Officiele opening Lichttoren 23 november in Eindhoven
20/11/2009 13:57
Stichting Trudo
Officiële opening Lichttoren
Een icoon eist opnieuw zijn rechten op
Een vloeroppervlak van 45.000 m2 (een slordige 7 voetbalvelden). Een inhoud van 200.000 m3. 1.200 Nieuwe funderingspalen. 1.000.000 kg verwijderd materiaal. 350 Kilometer vloerleidingen. Om maar eens wat imposante getallen te noemen. Toch zijn het niet zozeer de cijfers die de grootsheid van het project illustreren. Veel meer maken de gezamenlijke ambitie, vastbeslotenheid en intensieve samenwerking de herontwikkeling van De Lichttoren tot een prestatie van formaat.
Na een intensieve, complexe, maar vooral toch uitdagende periode van zo'n 5 jaar is de transformatie van De Lichttoren voltooid. De oude gloeilampenfabriek claimt opnieuw een belangrijke centrale plaats in onze stad. Op maandag 23 november as. vindt de officiële opening plaats en wordt het icoon van Eindhoven in zijn nieuwe grootse gedaante onthuld.
Industriële bakermat
De Lichttoren behoort tot de top van het industriële erfgoed dat Philips letterlijk heeft nagelaten aan de stad. Het complex bestaat in feite uit twee delen. Enerzijds deel EC, dat in de periode 1909-1911 werd gebouwd naar een ontwerp van architect Beltman. Anderzijds deel ED - met het markante torentje dat later zal uitgroeien tot hét symbool van Eindhoven - dat dateert uit de periode 1919-1921, een gezamenlijk ontwerp van de architecten Roosenburg en Scheffer.
De Lichttoren, midden in het centrum van Eindhoven, was een van de eerste grote productievestigingen van Philips. Vele decennia lang vonden generaties van arbeiders een werkplek in deze gloeilampenfabriek. Met name het helverlichte torentje waar de gloeilampen werden getest, gold als baken van Eindhoven, niet te missen herkenningspunt voor de bezoeker van de stad.
Vertrek Philips
Tijden veranderen. Vanaf de tweede helft van de jaren '70 verplaatste Philips haar productieactiviteiten voor een belangrijk deel naar elders; eerst in Europa, later naar landen in de Derde Wereld. In 1995 werd de Witte Dame afgestoten. Later volgde de Bruine Heer (Admirant). Uiteindelijk kwam in 1998 ook de voormalige gloeilampenfabriek - inmiddels in gebruik genomen als kantorencomplex - leeg te staan. De gemeente wilde het bouwwerk behouden, als symbool voor Eindhovens industriële verleden. Maar ook als monument van bijzondere architectuur. Met name de betonconstructie volgens het systeem Hennebique, de enorme raampartijen en de hoge ruimten maken De Lichttoren tot een belangwekkend gebouw.
Nieuwe bestemming
De gemeente bewoog Philips er in 1999 toe om De Lichttoren via een prijsvraag op de markt te brengen. Het pand werd gekocht door de vastgoedpartijen Stam + de Koning en IBC, die de competitie wonnen met een ontwerp van het Antwerpse bureau AWG Architecten. Dat ontwerp ging uit van een gemengd en stedelijk gebruik, met uiteenlopende functies. De ontwikkelcombinatie slaagde er evenwel niet in om tot een haalbare invulling van het plan te komen. Op het moment dat het icoon van Eindhoven een weinig verheffende toekomst als kantorenpand wachtte, vond woningcorporatie Trudo het haar taak om in te grijpen. Een dergelijke bestemming zou de doodsteek betekenen voor het monument en voor de levendigheid in het stadscentrum. In 2003 kocht Trudo De Lichttoren, inclusief het bijbehorende plan. Binnen afzienbare tijd was een definitieve invulling van werken, wonen en recreëren rond en in 2004 startte de herontwikkeling met DNC Vastgoedontwikkeling, een samenwerkingsverband tussen Trudo en VolkerWessels, als gedelegeerd ontwikkelaar.
Een corporatie grijpt in
Het initiatief riep absoluut vragen op in de stad. Begaf de corporatie zich nog op legitiem terrein? Trudo ging de enorme herontwikkelingsopgave echter niet alleen aan vanwege de monumentale en symbolische waarde van het gebouw. Het zijn meervoudige publieke doelen die haar deden besluiten in te stappen.
In de eerste plaats speelt De Lichttoren een centrale rol in de meer algemene transformatie van Eindhovens 'Westcorridor'. Het pand vormt de onmisbare schakel tussen het centrum van de stad en het even verderop gelegen Strijp S, het immense Philips-complex dat geleidelijk wordt teruggegeven aan de stad en dat Eindhoven als nieuw stadsdeel zal moeten omarmen.
