serge Stommels bedrijfseconomisch adviseur en daarnaast zijn beiden kunsthistoricus. In die hoedanigheid werken ze alweer achttien jaar samen aan publicaties, exposities enzovoort over Russische boekkunst. Op 1 december promoveren ze ook samen op hun proefschrift Russian Artists and the Children's Book 1890-1992, een meer dan vijfhonderd pagina's tellende studie met 1100 illustraties. Een kort historisch overzicht, aan de hand van plaatjes:

1890-1917: Jugendstil tot revolutie
Art nouveau komt naar Rusland en wordt daar omgewerkt tot een eigen Russische stijl. In deze periode worden prachtige sprookjesboeken gemaakt. De voornaamste illustrator is Ivan Bilibin. Zijn sprookjesboeken worden nog steeds herdrukt.

1917 - 1934: Van revolutie tot Stalin
In deze jaren wordt de Russische avant-gardekunst vertaald naar kinderboeken. Vanaf de jaren twintig is de productie van drukwerk steeds gemakkelijker en goedkoper en dat leidt tot een grote stroom opvoedkundige boekjes over alledaagse zaken.

Eind jaren twintig stuurt de nieuwe Sovjet Unie een tentoonstelling over hedendaagse boekkunst en grafiek naar diverse buitenlandse steden, onder andere naar Amsterdam. De frisse en moderne kinderboekjes worden enthousiast ontvangen. Nederland vertaalt als eerste land de boekjes en geeft ze in de originele opmaak uit.

De Russische émigrés
In de jaren dertig gaat op eenzelfde manier in Frankrijk een kinderboekenreeks van start, Les albums du père Castor, die lange tijd geïllustreerd worden door Russische geëmigreerde kunstenaars en die nog steeds bestaat. Een van de 'Parijse Russen', Feodor Rojankovsky (kunstenaarsnaam: Rojan), tekent ook voor die reeks. Na de Duitse bezetting van Parijs verhuist Rojan naar New York, waar hij een van de eerste illustratoren wordt van de wereldwijd vertaalde Little Golden Books of Gouden Boekjes.

1934 - 1953: Onder Stalin
De periode van het socialistisch realisme in de kunst. Kinderboeken worden heroïscher en gaan over onderwerpen die te maken hebben met de opbouw van de staat. Sprookjes worden in deze periode nauwelijks meer gepubliceerd - die zijn immers niet realistisch. Ook illustraties zijn realistisch: sommige illustratoren passen duidelijk hun stijl aan de eisen van de tijd aan.

1953 - 1992: Na Stalin: voort op eerder ingeslagen wegen Onder Chroestjov zet 'de dooi' in. Kunstenaars kunnen weer voortgaan op eerder ingeslagen wegen, zij het dat de vrijheden niet onbeperkt zijn. In kinderboeken was altijd meer toegestaan dan in de 'echte' kunst, wat het illustreren aantrekkelijk maakte - ook financieel. Ilya Kabakov was een van de kunstenaars die met kinderboekillustraties zijn brood verdiende - illustraties die niet allemaal even vernieuwend zijn, maar waarvan ook wel overeenkomsten te zien zijn met de compositie van zijn installaties.

Meer informatie
Albert Lemmens en Serge Stommels, 'Russian Artists and the Children's Book 1890-1992' Promotiedatum: 1 december 2009. Promotores: prof. dr. J. Koldeweij, prof. dr. S. de Bodt (Universiteit van Amsterdam). Dit promotieonderzoek is begeleid vanuit het Institute for Historical, Literary and Cultural Studies van de Radboud Universiteit Nijmegen.

Een handelseditie van het boek kost 124,95 euro en verschijnt bij LS, Nijmegen. Contact: Serge Stommels, of (024) 365 91 70

Albert Lemmens (Bunde, 1948) studeerde geneeskunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen en voltooide in 1982 zijn opleiding tot radioloog. Hij promoveerde in 1987 in de geneeskunde. In 1992 studeerde hij met lof af in de Kunstgeschiedenis aan de Radboud Universiteit. Albert Lemmens is vanaf 1982 werkzaam als radioloog binnen het UMC St Radboud.

Serge Stommels (Nijmegen, 1967) studeerde sociale geografie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. In 1992 studeerde hij aan diezelfde universiteit af in de Kunstgeschiedenis. Serge Stommels werkt als bedrijfseconomisch adviseur in de Sint Maartenskliniek te Nijmegen. Lemmens en Stommels werken sinds 1991 samen aan het onderwerp van de Russische boekkunst. Zij publiceerden meerdere boeken, catalogi en artikelen over dit onderwerp.