Wageningen Universiteit en Researchcentrum
Bewusteloosheid dier moeilijk en
19 nov 2009
Er zijn veel verschillende (gedrags)parameters beschikbaar om te
controleren of dieren wel of niet bewusteloos zijn. De betrouwbaarheid
van deze parameters verschilt zeer sterk per parameter, maar ook per
expert. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen UR Livestock Research,
op basis van een literatuurstudie en reacties van internationale
experts. Bij toepassing is er grotere variatie in uitvoering en
interpretatie. Algemeen wordt erkend dat bewusteloosheid moeilijk en
zeker niet unaniem wordt beoordeeld.
Vanwege de wettelijke verplichting om dieren te beschermen vooraf en
tijdens het slachten, heeft het ministerie van LNV gevraagd naar de
(on)mogelijkheden van het in-line bepalen van de effectiviteit van
verdovingmiddelen onder commerciële omstandigheden. Met andere
woorden: beschikken we over voldoende betrouwbare indicatoren om
bewusteloosheid in het slachtproces vast te stellen?
Belangrijke parameters
Een paar belangrijke parameters scoren hoog als indicator voor
bewusteloosheid:
* afwezigheid van ritmische ademhaling;
* direct verlies van houding (collaps);
* afwezigheid van oprichtreflex.
Combinatie van parameters
De overige parameters worden zeer wisselend beoordeeld. Er is hierbij
een duidelijke variatie tussen diersoort, verdovingsmethode en ook een
duidelijk verschil tussen experts. Een combinatie van parameters zal
een betere indicatie geven dan het gebruik van een enkele parameter.
De keuze en waarde hangen af van de verdovingsmethode. Een juiste
keuze is daarom voor elke situatie anders. De aanwezigheid van een
parameter kan bruikbaar zijn om te beoordelen of een dier zeker bij
bewustzijn is, maar betekent niet dat die parameter ook bruikbaar is
om zeker te stellen dat het dier bewusteloos is. Een voorbeeld
hiervan: een dier dat (zonder ondersteuning) kan staan is zeker bij
bewustzijn, maar een dier dat dit niet kan, is niet per definitie
bewusteloos.
Protocollen
Om te komen tot een breder acceptabele en objectieve beoordeling van
bewusteloosheid, zouden er betere protocollen moeten worden opgesteld
waarin combinaties van parameters worden opgenomen. Ook het
ontwikkelen van een meetmethode om op basis van fysiologische
parameters een objectieve indicatie voor bewusteloosheid te krijgen is
gewenst. Dit zal een welkom hulpmiddel zijn voor het bewaken van
dierenwelzijn rond het slachtproces.