In de tweede plaats is De Lichttoren bij uitstek de plek waar een hoogstedelijk milieu kan worden gecreëerd, iets wat Eindhoven voorheen zo ontbeerde. Zoals een gast van Café Restaurant Usine onder in De Lichttoren het formuleerde: "Nu heb ik het gevoel dat ik in de grote stad zit."
Een derde, voor een corporatie meer klassiek doel: Trudo wil ook mensen met een bescheiden inkomen de mogelijkheid bieden om te kiezen voor een bijzondere, grootstedelijke woonomgeving. Een opzet waarin zij uitstekend is geslaagd, gezien de enorme differentiatie in het woonprogramma. Er zijn in De Lichttoren 177 lofts gerealiseerd: sociale huur, sociale koop, middeldure koop, dure koop. Het is de enige plek in Eindhoven waar mensen met heel verschillende inkomens en achtergronden, van heel verschillende leeftijden en levensstijlen boven en naast elkaar wonen, in één complex. Volgens veel commerciële ontwikkelaars een onmogelijkheid; volgens Trudo de essentie van een aantrekkelijk hoogstedelijk milieu.
Rijksmonument
Het is een verre van eenvoudige klus die is geklaard. De Lichttoren is een Rijksmonument. Dat betekent dat er voortdurend uiterst zorgvuldig moest worden gelaveerd tussen tal van beperkingen en voorschriften. Er is dan ook erg uitvoerig en intensief overleg gevoerd met de monumentencommissies. Veel aandacht ging uit naar de buitenkozijnen. Behoud van de bestaande stalen kozijnen was geen optie, omdat deze ongeïsoleerd waren, waardoor veel condensproblemen zouden ontstaan. Uiteindelijk is een speciaal profiel voor De Lichttoren ontworpen. De definitieve monumentenvergunning is in april 2006 verleend.
Bouwfysische uitdagingen
Een andere uitdaging was dat er functies in het gebouw moesten worden ondergebracht, waarvoor het oorspronkelijk niet was ontworpen. Dat hield in dat er bijzonder complexe bouwfysische problemen moesten worden getackled met betrekking tot bijvoorbeeld geluid, vocht en klimaatbeheersing. Ondertussen - ook al tijdens de ontmanteling - werd het pand gebruikt voor recepties, ontvangsten en bijzondere festiviteiten, in grand café FFFS.
Funderingsherstel
Omdat er twijfels bestonden over de conditie van de houten funderingspalen, was intensief onderzoek geboden. Er moest inderdaad iets aan gebeuren; de houten palen waren flink door schimmels en bacteriën aangetast. In april 2005 startte het funderingsherstel, waarbij door middel van 'jetgrouten' meer dan 1200 betonnen palen van 7 tot 9,5 meter onder de bestaande fundering werden aangebracht. Een enorm project op zichzelf, dat pas in februari 2006 werd voltooid.
Betonconstructie
De kwaliteit van de betonconstructie kon pas tijdens de ontmanteling van het gebouw worden vastgesteld. Om de industriële uitstraling van De Lichttoren optimaal tot haar recht te laten komen, moest die constructie in het zicht worden gebracht. Het is een bijzondere constructie volgens het systeem Hennebique, dat uitgaat van moerbinten in de dwarsrichting en kinderbinten in de lengte. Er kan met weinig ondersteunende kolommen worden volstaan, waardoor het pand een enorme indelingsvrijheid kent. Bij een dergelijke constructie zijn de vloeren echter erg dun, wat de bouwers opnieuw voor lastige bouwfysische uitdagingen stelde.
Strippen tot op casco
Een erg tijdrovende klus was eveneens het strippen van het pand tot op het casco. Philips heeft in de loop der jaren veelvuldig verbouwd, waardoor een gigantische hoeveelheid verschillende materialen, detailleringen, installaties en afwerkingen was toegevoegd, die nu moest worden verwijderd en afgevoerd.
Flexibel loftwonen
Toen het betonnen skelet van De Lichttoren zich in al zijn naaktheid vertoonde, bleek pas de stoere kracht van het gebouw. Op de 2e tot en met de 6e verdieping van het bestaande gebouw werden loftwoningen gerealiseerd, die als casco zijn opgeleverd. De lofts werden als kavels aangeboden, variërend in grootte van 50 tot 400 m2. Kopers konden twee of meerdere van deze kavels samenvoegen tot één loft, wat ervoor zorgde dat ze pas na verkoop konden worden voltooid. De lofts zijn voorzien van een verhoogd vloersysteem waarin nagenoeg alle installatietechnische voorzieningen zijn aangebracht. Bewoners konden op die manier, binnen bepaalde spelregels, zelf bepalen waar ze bijvoorbeeld de badkamer en de keuken wilden hebben. Die flexibiliteit werd verder mogelijk gemaakt door een 'smart living' -systeem, waarmee door middel van plintgoten op elke gewenste plek contacten voor stroom en databekabeling kunnen worden geplaatst.
