FNV Sport

Collectief ontslag vaak omzeild

Steeds meer werkgevers omzeilen een collectief ontslag door met werknemers tot individuele deals te komen. Zo kunnen zij de meldingsplicht vanaf twintig ontslagen bij uitkeringsinstantie UWV Werkbedrijf ontlopen en de vakbonden buiten de deur houden.

Die trend signaleren vakbonden, het UWV Werkbedrijf en arbeidsrechtjuristen. De vakcentrale FNV heeft het ministerie van Sociale Zaken om uitleg gevraagd.

De zaak kwam aan het licht doordat veel minder bedrijven zich aanmelden voor collectief ontslag dan in tijden van crisis gebruikelijk is, zo blijkt uit cijfers van het UWV Werkbedrijf. Dat zou het gevolg zijn van een wijziging die het voor werknemers aantrekkelijk maakt om bij een reorganisatie akkoord te gaan met een individuele deal. Sinds eind 2006 behouden zij ook dan hun recht op WW.

Volgens hoogleraar arbeidsrecht Leonard Verburg handelt de overheid in strijd met Europese regelgeving door degelijke deals buiten de meldingsplicht te houden.

Jan Meijer, hoofd van de landelijke afdeling arbeids- en ontslagrecht bij het UWV Werkbedrijf, kan zich voorstellen dat de huidige regelgeving misbruik in de hand werkt.

Vanaf twintig ontslagen is de werkgever verplicht om een maand wachttijd in acht te nemen en de vakbonden uit te nodigen voor overleg. Zowel het UWV als de vakbonden kunnen vervolgens maatregelen nemen om ontslagen te voorkomen. Individuele deals tellen niet mee.

Meijer ziet het probleem van rechtsongelijkheid als de werkgever slechts een paar werknemers een individuele deal aanbiedt, vaak op basis van de kantonrechtersformule, om de rest onder de meldingsplicht te houden. 'Als hij de rest vervolgens zonder de vakbonden te raadplegen goedkoop kan ontslaan, zijn deze werknemers in het nadeel', aldus Meijer. 'Dat zien wij als een probleem. Ik verwacht dat het ministerie van Sociale Zaken daar iets aan zal doen.' Wel ziet hij gelijktijdig minder noodzaak voor het UWV Werkbedrijf om zich met collectief ontslag te bemoeien 'als werkgevers en werknemers er samen uit komen'.

Maar volgens hoogleraar Verburg doet het niet ter zake of werkgevers en werknemers er al dan niet samen uit komen. 'Als de beëindiging van een dienstverband op initiatief van de werkgever plaatsvindt, valt dit onder de Wet collectief ontslag', stelt Verburg. Die wet is volgens hem een uitwerking van de Europese richtlijn die erop is gericht de werkgever bij ontslag te beschermen, ook in het geval van een 'beëindigingsovereenkomst', zoals individuele deals formeel worden genoemd. Een woordvoerder van het ministerie van Sociale Zaken zegt dat er gesprekken zijn met het UWV en dat wordt uitgezocht of Nederland zich aan de richtlijn houdt.

Vakbonden en arbeidsjuristen waarschuwen intussen voor een rechtsgang als de overheid geen duidelijkheid schept. Bedrijven kunnen ook voor de rechter ter verantwoording worden geroepen, aldus Verburg. Ook kunnen bedrijven op onvoorziene kosten worden gejaagd als werknemers achteraf bij de kantonrechter compensatie eisen voor het uitblijven van overleg met vakbonden.

Vakbond FNV Bouw zegt een zaak voor te bereiden waarbij werknemers en de bond zelf zich benadeeld voelen doordat de werkgever bij een totaal van 27 ontslagen geen melding heeft gemaakt van een collectief ontslag. Daarvoor zegt de bond bewijs te hebben in vertrouwelijke stukken.

Het bedrijf, waarvan men de naam nog niet wil prijsgeven, bleef door het afsluiten van een aantal individuele deals onder het minimum van het UWV Werkbedrijf. Volgens advocaat Edwin Jonkman van FNV Bouw staat de bond als gevolg daarvan 'volledig buitenspel'. 'Je kunt je rol niet spelen. We kunnen het aantal collectieve ontslagen nu ook niet proberen te beperken.'

FNV Bouw heeft het vermoeden dat bedrijven vaker proberen onder de meldingsplicht uit te komen door slechts een paar medewerkers een individuele deal aan te bieden. 'In mijn ogen brengt het misbruik met zich mee. Ik kan me voorstellen dat werkgevers die meer dan twintig werknemers willen ontslaan, dat gefaseerd zullen doen.' Voor de vakbond is het echter heel moeilijk om daar de vinger achter te krijgen. 'Ook werknemers weten vaak niet hoeveel mensen er in totaal ontslagen worden', aldus Jonkman. Hij wil, evenals Verburg, dat de beëindigingsovereenkomst ook onder de meldingsplicht komt te vallen.

Werkgeversorganisatie AWVN herkent de trend dat steeds meer werkgevers en werknemers een beëindigingsovereenkomst sluiten, maar noemt dat geen omzeiling van het collectief ontslag. Wel zegt de AWVN er voorstander van te zijn dat bedrijven ook bij individuele deals met de vakbonden in overleg treden.

De AWVN noemt tijdwinst een van de belangrijkste redenen om momenteel te kiezen voor een beëindigingsovereenkomst. 'De wachttijd is een van de huidige bezwaren tegen de meldingsplicht', aldus een woordvoerder. Zij zegt 'geen mening' te hebben over de oplossing om individuele deals onder de meldingsplicht te laten vallen, maar hoopt dat het ministerie wel 'in ogenschouw neemt dat het niet voor niets is dat bedrijven steeds vaker kiezen voor een beëindigingsovereenkomst'.