Duurzame energievoorziening
De Lichttoren werd voorzien van een duurzame energievoorziening op basis van warmtepompen en warmte/koudeopslagsystemen. Dit is aangevuld met stadsverwarming voor de piekleveringen en naverwarming van tapwater voor het complete gebouw. De verwarming en koeling in het gebouw vinden plaats via een collectief warmtepompsysteem. Iedere bewoner en gebruiker kan zelf kiezen voor het verwarmen en/of koelen van zijn of haar ruimte. De verwarming van het gebouw gebeurt door vloerverwarming. Het grote voordeel hiervan is dat met dit systeem in de zomer via dezelfde vloerverwarming kan worden gekoeld.
De 'oude' Lichttoren
Inmiddels is de nieuwe Lichttoren vol lof en enthousiasme ontvangen en in gebruik genomen. Op de begane grond van het bestaande gedeelte trekt Café Restaurant Usine (1.000 m2) nu reeds een gestage stroom gasten. Deze schitterende, grootsteedse horecavoorziening heeft als buren de exclusieve herenmodezaak
H & H Eindhoven en het royaal opgezette centrum voor fitness en wellness Club Sportive (1.600 m2).
De complete eerste etage (3.800 m2) huisvest het ICSE (International Centre for Sustainable Excellence): expositie-, voorlichtings- en expertisecentrum voor duurzaam ondernemen.
Op de tweede tot en met zesde verdieping bevinden zich 70 kooplofts, waarvan er 18 zijn verkocht met Slimmer Kopen(R) korting. Daarnaast zijn hier 28 huurlofts gesitueerd.
Het torentje - verdieping zes tot en met negen - biedt plaats aan een ontmoetingsruimte voor de loftbewoners (met toegang tot het dakterras), een ruimte voor het bestuur van Trudo, een restauratieve c.q. congres-functie en een bijzondere verblijfsruimte.
Nieuwbouw
Aan de bestaande Lichttoren is zo'n 15.500 m2 nieuwbouw toegevoegd. In het nieuwbouw deel aan de Emmasingel, zeven bouwlagen in donkere contrasterende baksteen, zit op de begane grond Rob Peetoom Hair en Make up. Op de verdiepingen twee tot en met zes zijn kooplofts gesitueerd.
De eveneens in donkere baksteen uitgevoerde uitbreiding aan de achterkant van het bestaande gebouw, aan het Lichtplein, telt tien bouwlagen. Hier liggen 63 ruime kamers van het Art & Woon Hotel Eindhoven. Het hotel loopt door in het nieuwbouwdeel aan de Mathildelaan, met nog eens 104 kamers. Ook de receptie, de lounge, de bar, het restaurant en enkele zalen zijn hier gesitueerd. Dankzij een prachtig atrium dringt het licht tot diep in het gebouw door.
Het Art & Woon Hotel is een luxe viersterren-hotel met royale kamers. Het richt zich op gasten van de stad Eindhoven en omgeving. Daarnaast zijn er kamers voor mensen die behoefte hebben aan tijdelijke woonruimte, bijvoorbeeld vanwege detachering bij een bedrijf of als overbruggingshuisvesting.
Parkeerkelder Mathildelaan
Aan de zijde van de Mathildelaan is een tweelaagse ondergrondse parkeerkelder gerealiseerd. Deze kelder - 8.000 m2 groot - telt in totaal 260 parkeerplaatsen voor bewoners en gebruikers van De Lichttoren.
De bouw van de parkeergarage bracht overigens nog een extra probleem met zich mee. Omdat tijdens de Tweede Wereldoorlog het complex en zijn omgeving hevig zijn gebombardeerd, kon niet zomaar worden begonnen met de graafwerkzaamheden. De kelder is laag voor laag uitgegraven en onderzocht op aanwezigheid van explosieven.
Parkplein Mathildelaan
Het terrein boven de parkeerkelder is ingericht als stadspark, bestemd voor bewoners en gebruikers van De Lichttoren. Op een deel ervan ontvangt Usine haar gasten op een prachtig terras. Het parkplein is omsloten door een hekwerk met pergolaconstructie met diverse openingen naar het plein en heeft een opvallende verlichting.
Aanlichting met LED
Noblesse oblige. Natuurlijk speelt verlichting ook nu weer een belangrijke rol in en om De Lichttoren. Het bestaande monumentale gebouw wordt vanaf maaiveld aangelicht met LED verlichting. Het torentje wordt vanaf het dak (6e verdieping) eveneens met LED verlichting aangelicht. Het geheel is ontworpen door de lichtarchitecte van Philips Nederland. Aan de binnenzijde van het torentje zorgt een programmeerbare installatie met LED verlichting voor een spannend kleurenspel.
http://www.lichttoren.nl